Шарлот „Бети“ Веб, една од последните живи разбивачи на шифри од познатиот Блечли Парк, почина пред неколку дена на 102-годишна возраст.
„Бети беше најдобра. Вчера имав доволно среќа да ја држам за рака додека таа нежно се спушти на друго место. Таа е една од највпечатливите жени што некогаш сум ги запознала“, напиша историчарката Тереза.
Шарлот Бети Вајн-Стивенс е родена на 13 мај 1923 година. Нејзиниот татко бил банкарски службеник, а нејзината мајка професорка по музика која ги учела Бети и нејзината сестра Маргарет англиски и германски јазик. Кога имала 14 години, Бети поминала три месеци во Германија усовршувајќи го јазикот, што би се покажало важно за нејзината кариера како разбивач на кодови. Додека студирала домашна економија на локалниот колеџ во 1941 година, таа одлучила да го напушти и да помогне во одбраната на земјата.
- Неколку од нас решија да и служиме на нашата земја и да направиме поголем воен напор од печење кифлички со колбаси - се присети Бети во интервју за Телеграф.
Таа се пријавила во Помошната територијална служба, женски еквивалент на британската армија, но основната обука била културен шок.
- Имавме претежно женски инструктори, но се сеќавам дека еден машки инструктор ме удри по задник. Реков: 'Како се осмелуваш?' И тоа беше крајот на тоа однесување – се присети Бети.
По завршувањето на обуката, таа поминала краток тест на германски јазик и веднаш била испратена во близина на Лондон во тајното седиште на британската криптографска служба каде разбивачите на кодови се обидувале да ги разбијат кодираните пораки и да соберат информации за силите на Оската.
Како и другите кои работеле во Блечли Парк, Бети била обврзана со строгиот Закон за службени тајни на ОК, што значи дека не можела да зборува за нејзината работа со членовите на семејството, пријателите или дури и со луѓето со кои работела. Нивото на тајност било такво што таа само нејасно знаело како нејзината улога се вклопува во поголемиот план за собирање разузнавачки информации. Таа не можела да поврзе ништо што видела со конкретни настани за време на војната. Дури многу подоцна таа ја сфатила својата улога во пошироката слика.
Блечли Парк и разбивањето кодови
Блечли Парк влезе во историјата затоа што Алан Туринг и неговите колеги го разбија германскиот систем за кодирање Енигма, што решително влијаеше на исходот на Втората светска војна. Експертите веруваат дека Туринг, како и многу други во Блечли, можеби ја скратиле војната за дури две години.
- Не се сеќавам лично да го запознав Алан Туринг, кој славно го проби кодот Енигма, но го паметам како сиромашен човек кој боледуваше од астма и го возеше велосипедот на работа со гас-маска - се присети Бети Веб во еден разговор.
Им помогна и на Американците против Јапонците
Кога Втората светска војна заврши во Европа во мај 1945 година, таа била испратена да работи во Пентагон, каде што парафразирала и транскрибирала веќе декодирани јапонски пораки. Во интервју за Би-Би-Си во 2020 година, таа потсети дека не знаела дека Американците планираат да го завршат конфликтот со фрлање атомско оружје врз јапонските градови, опишувајќи ја моќта на оружјето како „апсолутно страшна“.
По завршувањето на војната, таа почнала да бара друга работа, но имала проблеми бидејќи не смеела да им каже на работодавците што работела во последните неколку години. За среќа, еден од луѓето што ги интервјуирал за оваа работа бил директор на познатото училиште за граматика Лудлоу, колега од Блечли Парк.
- Ми даде работа без да прашам. Но, никогаш не го спомнавме Блечли Парк - се присети Бети Веб.
Подоцна започнала да работи во Територијалната армија каде го запознала поранешниот офицер Алфред Веб, со кого се омажила во 1970 година.
Бети не зборувала за своето искуство сè до 1990-тите кога била поканета да одржи говор.
- Одеднаш сфатив дека сум слободна и не морам повеќе да се грижам. Но, никогаш не можев да им кажам на моите родители, бидејќи тие починаа пред 1975 година, а мојот сопруг не беше особено заинтересиран - изјави Бети Веб.
Таа стана своевиден амбасадор на Блечли Парк и за триесет години одржа повеќе од 200 поканети говори, а своите сеќавања ги објави во книгата „Нема повеќе тајни“.
Пред 10 години, Бети Веб беше наградена со Орден на Британската империја, а во 2021 година и Легија на честа, највисокото француско одликување за придонес во ослободувањето на Франција. Таа пред две години беше една од гостите на крунисувањето на кралот Чарлс Трети во Вестминстерската опатија. Таа го прослави својот 100-ти роденден во Блечли, каде за неа и гостите беше организирана забава, чиј врв беше прелетот на бомбардерот Ланкастер од Втората светска војна.
© Vecer.mk, правата за текстот се на редакцијата
