Ирак денес изненадува со своето демографско оживување. Земјата која некогаш беше под бруталниот режим на Садам Хусеин, а потоа претрпе длабоки промени по американската инвазија во 2003 година, сега доживува импресивен раст на населението.
20 милиони жители повеќе отколку во 2003 година
Според минатогодишниот попис, Ирак има 46,1 милиони жители, што е за речиси 20 милиони повеќе отколку во 2003 година, кога имаше 26,8 милиони жители. Според податоците на Обединетите нации, стапката на фертилитет (просечен број на деца по жена) во оваа земја за 2024 година е 3,22.
Се смета дека границата од 2,1 деца по жена ја означува стапката потребна за природно обновување на населението. Добар дел од Европа и Источна Азија се во катастрофална состојба во овој поглед.
Се смета дека Блискиот Исток има релативно високи стапки на фертилитет, но ова перцепција не е вистина.
Катар има стапка на фертилитет од 1,72, Иран 1,68, Кувајт 1,51 и Обединетите Арапски Емирати 1,21. Саудиска Арабија е на 2,31, а Јордан на 2,60.
И влијателниот „Економист“ неодамна пишуваше за изненадувачкиот бум во Багдад.
Се забележува дека од 2022 година, откако Мухамед ал-Судани стана премиер, изградени се 20 нови мостови и надвозници. Отворени се најмалку четири нови болници, вклучувајќи го и првиот центар за лекување на рак во Ирак.
Реновирани се или изградени и повеќе од 1.700 училишта, а наскоро ќе ги отворат своите врати и неколку луксузни хотели.
Причината за промените е што Ирак никогаш не бил помирен и побезбеден од 2003 година, а реформите во банкарскиот сектор го направија кредитирањето подостапно.
Приходите од нафта и градежништво што некогаш одеа во Бејрут или Женева, сè повеќе се трошат во Ирак.
Крвавите години на Садам Хусеин
Но, на сето ова му претходеше инвазијата и диктаторскиот режим на Садам Хусеин, кој владееше со земјата речиси 24 години. За време на неговото владеење, Ирак беше вклучен во крвава војна со Иран, а потоа го нападна соседниот Кувајт, предизвикувајќи ја Првата Заливска војна.
Американска инвазија
САД започнаа инвазија на Ирак во 2003 година под изговор дека Ирак поседува оружје за масовно уништување, што никогаш не беше потврдено. Инвазијата траеше само неколку недели, а американските сили брзо го соборија режимот и го окупираа Багдад.
Режимот на Хусеин беше обележан со брутални репресии и чистки. Хјуман рајтс воч процени дека режимот на Хусеин е одговорен за убиството или исчезнувањето на 250.000 до 290.000 Ирачани.
На 20-годишнината од инвазијата и последователната окупација на Ирак, Амнести Интернешнл потсети на тешките кршења на човековите права и сериозните кршења на меѓународното хуманитарно право извршени од страна на коалицијата предводена од Соединетите Американски Држави. Тие, исто така, наведоа тајни притворања, присилни исчезнувања, тортура итн.
Во моментов има помалку од 2.000 американски војници кои дејствуваат во земјата, претежно во советничка улога, за поддршка на безбедноста. Се верува дека САД сè уште имаат присуство во Ирак за да го ограничат иранското влијание.
ИСИС прогласи калифат во средината на Ирак
Првите слободни парламентарни избори по падот на Хусеин се одржаа во 2005 година. Оттогаш, Ирак функционира како парламентарна република каде што власта е поделена меѓу претседателот, премиерот и дводомниот парламент.
ИСИС контролираше големи делови од северен и западен Ирак помеѓу 2014 и 2016 година, прогласувајќи исламски калифат во 2014 година. Во тоа време, земјата беше поделена на шиитски југ и центар под контрола на владата и паравоените групи, сунитски запад под контрола на милициите и север под администрација на курдската автономија.
Ирак е сè уште поделен
Иако ирачките безбедносни сили, поддржани од меѓународна коалиција и шиитски паравоени групи, ја вратија контролата врз поголемиот дел од територијата на ИСИС, Ирак останува длабоко поделен.
Курдите на север уживаат широка автономија во нивниот регион Курдистан, додека сунитските заедници на запад често изразуваат незадоволство, придонесувајќи за тековната нестабилност.
Проект кој има за цел да ја уништи важноста на Суец
Сепак, процесот на модернизација на земјата продолжува. Ирак инвестира милијарди долари во трансформацијата на полуостровот Ал Фав во еден од најголемите поморски трговски центри во светот со цел да ја искористи својата стратешка локација, пишува градежниот портал The B1M.
Проектот вклучува изградба на големо длабоководно пристаниште со софистицирана инфраструктура, кое ќе може да прими некои од најголемите контејнерски бродови во светот.
Во исто време, Ирак развива голем патно-железнички проект наречен „сув канал“ кој ќе го поврзе пристаништето Ал Фав со Турција. Овој пат долг приближно 2.000 километри значително ќе го забрза транспортот на стоки до Европа и Азија, скратувајќи го времето на патување за дури 11 дена во споредба со Суецкиот канал. Само овој проект се проценува на околу 17 милијарди долари.
Покрај поморските и патните проекти, Ирак инвестира и во модернизација на внатрешната инфраструктура и индустријата. Светската банка одобри проект од 930 милиони долари за проширување и модернизација на ирачките железници за подобрување на домашните врски и намалување на зависноста од нафта.
Ирак е сè уште сиромашен и корумпиран
И покрај сите инвестиции, Ирак е сè уште сиромашна земја. Според извештајот на Светската банка од април 2025 година, националната стапка на сиромаштија во Ирак е 17,5%, што значи дека милиони Ирачани живеат под линијата на сиромаштија.
Земјата е исклучително зависна од нафтата, која сочинуваше околу 58% од БДП во 2023 година.
Според Индексот за перцепција на корупцијата на Транспаренси Интернешнл за 2024 година, Ирак е рангиран на 140-то место од 180 земји, покажувајќи многу високо ниво на корупција и сериозни проблеми во јавниот сектор.
Ирачката државна служба е исто така пренатрупана, се верува дека над 10 милиони Ирачани примаат државни плати.
Закон што дозволува брак на девојки
И додека медиумите известуваат дека ноќниот живот во Ирак доживува значителен бум, особено во градови како Багдад или Мосул, како што објави Гласот на Америка, Ирак е сè уште исклучително заостаната земја во однос на почитувањето на човековите права.
Во 2024 година, ирачкиот парламент донесе закон со кој се казнуваат хомосексуалните односи и трансродовите односи со до 15 години затвор, вклучително и забрани за хормонска терапија.
„Усвојувањето на анти-ЛГБТ законот од страна на ирачкиот парламент го потврдува ужасниот рекорд на ирачката влада за кршење на ЛГБТ правата и претставува сериозен удар врз основните човекови права“, рече Раша Јунес, привремена директорка за ЛГБТ права во Хјуман рајтс воч.
Ирачкиот парламент е во април оваа година усвои контроверзни закони, вклучувајќи измени на законите кои, според критичарите, во пракса го легализираат детскиот брак.
Некои веруваат дека тоа дозволува брак на девојчиња на 9-годишна возраст.
И покрај залетот, предизвиците се бројни
И покрај модернизацијата што е несомнена, реалноста е дека Ирак останува земја што се соочува со предизвиците на заостанатите општествени практики и нееднаквиот развој. Но, за разлика од минатото, денес постои рамка во која се можни промени.
„Претходните аранжмани што некои земји ги презедоа во однос на Ирак треба да се променат, исто како што се промени Ирак. Тоа повеќе не е земја што се соочуваше со некои предизвици, туку стана активен член на меѓународниот систем.
Затоа, тие аранжмани треба да се променат на начин што ќе го зајакне угледот на оваа земја и ќе ѝ помогне повторно да се издигне“, рече Мохамед Ал Хасан, специјален претставник на генералниот секретар на ОН за Ирак.
(Vecer.mk VIA)
© Vecer.mk, правата за текстот се на редакцијата
