Битката за Верден беше една од најдолгите, најкрвавите и најстрашните битки во 20 век. Се гинеше и пред и по Првата светска војна, војна која требаше да ги „заврши сите војни“, во некои битки уште повеќе (на пример битката кај Сталинград), но Верден беше нешто друго, нешто крајно дехуманизирачко.
Годината е 1916 година, на ридовите во близина на малиот француски град Верден на реката Меза, се судрија германските и француските војски.
Германците ја нападнаа француската одбрана на 21 февруари истата година. Битката траеше долго, надвор од секоја граница на исцрпеност, до 18 декември 1916 година. Таа резултираше со победа на Франција, во стратешка и воена смисла, но и со симболичен пораз на човештвото бидејќи таква битка се уште не е видена.
Имаше конфликти, огромни, но човекот досега немал на располагање ваква артилерија, што му давала „можност“ да покаже на што е подготвен.
Битка за истребување
Шефот на германскиот Генералштаб, Ерих фон Фалкенхајн, пред битката напиша дека „целта не е да се окупира територија, туку да се одземаат животи“.
Ова е, накратко, она што ја прави битката кај Верден толку страшна, можеби пострашна од сите други битки пред и потоа. Крајната цел навистина не беше да се „окупира територијата“ туку да се убијат припадниците на француската армија до таа мера што таа едноставно ќе се распадне.
Областа на конфликтот беше всушност мала, некои шуми, некои ридови ... но по 303 страшни денови не остана ништо. Ниту шуми, ниту почва, сè беше „орано“ со постојани артилериски напади од двете страни, а единственото нешто што можеше да се види беше море од трупови во ровови, канали, отворени простори ...
[caption id="attachment_991910" align="alignnone" width="746"]
Француските војници во рововите[/caption]
Германците знаеле дека битката скапо ќе ги чини, дека ќе испратат илјадници и илјадници свои војници во сигурна смрт, но верувале дека на крајот ќе се „исплати“ и дека ќе ја фрлат Франција на колена. Поточно, се надеваа дека загубите ќе бидат 5 спрема 2, а со подобра артилерија беа убедени дека тоа е остварливо.
Но, француската страна имаше нешто подобра позиција, во малку подигната област, така што германската артилерија не можеше во секое време да види во што точно се пука.
На крајот, загинаа повеќе Французи отколку Германци, но бројот на жртвите сигурно не беше 5 спрема 2. Според најновите истражувања, се верува дека на француската страна имало околу 377 илјади жртви, додека на германска страна имало околу 337 илјади жртви.
Во просек, околу 70.000 жртви месечно.
[caption id="attachment_991911" align="alignnone" width="728"]
Француските војници за време на битката за Вердун, 1916[/caption]
Битката на реката Сом - Хорор во ужас
Работите да бидат полоши и покрвави по таа 1916 година, за време на истата во релативната околина, која на 230 километри северозападно од Верден се водела уште една огромна битка, пократка, но и покрвава - битката кај реката Сом.
Таму конфликтот беше различен во смисла дека германските позиции беа нападнати од заеднички француски и британски сили.
Битката кај Сом траеше во временската рамка на битката кај Верден, од 1 јули 1916 година до 18 ноември 1916 година (вкупно 140 дена).
Големината на битката кај Сом е тешко да се разбере од денешна перспектива, но ајде да се обидеме - се судрија вкупно околу 3 милиони војници.
Бројот на жртви, и убиени и ранети, беше околу 1 милион. Какво страшно истребување беше дополнително опишано во резимето на самата битка - победата повторно ја извојуваа сојузниците (Франција и Британија), но тоа беше победа со само 10 километри напредок на територијата под германска окупација!
Во крајно поедноставување, би можеле да заклучиме дека за секој метар промена на бојното поле загинале 100 луѓе!
Факт што е можеби уште пофасцинантен е оној што ни кажува дека овој напредок од само 10 километри (а сојузниците не ја постигнаа целта, заземањето на градот Перон) е најголемиот напредок против германските сили од 1914 година!
На картата на Европа
Овие локации и ситуацијата во тоа време, за пошироко разбирање, треба да бидат истакнати на картите. Ајде прво да ја погледнеме картата на Европа во 1916 година (ситуација во декември):
Како што можеме да видиме на картата, силите на Империјална Германија на западниот фронт окупираа дел од Бенелукс, односно Луксембург и Белгија (Холандија, иако не беше лесно, успеа да остане неутрална за време на Првата светска војна), и дел од североисточниот Франција.
Токму овој североисточен дел на Франција беше сцена на најголемите конфликти, страшната војна во рововите кои станаа симбол на Првата светска војна.
Сега да ја погледнеме мапата на точната локација каде што се воделе овие две големи битки:
Битката за Верден беше пекол на Земјата. Многу војници, од двете страни, психолошки не можеа да издржат толку страв, толку мртви во калта, толку постојана смртна закана.
Немаше повеќе дрвја, сè исчезна под постојани артилериски напади.
Дел од војниците се обиделе да дезертираат, кој бил фатен веднаш бил застрелан. Еден француски поручник напишал во својот дневник на 23 мај 1916 година:
„Каков масакр! Какви ужасни сцени и колење! Не можам да најдам зборови да го опишам она на што сум сведок. Ни пеколот не може да биде толку страшен. Човештвото е лудо!"
Место на помирување и отпор кон култот на смртта
Може ли да излезе нешто добро од најстрашниот хорор? Некој вид на будење? Отпор на тоа лудило, војна каде што декларираната „цел“ падна само на убивање и убивање?
Можеби, но не толку брзо... Како што знаеме, сеќавањата на Верден и многу други битки од Првата светска војна беа сè уште свежи кога избувна уште пострашната, уште покрвава Втората светска војна.
Сепак, дури и по тој масакр и уште поголемиот колапс на човештвото, сеќавањето на Верден почна да се менува, до тој степен што во 1960-тите, Верден стана симбол на француско-германското помирување.
Преку споделеното сеќавање на жртвите, стотици илјади жртви, Верден стана „престолнина на мирот“.
На 22 септември 1984 година, таму се сретнаа германскиот канцелар Хелмут Кол, чиј татко се борел во Верден и францускиот претседател Франсоа Митеран, кој бил воен заробеник во близина (за време на Втората светска војна).
Застанаа таму, среде дождот што паѓаше како во времето на страшната 1916 година, кога калта ги покри мртвите и се распарчи.
Тие се држеа за раце неколку минути и испратија емотивна и важна порака до Европа и светот. Мирот е можен, а местата на страдање можат и треба да бидат места за собирање и помирување.
Ако Верден може да ја зачува таа симболика во иднината, тоа ќе биде голема работа.
Секако дека не се „исплатеше“, се гинеше и тогаш, пред и потоа за интересите на оние кои никогаш не помирисале смрт во рововите.
Но, сепак, историјата може да биде учител на животот, ако не се заборави.
Со својата симболика денес, Верден е сламката на спасението дека човештвото не го изгубило целосно разумот и човечноста, дека може да го надмине култот на смртта и да се сврти кон иднината која ги лекува траумите наместо да ги повторува.
