Доналд Трамп повторно го покажува својот талент за геополитичка драма, овојпат со амбиции Гренланд, најголемиот остров во светот, да го направи дел од САД.
Со ова „брза“ буквално од инаугурацијата и речиси и да нема ден да не ја повтори својата закана.
И додека неговиот став е очекувано бомбастичен и без никакво почитување на автономијата на Гренланд и данскиот суверенитет, реакциите на Европа, а особено на Данска, се уште поневеројатни.
Наместо силен одговор кој би го бранел територијалниот интегритет, сведоци сме на мешавина на молк, неизвесност и дипломатско повлекување.
Оваа ситуација не е само понижување за Данска, туку и шлаканица за целата идеја за европска геополитичка независност (што би имал да каже Макрон за тоа?).
Гренланд станува симбол за тоа како политичката слабост и неодлучност може да се претворат во стратешки пораз.
Опсесијата на Трамп со Гренланд: историја и мотиви
Американскиот интерес за Гренланд не е нов.
Во далечната 1946 година, претседателот Хари Труман понуди 100 милиони долари злато за островот, свесен за неговата стратешка важност.
Денес, под Трамп, оваа опсесија добива многу поголема димензија.
Со површина повеќе од три пати поголема од Тексас, Гренланд нуди непроценливи геополитички предности - контрола над Арктикот, богати резерви на ретки земјени минерали и клучните нови транспортни рути кои се отвораат поради топењето на мразот.
Логиката на Трамп е брутално едноставна: Гренланд како американска територија дополнително ќе ја зацврсти доминацијата на САД на Арктикот, спротивставувајќи се на руското и кинеското влијание во регионот.
Неговата реторика за „слободниот свет“ (иако тој не се пофали со него како неговиот претходник) не е ништо повеќе од прикривање на економските и воените амбиции.
Покрај тоа, историјата на американското присуство на Гренланд, вклучително и воената база Питуфик, покажува дека САД веќе уживаат привилегиран пристап во регионот, што ги прави барањата на Трамп уште поапсурдни.
Сепак, неговите тактики за заплашување - од закани за царини до можност за воена сила - потсетуваат на царските практики од изминатите векови.
Најпоразително е фактот што таквиот пристап поминува без конкретно противење. Европа се понижува пред Трамп, а тој само што дојде на власт!
Данска помеѓу страв и сервилност
Данска, сè уште официјален владетел на Гренланд, делува како беспомошен набљудувач пред барањата на Трамп.
Наместо јасно да ја брани својата територија, нејзината стратегија се сведува на смирување на ситуацијата и избегнување отворена конфронтација.
Данската премиерка Мете Фредериксен го нарекува Гренланд „територија што не е на продажба“, но истовремено апелира на соработка со Трамп и избегнува поостри потези. Ова кулминира со барањето на Копенхаген НАТО и ЕУ да „молчат“ по ова прашање (како што објави денеска „Фајненшл тајмс“, повикувајќи се на свои извори), надевајќи се дека Трамп „ќе биде одвлечен од нешто друго“.
Интересна тактика, но тешко дека ќе успее. Дали Данска можеби се надева дека Трамп прво ќе го зграпчи Панамскиот канал, а потоа ќе заборави на Гренланд?
Да споменеме дека Данска секако е во таа група земји кои и покрај огромната поддршка за Киев постојано предупредуваат да не се „попушти пред Путин“ (каде?!), па што е тогаш ова?
Зарем ова не е срамна отстапка за Трамп? Апсолутно, а тоа само ќе му го зголеми апетитот.
Данска се оправдува со своите ограничени капацитети и потребата да се „одржи трансатлантскиот сојуз“, но овој пристап открива сериозен недостаток на политичка визија и решителност.
Гренланд, кој со децении беше автономен регион, сега не се ни споменува, според наводната одлука на Копенхаген, поради страв од американски санкции и закани.
Така, Данска парадоксално ја демонстрира својата немоќ за заштита на сопствената територија.
Гренланѓаните, се чини, остануваат сами во центарот на глобалната игра на моќ.
ЕУ: Господар на декларации, но не и на дела
Европската унија, која често се претставува како глобален лидер во човековите права, одржливиот развој и меѓународното право, покажува неверојатна пасивност во однос на обидот на Трамп за анексија на Гренланд.
Иако ЕУ редовно ја истакнува важноста на Арктикот во сопствената стратешка политика, реалните политички потези кон заштита на Гренланд речиси и да не постојат.
Брисел не покажува ни грам политичка храброст отворено да застане зад Данска, а камоли да се спротивстави на агресивната реторика на Трамп.
Европската комисија и клучните лидери, вклучително и Урсула фон дер Лајен, ја избираат тактиката на молчење, веројатно надевајќи се дека кризата сама ќе се реши.
Овој молк не е само знак на слабост, туку и отворен сигнал дека ЕУ, и покрај нејзините амбиции, не е подготвена да дејствува како сериозен геополитички играч.
Додека Трамп се заканува со царини и воени интервенции, ЕУ останува заробена во своите бирократски процеси и декларативни изјави за соработка со САД (!).
Ова однесување не само што го поткопува кредибилитетот на Унијата, туку дополнително ги охрабрува авторитарните лидери ширум светот.
Иронично - на овој начин ЕУ дополнително го поддржува она што наводно толку многу се плаши. Или „опасностите“ се само авторитарни влади на исток и југ, а не на запад?
Гренланд станува огледало на европската немоќ - регион од витално стратегиско значење е оставен на милост и немилост на барањата на Трамп, додека Европа срамежливо гледа од страна.
Гренланд: Геополитичката арена на 21-от век
Додека светските сили се расправаат за правата на Гренланд, вистинските гласови на неговите жители остануваат маргинализирани. Овој остров, со население од само 57.000 луѓе, е во центарот на глобалната игра на моќ, додека неговата автономија и права често остануваат фуснота во големите геополитички планови.
Гренландците веќе покажаа желба за поголема независност, но реалноста е дека без значителни инвестиции во инфраструктурата, образованието и безбедноста, ова би била невозможна мисија.
Од една страна, климатските промени и топењето на мразот отвораат пристап до богатите ресурси како што се ретките земјени минерали и новите бродски рути, што го прави Гренланд клучен за светските сили.
Од друга страна, локалното население, претежно Инуитите, се соочува со закани од нова форма на колонизација, без разлика дали преку американска експанзија, данска неодлучност или европска пасивност.
Иронично е што Гренланд, кој може да стане симбол на одржлив развој и соживот со природата, завршува како арена за политичка и економска манипулација.
Неговата иднина ќе зависи од способноста на локалните лидери да ги обезбедат правата на самоопределување среде притисоците од глобалните играчи.
Потценување е да се каже дека се соочуваат со огромен предизвик. Но, останува прашањето: дали толку мала популација може да ја земе својата судбина во свои раце додека сите околу нив гледаат само на ресурси и моќ?
Не треба да имаме илузии.
Европа мораше да го брани својот остров уште првиот ден кога Трамп изјави дека сака да го заземе.
На овој начин штетата е веќе направена.
Утре, американската армија би можела да слета на различни делови на островот, а Европа само би гледала без никаква реакција - или можеби, во некоја бизарна реалност во блиска иднина, да очекува Русија и Кина да ги бранат од американскиот империјализам?
Затоа што, ако би го зазел Гренланд, зошто да не, да речеме, Исланд?
Европа ја изгради својата неодамнешна политичка историја на повторување на „лекциите од минатото“, а една од најголемите е тоа што континентот потона во пеколот на Втората светска војна затоа што премногу му попуштија на Хитлер, кој подоцна стана брутален освојувач кој сакаше сè.
Каде се тие лекции денес?
Се чини дека моменталната амнезија започнува кога ќе пристигне закана од Атлантикот.
(Vecer.mk VIA)
© Vecer.mk, правата за текстот се на редакцијата
