Песната „Ѓурѓевдан“ посветена на денешниот празник е една од најпопуларните во регионот, а како е напишана има различни верзии.
Песната е обработена од Горан Бреговиќ, објавена на албумот „Бијело Дугме “ од 1988 година, а дали знаете како е создадена? Постојат две верзии на приказната.
Верзијата на Горан Бреговиќ влезе во традицијата за Ѓурѓовден, но и во кафеаните, а со неа, кога тагата и боемското расположение нè одземаат.
Сепак, ако му се верува на професорот Жарко Видовиќ, историчар на уметност од Сараево, поемата „Ѓурѓевдан“ е создадена во беспомошност, очај и ужас - во возот на смртта, кога заробените луѓе ги возеле кон Јасеновац.
Видовиќ имал 20 години во 1942 година. Како доброволец, учествувал во Априлската војна во 1941 година, а неколку месеци подоцна бил уапсен во Сараево и оттогаш е во усташки затвор. Според неговото сведоштво, на 6 мај 1942 година, на Ѓурѓовден, се нашол во вагонот на возот со кој затворениците биле депортирани во озлогласениот концентрационен логор.
„Нѐ изведоа од затворските ќелии рано наутро. Се сеќавам, беше ледено утро, а усташите коментираа дека подготвиле вистинско Ѓурѓовденско утро за Србите...“, вели тој.
„Тие беа натрупани во вагони за добиток, без храна ни вода. Во општиот хаос, страв и неизвесност, еден од затворениците, за кој се тврди дека бил член на сараевската „Слога“, од гордост и пркос ги пеел сиховите на песната.
За да не ги слушаат, биле затворени прозорците на вагоните, а затворениците останале без воздух во мал простор, збиени еден до друг. Од 3.000 што тргнале од Сараево, 2.000 души пристигнале во Јасеновац. Еден од тројца починал - од глад, жед, исцрпеност, болест. И вистинскиот пекол ги чекал...
„Малку е познато дека големиот хит „Ѓурѓевдан“ е всушност стара предвоена песна која можеби ќе беше заборавена до ден-денес да не беше еден судбоносен воз и морничавите злосторства извршени во Јасеновац за време на Втората светска војна. Фактот дека ја пеевме на пат кон логорот по војната беше многу споменуван, па Бреговиќ ја зеде песната, ја преработи со нови стихови и така стана позната. Оригиналните зборови беа за љубовта, но само верзијата на Бреговиќ ја направи универзално популарна“, тврдеше Видовиќ, кој почина во 2016 година, пренесуваат медиумите.
Исто така, постои и друга верзија на приказната за тоа како настанала „Ѓурѓевдан“. Самиот Горан Бреговиќ еднаш зборуваше за ова за РТС.
Во 1988 година Емир Кустурица го снимил „Дом за вешање“ и го ангажирал водачот на „Бијело дугме“ да компонира музика за овој филм.
„Песните се чудни живи суштества. Кога се под твоја контрола, сепак е некако, но потоа бегаш и го живееш тој живот, како „Ѓурѓевдан“, која беше направена за Кустурица, за „Дом за бесење“, па потоа ја направив придружната песна за албумот на „Бијело Дугме“ како мала љубовна песна.“
„За жал, никогаш не ја напишав на плочата, таа песна е всушност мала почит кон Ѓорѓе Балашевиќ, бидејќи оригиналниот стих за таа песна е стихот на Балашевиќ „а ја нисам с оном коју волим...“ Ништо, една мала љубовна песна, сè друго околу тој „Ѓурѓевдан“ што го заслужи живеејќи покрај мене“, рече Бреговиќ.
Споменатиот стих е од Балашевиќ, додека мелодијата е преземена од традиционалната ромска песна „Едерлези“.
Го добило името по Хедерлез, празник со кој балканските Роми го слават враќањето на пролетта, а се однесува и на Свети Ѓорѓи.
© Vecer.mk, правата за текстот се на редакцијата
