Историја на големата енергетска борба - како Европа стана зависна од Москва за време на Студената војна
Знаеме до кој степен Европа е зависна од руската енергија
Но, таа зависност не се случи преку ноќ
СССР и САД всушност се натпреваруваа за повоена хегемонија
Во 1960-тите, Западна Европа увезуваше само 6% од нафтата од советскиот блок
Во текот на Студената војна, во самите САД немаше консензус за тоа што всушност сака Москва
Моментот кога Европа објавува забрана за купување руска нафта е важен момент во контекст на актуелниот конфликт, но е и голем момент во пошироката историја на енергетските спорови кои траат со децении на рутата Америка-Европа- Русија.
Иако останува тоа дека и покрај парите што се преливаат санкциите сериозно го нарушија секој кредибилитет на Русија на глобално ниво, исто така останува и тоа дека се додека овие пари се влеваат во земјата Путин може комплетно да ја игнорира штета од санкциите и блокади во сите други полиња.
Процените на Блумберг се дека дури и по санкциите и откажувањето од руски гас и нафта, годинава руските приходи од енергенси ќе бидат околу 285 милијарди долари. Ако на ова се додаде и другата стока, сумата е сосема доволна за да надомести за 300-те милијарди долари во странски резерви што и беа замрзнати на Русија.
„Лидерите на ЕУ знаат дека треба да престанат да купуваат од Русија и дека индиректно ја финансираат разорувачката војна на прагот на Европа. Меѓутоа и покрај сите амбиции, националните влади исто така знаат дека ќе има реперкусии за нивните економии,“ анализираат од Блумберг.
За сега руската нафта и гас вистински се блокирани само од САД и Британија кои и пред војната не беа нешто вонредно зависни од руските енергенси.
Европа е во кошмарна позиција да мора да купува руски енергенси, бидејќи ако целосно ја блокира Русија и излезе на отворениот пазар, тоа ќе ја зголеми побарувачката за енергенси од други производители, што само ќе предизвика дополнителна криза на пазарот и дополнително ќе ја зголеми цената што би ги постигнале руската нафта и гас.
Од друга страна со понатамошното купување руски енергенси, ЕУ го финансира руското ширење на нови пазари (Кина и Индија), кое треба да обезбеди безболно префрлање на нив во моментот кога Европа целосно ќе се исклучи од руските енергенси, наведува Блумберг.
Знаеме до кој степен Европа е зависна од руската енергија, особено од гасот (иако оваа забрана за нафта ќе им нанесе значителни удари на двете страни).
Но, таа зависност не се случи преку ноќ.
Европа полека се свртуваше кон Русија за своите енергетски потреби и тој период никогаш не беше обележан со мирно работење.
Отсекогаш имало тензии и обиди од таа страна на Атлантикот да се спречи таа врска.
Студената војна никогаш не ескалира во жешка војна меѓу двете суперсили, но во голема мера се водеше и преку економска војна.
Од денешна перспектива, Соединетите Држави се целосно фокусирани на прекинување на таа европска зависност од руската енергија и тоа најверојатно ќе им донесе актуелни резултати.
Но, тоа не беше секогаш случај.
https://vecer.mk/svet/dhordh-fridman-vo-2015-za-ukraina-evropa-predodredena-za-konflikti/
Всушност, во текот на Студената војна, имаше спротивставени ставови меѓу Соединетите Држави и нивните сојузници кон изворите на енергија кои доаѓаа од СССР, па дури и кон самата намера на московските власти.
Во самите САД немаше консензус за тоа што всушност сака Москва, односно дали сакаат да го зголемат извозот на енергија во Европа за да го прошират своето политичко влијание или се работи исклучиво за бизнис.
Всушност, и денес не може да се каже дека има целосен консензус, но се случи фракцијата која е убедена во политичкиот аспект на руската енергија, моментално да е на власт од двете страни на Атлантикот.
Вреди да се вратиме во повоените години, 50-тите и 60-тите.
Во тоа време, СССР и САД всушност се натпреваруваа за повоена хегемонија, односно кој ќе има поголемо влијание врз Европа и поединечни европски земји.
Некои американски аналитичари (не сите) тврдат дека беше започната „советска економска офанзива“ за да се прошири влијание врз земјите кои не биле вклучени во главните пактови, вклучително и земји како Финска, Обединетите Арапски Емирати, Индија итн.
Денес ваквиот став веројатно би бил поретко споменуван, но за време на Студената војна, на Запад навистина се расправаше за тоа.
Многу американски сојузници не ја сметаа деловната соработка со СССР за „опасна“, туку дел од нормалните економски односи.
Тој став беше дури и доминантен до тој степен што САД не успеаја да го наметнат своето мислење.
Може да се каже дека тоа делумно се должи на фактот што во тоа време Москва водеше планска централизирана економија, што пак доведе до претпоставка дека сè е „планирано“, односно дека не мора да има некои скриени мотиви.
Но, кога СССР почна да започнува проекти за изградба на нови гасоводи и нафтоводи до Европа, нивото на загриженост во Вашингтон почна нагло да расте.
Во 1960-тите, Западна Европа увезуваше само 6% од нафтата од советскиот блок.
https://vecer.mk/top-vesti/eu-protiv-rusija-dolga-iscrpuvachka-vojna-so-nepoznata-razreshnica/
Но, тогаш беше претставена идејата за нов нафтовод кој ќе минува сè од рускиот Далечен Исток, преку неколку европски земји, па сè до Германија.
Се разбира, станува збор за нафтоводот Дружба, еден од најголемите нафтоводи во светот.
Администрацијата на Кенеди во 1963 година се обиде на различни начини да ја спречи изградбата на овој проект.
Меѓу другото, тие воведоа ембарго за снабдување на цевководи со широк дијаметар на земјите ориентирани кон СССР.
Тие знаеа дека тоа нема да може да ја спречи изградбата на гасоводот, но сепак се трудеа барем да ја одложат неговата реализација.
Европските сојузници беа под притисок, па Западна Германија неволно се приклучи на ембаргото, додека, да речеме, Британија не, и покрај американското лобирање.
И покрај овие обиди, нафтоводот на компанијата беше завршен следната година без големо одлагање.
И така, две децении подоцна администрацијата на Реган ќе се соочи со слична дилема.
Имено, во 1981 година СССР почна да гради гасовод од Сибир до Западна Европа.
Соединетите Држави, како што се очекуваше, го гледаат ова како уште една закана за нивните интереси и зајакнување на непосакуваната европска зависност од советската енергија.
Вашингтон тогаш се обиде да ги принуди своите европски сојузници, првенствено Франција и Германија, да се приклучат на ембаргото овојпат не само за набавка на цевки, туку и за финансирање на таков проект воопшто.
Но, САД не успеаа и покрај силното лобирање.
Кога сфатија дека не можат да ја убедат Европа во своите ставови, се решија на прилично драстичен потег (во тоа време) - воведоа санкции за европските компании кои го финансираа, градеа или на друг начин учествуваа во новиот советски проект.
https://vecer.mk/top-vesti/henri-kisindher-stogodishniot-prorok-na-brutalniot-21-vek/
Во тоа време имаше криза на Западот.
Вашингтон сфати дека едноставно нема да можат (барем не уште) да наметнат такви работи, па неколку месеци подоцна се повлекоа и ги укинаа санкциите.
Гасоводот Уренгој-Помари-Ужород - попознат како Транссибирски гасовод - беше завршен во 1984 година.
Сите американски обиди беа неуспешни, во време кога Западна Европа беше дел од капиталистичкиот свет, а СССР беше дел од социјалистичкиот свет.
Но, една од причините зошто врската меѓу Европа и СССР, барем кога станува збор за енергијата, беше толку силна (освен јасниот европски економски интерес) е тоа што СССР навистина се држеше до сите договори.
Немаше обиди за притисок врз изворите на енергија и тоа и одговараше на Европа.
Сепак, тоа не мора да се каже за Русија по распадот на СССР, бидејќи имаше обиди да се влијае на Европа преку енергетски извори уште пред ескалацијата со Украина.
Се разбира, тоа зависи од аголот од кој се гледа ситуацијата.
На почетокот на векот Украина сè уште добиваше руски гас по субвенционирани цени, но тоа се промени по т.н. Портокаловата револуција од 2004 година.
Руски Газпром следната година соопшти дека сега ја бара од Украина целосната цена на гасот.
Од руска перспектива, тоа беше оправдан потег, но Украина го гледаше како енергетско-економски напад, а остатокот од Европа почна да гледа поскептично на потезите на Москва.
Русија, пак, ја прогласи Украина за несигурен партнер и по тој аргумент започна изградбата на новиот гасовод Северен тек од Русија до Германија, преку Балтичкото Море.
И повторно САД протестираа и повторно неуспешно. Северен тек (1) е изграден во 2011 година.
Преку него, Европа сега купува една третина од гасот од Русија. Украина, од друга страна, сега губи околу 750 милиони долари годишно поради појавата на нов гасовод.
Односите меѓу Русија и Украина, како што знаеме, продолжија да се влошуваат, а голема ескалација се случи во 2014 година (особено оваа година по 24 февруари).
Во меѓувреме, во 2015 година беше договорено да се изгради уште еден гасовод меѓу Русија и Германија, Северен тек 2.
Овој пат, САД извршија максимален притисок, но гасоводот беше завршен во септември 2021 година.
Но, овој пат, се чини, САД конечно победија.
Германија се откажа од ставање во употреба на гасоводот Северен тек 2 по почетокот на руската инвазија на Украина.
https://vecer.mk/komentari-i-analizi/svetot-prvata-globalna-ekonomska-vojna/
Што ќе се случи следно?
За Блумберг сериозен пропуст на санкциите е што држави како Индија и Кина немаат ни најмала желба да ги почитуваат, па, со одредени попусти, увезуваат рекордни количества руска нафта и гас. Во 2022, до сега, Индија има купено над 40 милиони барели руска нафта, што е 20% повеќе отколку во цела 2021.
Кина освен што купува руска нафта за трошење, е во преговори да ги пополни своите стратешки резерви на нафта со руско гориво.
„Најголемото мнозинство од светот не е вклучено во санкциите против Русија. Трговијата ќе продолжи, потребата од горива се уште ќе постои, и купувачите од Азија или Блискиот Исток ќе ја пополнат празнината,“ изјавил првиот човек на Еразмус центарот за стока и трговија од Ротердам, Воутер Џејкобс.
Дали Европа навистина ќе ги прекине сите испораки на енергија од Русија по децении?
Дали вчерашната одлука за забрана за купување руска нафта е првиот голем чекор во таа насока?
Блиската иднина ќе ни открие, но и историјата ни открива многу.
Сето ова што се случува денес не е нова криза туку епизода на долга децениска полемика.
Историјата открива и дека американското влијание несомнено зајакнало по распадот на СССР, а сега влегува во нова фаза на уште поголемо зајакнување бидејќи, како што стојат работите, Европа може да ја прекине зависноста од Русија, но значително ќе ја зголеми зависноста од Америка.
https://vecer.mk/top-vesti/golemite-porti-na-vojnata-se-otvoreni/
Фото: WikiMedia
© Vecer.mk, правата за текстот се на редакцијата
