Климатските промени предизвикани од човекот ја направија 2025 година една од трите најтопли години во историјата, предупредуваат научниците, забележувајќи дека тригодишната просечна глобална температура за прв пат ја надмина границата од 1,5 степени Целзиусови во споредба со прединдустриското време.
Експертите истакнуваат дека ова е праг дефиниран со Парискиот климатски договор од 2015 година, чие почитување би можело да спаси милиони животи и да спречи катастрофално уништување на животната средина низ целиот свет.
Истражувачката група World Weather Attribution (WWA) ја објави анализата што доаѓа по година обележана со екстремни временски настани што влијаеја на речиси сите делови од планетата.
И покрај појавата на Ла Ниња, природен процес што периодично ги лади водите на Пацификот и влијае на глобалното време, температурите останаа исклучително високи во текот на 2025 година. Научниците го посочуваат континуираното согорување на фосилни горива: нафта, гас и јаглен, кои испуштаат големи количини стакленички гасови во атмосферата како клучна причина.
„Ако многу, многу брзо не престанеме да согоруваме фосилни горива, ќе биде исклучително тешко да се задржи затоплувањето под таа цел“, рече Фридерике Ото, коосновач на WWA и климатолог на Империјал колеџ во Лондон.
„Научните докази стануваат сè појасни.“
Податоците на WWA покажуваат дека екстремните временски настани одземаат илјадници животи и предизвикуваат штета од милијарди долари секоја година. Во текот на 2025 година, беа идентификувани 157 особено тешки настани, кои ги исполнуваа критериумите како што се повеќе од 100 смртни случаи, кои влијаеја на повеќе од половина од населението на регионот или прогласија вонредна состојба. 22 такви случаи беа детално анализирани.
Меѓу нив се смртоносните топлотни бранови, кои WWA ги опишува како најсмртоносен екстремен временски настан во годината. Некои од овие бранови беа до десет пати поверојатни отколку пред една деценија, токму поради климатските промени.
„Топлинските бранови што ги видовме оваа година станаа речиси вообичаени денес, но без климатските промени предизвикани од човекот, тие би биле речиси невозможни. Разликата е огромна“, нагласи Ото.
Продолжените суши придонесоа за големи пожари во Грција и Турција, додека обилните дождови и поплави во Мексико однесоа десетици животи, а многумина се водат како исчезнати. Супертајфунот Фунг-вонг ги погоди Филипините, принудувајќи повеќе од еден милион луѓе да се евакуираат, додека монсунските дождови во Индија предизвикаа катастрофални поплави и лизгање на земјиштето.
WWA предупредува дека сè почестите и интензивни екстреми ја загрозуваат способноста на милиони луѓе да се прилагодат и да одговорат на кризи на време, она што научниците го нарекуваат „граница на адаптација“. Тие го наведуваат ураганот Мелиса како пример, кој се засили толку брзо што прогнозите и подготовките беа значително попречени, а уништувањето во Јамајка, Куба и Хаити ги надмина капацитетите за одговор и закрепнување на тие земји.
Овогодинешните климатски разговори на Обединетите нации, одржани во Бразил во ноември, завршија без јасен план за напуштање на фосилните горива. Иако беа ветени повеќе пари за адаптација на климатските промени, нивното спроведување ќе потрае.
Службениците и научниците сè повеќе признаваат дека глобалното затоплување привремено ќе ја надмине границата од 1,5 степен, иако некои веруваат дека долгорочното враќање под тој праг е сè уште можно. Сепак, напредокот е нееднаков.
Кина брзо развива обновливи извори на енергија како што се сончевата и ветерот, но во исто време продолжува да инвестира во јаглен. Во Европа, екстремните временски настани ги интензивираат повиците за климатска акција, додека некои земји предупредуваат на последиците за економскиот раст. Во Соединетите Американски Држави, администрацијата на Трамп ја префрли политиката подалеку од чисти извори на енергија и кон мерки што ги поддржуваат индустриите за јаглен, нафта и гас.
„Геополитичката клима оваа година беше исклучително мрачна, при што многу донесувачи на одлуки отворено дејствуваа во интерес на индустријата за фосилни горива, а не на луѓето во нивните земји. Исто така, се соочуваме со огромна количина дезинформации“, рече Ото.
Ендру Кручкевич, виш соработник на Климатскиот факултет на Универзитетот Колумбија, кој не беше вклучен во извештајот на WWA, рече дека низ целиот свет се случуваат катастрофи кои претходно не биле вообичаени.
„Екстремните настани се интензивираат побрзо и стануваат посложени. Ова бара претходни предупредувања и нови пристапи за одговор и закрепнување“, рече Кручкевич, додавајќи: „На глобално ниво, има напредок, но треба да се направи многу повеќе“.
© Vecer.mk, правата за текстот се на редакцијата
