Тензиите меѓу Кина и Тајван се во пораст, а Пекинг и Вашингтон разменија остри пораки во последните денови. Тензиите ги подгреа фактот што и рекорден број кинески борбени авиони упаднаа во одбранбениот воздушен простор на Тајван минатата година.
Во срцето на сето тоа е прашањето за повторно обединување.
Кинескиот претседател Си Џинпинг рече дека „повторното обединување“ со Тајван „мора да се постигне“ - и не ја отфрли можноста за употреба на сила за да се оствари.
Кина го гледа Тајван под самоуправа како отцепена провинција која еден ден повторно ќе биде составен дел од земјата. Тајван, сепак, се гледа себеси како независна држава, со свој устав и демократски избрано раководство.
Неколку недели откако американскиот претседател Џозеф Бајден ја предупреди Кина за Тајван, Пекинг го изрази најсилното несогласување досега, велејќи дека „одлучно ќе го прекине секој обид“ за независност на Тајван.
Кинескиот министер за одбрана, генерал Веи Фенге, ги обвини САД дека ја поддржуваат независноста на островот, велејќи дека тие „ги кршат сопствените ветувања за Тајван“ и „се мешаат“ во кинеските работи.
„Ќе бидам јасен: ако некој се осмели да го одвои Тајван од Кина, ние нема да се двоумиме да се бориме. Ќе се бориме по секоја цена и ќе се бориме до самиот крај. Ова е единствениот избор за Кина“, рече тој.
Неговите коментари уследија по неодамнешната порака на Бајден до Кина да „флертува со опасноста“ поради летот на воени авиони во близина на Тајван. Тој вети дека Америка воено ќе го заштити островот доколку биде нападнат.
Каде е Тајван?
Тајван е остров на околу 150 километри од североисточниот брег на Кина. Се наоѓа во т.н „првиот островски синџир“, кој вклучува територии пријателски на САД и клучни за американската надворешна политика.
Доколку Кина го окупира Тајван, некои западни експерти рекоа дека би било послободно да се демонстрира сила во регионот на Западен Пацифик, па дури и би можело да ги загрози американските воени бази во Гуам и Хаваи.
Но, Кина инсистира дека нејзините намери се експлицитно мирни.
Зошто Тајван е одделен од Кина?
Разделбата дојде по Втората светска војна, додека во континентална Кина се водеа борби меѓу силите на националистичката влада и Кинеската Комунистичка партија. Комунистите победија во 1949 година, а нивниот лидер Мао Це Тунг ја презеде контролата над Пекинг.
Во меѓувреме, националистичка партија - позната како Куоминтанг - полета во блискиот Тајван.
Оттогаш, Куоминтанг е една од најсилните политички партии во Тајван - владеејќи со островот во поголемиот дел од неговата историја. Тајван во моментов е признат како суверена земја од само 13 земји (плус Ватикан).
Кина врши значителен дипломатски притисок врз другите земји да не го признаат Тајван или да направат нешто што би сугерирало негово признавање.
Тајванскиот министер за надворешни работи рече дека односите со Кина се најлоши во последните 40 години.
Може ли Тајван да се одбрани?
Кина може да се обиде да доведе до повторно обединување преку невоени средства како што е зајакнувањето на економските врски.
Но, во секоја воена конфронтација, кинеските вооружени сили се многу помоќни од тајванските.
Кина троши повеќе за одбрана од која било друга земја освен Соединетите Американски Држави и има на располагање широк опсег на арсенали, од поморска моќ до ракетна технологија, од воздухопловни сили до сајбер напади.
Поголемиот дел од кинеската воена сила е распоредена на друго место, но, на пример, во однос на целиот активен воен персонал, разликата меѓу двете страни е неизмерна.
Во отворен конфликт, некои западни експерти предвидуваат дека во најдобар случај Тајван би можел да се надева дека ќе го забави кинескиот напад, ќе се обиде да го спречи слетувањето на кинеските поморски сили и да организира герилски напади додека чека помош од страна.
Таа помош би можела да дојде од Соединетите Американски Држави, кои му продаваат оружје на Тајван, иако Вашингтон се залага за официјална политика на „стратешка двосмисленост“.
Со други зборови, САД се намерно нејасни дали ќе го бранат Тајван во случај на напад.
Во дипломатска смисла, САД во моментов се придржуваат до политиката „една Кина“, која признава само една кинеска влада - во Пекинг - и нејзините официјални врски со Кина, а не со Тајван.
Дали ситуацијата се влошува?
Во 2021 година, Кина го зголеми притисокот со испраќање воени авиони во тајванската воздушна одбранбена зона, самопрогласена област каде што се идентификуваат, надгледуваат и контролираат странски авиони во интерес на националната безбедност.
Тајван јавно објави неовластени воздушни напади во оваа зона во 2020 година. Бројот на пријавени авиони достигна врв во октомври 2021 година, со 56 упади за само еден ден.
Зошто Тајван е важен за остатокот од светот?
Економијата на Тајван е исклучително важна.
Голем дел од секојдневната електронска опрема во светот - од телефони до лаптопи, часовници и конзоли за игри - се напојува со компјутерски чипови направени во Тајван.
Според една пресметка, една тајванска компанија - тајванска полупроводничка компанија или TSMC - покрива повеќе од половина од светскиот пазар.
TSMC е таканаречена „леарница“ - компанија која произведува чипови за потребите на потрошувачите и воените клиенти.
Тоа е огромна индустрија, вредна речиси 100 милијарди долари во 2021 година. Кинеската окупација на Тајван ќе му даде на Пекинг одредена контрола над една од најважните светски индустрии.
Дали тајванскиот народ е загрижен?
И покрај неодамнешните тензии меѓу Кина и Тајван, истражувањата покажуваат дека многу Тајланѓани се релативно безгрижни.
Во октомври, Фондацијата за јавно мислење на Тајван ги праша луѓето дали мислат дека на крајот ќе војуваат со Кина.
Речиси две третини (64,3 отсто) од испитаниците одговориле дека не мислат така. Друга студија покажува дека повеќето луѓе во Тајван се идентификуваат како Тајванци - прифаќајќи јасно различен идентитет.
Истражувањето спроведено од Националниот универзитет Ченгчи од раните 1990-ти покажува дека процентот на луѓе кои се идентификуваат како Кинези, или и Кинези и Тајванци, се намалува и дека повеќето луѓе се сметаат себеси за Тајванци.
© Vecer.mk, правата за текстот се на редакцијата
