Една од целите на економските санкции против Русија беше да се уништи вредноста на нејзината национална валута, рубљата. Набргу по инвазијата на Украина и остриот одговор на Западот на различни санкции, тоа се случи, пишува хрватскиот портал Индекс.
До 10 март курсот на рубљата паѓаше на 138 рубљи за долар и 143 рубљи за евро, што е остар пад од предвоените девизни курсеви, кои пред инвазијата беа околу 85 рубљи за евро, и 75 рубљи за долар. Но, на крајот на март започна големото закрепнување на вредноста на рубљата и таа практично се врати на предвоените нивоа.
Зошто се случува ова, и покрај се помасовните и поинтензивни санкции, акумулацијата на воените трошоци, намалувањето на кредитниот рејтинг на земјата и се потешката економска ситуација во Русија?
Инфлацијата се искачи на 15,66 отсто до 25 март, соопшти Министерството за финансии на Русија и државната статистичка агенција Росстат, што е за 6,51 процентен поен повеќе отколку пред инвазијата на Украина, кога изнесуваше 9,15 отсто. Една од намирниците чија цена особено нагло порасна е шеќерот, за повеќе од 37 отсто, што доведе до официјална истрага во Русија за вештачки предизвикување на поскапување на таа суровина.
Анализата на руската државна Внешкономбанк, објавена на 22 март, предвидува дека реалните плати ќе паднат за 12 отсто во 2022 година, а инфлацијата ќе се зголеми на 19,3 отсто до крајот на годината. А ова се официјалните проценки и на Рускиот државен институт. Институтот за меѓународни финансии предвидува пад на рускиот БДП од 15 отсто, руските компании загубија стотици милијарди долари на западните берзи, увозот во Русија закочи, санкциите немаат делови за авиони и машини во индустријата итн. Руската економија е силно погодена. Зошто тогаш рубљата закрепнува?
Остар пад на курсот на рубљата на почетокот
Една од првите санкции против Русија и една од најефикасните беше замрзнувањето на девизните резерви на Централната банка на Русија. Досега речиси половина се замрзнати (околу 380 милијарди долари), најмногу во долари и евра. Тоа ја спречи да се бори против падот на курсот на рубљата со продажба на долари и евра на домашниот пазар.
Како одговор, Русија воведе политика која бара компаниите да претвораат 80 отсто од девизната заработка од извозот во рубљи, првенствено на извозниците на нафта и гас. Со тоа беа заобиколени санкциите кои ги замрзнаа девизните резерви на Централната банка и обезбедија извозниците да го полнат домашниот пазар со евра и долари. Секако, целта е да се одржи стабилноста на курсот на рубљата.
САД се обидуваат да ја принудат Русија на банкрот
Дополнително, во пресрет на високата инфлација, референтната каматна стапка на Централната банка на Русија беше зголемена од 9,5 на 20 отсто. Ова е обид да се спречи растот на инфлацијата, но и радикално го ограничува економскиот раст бидејќи задолжувањето станува прескапо.
На странците им е забрането да „вадат“ долари и евра од земјата, односно воведени се различни контроли за да се спречи одливот на евра и долари од Русија. Уште во првите денови, Централната банка на Русија се закани дека ќе го забрани плаќањето на купони на странските сопственици на руски обврзници, а првите такви плаќања беа блокирани, што практично би претставувало банкрот.
На крајот, сепак, оценката беше дека на долг рок за Русија ќе биде штетно да престане да ги враќа долговите кон странските инвеститори бидејќи тоа ќе биде сигнал за економска и политичка слабост, а идниот долг ќе биде далеку поскап.
Плаќање на нафта и гас во рубли
На 23 март Путин најави исплата на нафта и гас во рубљи, наместо во евра и долари како досега. На пример, еврото сочинува 58 отсто од извозот на Гаспром, најголемата руска гасна компанија, а доларот 39 отсто. Практично целиот увоз на нафта и гас во ЕУ се плаќа во евра или долари.
Некои аналитичари сметаа дека ова е обид за зајакнување на рубљата. Планот бил купувачот на гас да купува рубли со евра на Московската берза, бидејќи поради санкциите кон Централната банка на Русија, тоа не било можно да се направи преку неа. Тоа можеше да се направи преку некои банки, кои се уште не беа под санкции, а Гаспромбанк е една од нив.
Зошто Путин се откажа да наплатува нафта и гас во рубли?
По неколкудневни закани меѓу Русија и земјите од ЕУ кои одбиваат да се согласат со ултиматумот на Путин да плаќаат со рубљи, постојаните промени на она што Путин и Кремљ го најавуваат, наводниот телефонски разговор меѓу германскиот канцелар Шолц и Путин и други надмудрувања - ништо не се случи, и гасот и нафтата продолжија да се плаќаат во евра и долари. Оваа исплата е потешка отколку пред војната бидејќи Русија е исфрлена од системот SWIFT и многу банки се под санкции, но тоа сè уште се одвива.
Технички, не е важно кој ќе ги замени еврата и доларите за рубљи - странските купувачи (како што бараше Путин), руските извозници (што сега е случај затоа што треба да претворат 80 проценти од приходите во рубљи) или банките посредници (последниот руска план) - затоа што секоја од овие ситуации е погодна за одржување на курсот на рубљата. Важно е доларот и еврото да влезат во Русија и да нема недостиг од овие валути на домашниот пазар, со што рубљата одржува стабилен курс.
Барањата за плаќање на нафта и гас на рубљи беа само од политичка природа, за да се покаже доминацијата на Русија над ЕУ, односно зависноста на ЕУ од Русија. Путин се надеваше дека ЕУ ќе се откаже, што ќе испрати силна порака на ЕУ за моќта на Русија.
Долар и евра контроли од Русија
Московската берза беше отворена откако беше три недели затворена за да се спречи ненадеен пад на цените на акциите. По повторно отворање, нивото на акциите навистина беше малку обновено, но недоволно за да ги компензира загубите од почетокот на инвазијата. Но, ова не е вистинска слика.
Тргувањето е дозволено само за некои акции, на странците им се забранети трговијата со многу ставки, а продажбата на рубљи е ограничена.
Поради политиката со која извозниците 80 отсто од своите девизни приходи во евра и долари мора да се трансформираат во рубљи и затоа што извозот на гас и нафта продолжува, рускиот пазар доаѓа доволно до странски валути, не му се итни, особено во однос на цените на нафтата и бензинот. Во исто време, на странците им е забрането "изнесување" долари и евра од Русија.
Русија продолжува да ги враќа долговите во долари и евра, цените растат брзо
Драстично е намален увозот и побарувачката за долари и евра на рускиот пазар, а помала побарувачка значи и нивна помала цена во однос на рубљите. Долари и евра влегуваат во Русија од извозот, но тие се помалку потребни поради падот на увозот. Ова води кон ситуацијата дека понудата на еврото и доларот е стабилна, односно е доволна за сегашните потреби на рускиот пазар. Курсот на рубљите е вештачки одржуван од различни политики на државата и Централната банка на Русија.
Американскиот државен секретар Антони Блинкен на 3-ти април во VideerIntervju за NBC вели дека заживувањето на рубљата беше поттикнато "со многу манипулација". "Луѓето се спречени да продаваат рубљи", рече Блинкен. "Вештачка е поддршката на вредноста. Ова не е одржливо. Значи, мислам дека ќе видите промена на таа состојба".
Европа продолжува да купува руски нафта и гас
Но, еден од најголемите столбови за поддршка на рубљата е продолжувањето со купување на руска нафта и гас од европските држави. Тоа е нишка која ги одржува рубљите и економијата на Русија живи. Во Русија сето тоа зависи од нафтата и гасот, поради што се вели дека Русија е бензинска пумпа која ја одржува државата.
Економистите од Блумберг очекуваат Русија да заработи речиси 321 милијарди долари (292 милијарди евра) од извозот на енергија (вклучувајќи нафта и гас) во 2022 година, што е повеќе од една третина во споредба со минатата година, ако нејзините главни клиенти, што особено се однесува на ЕУ, продолжат со купување руска нафта и гас.
Додека тече нафта и гас низ цевките кон Европа и кон него, рубљата може да се брани. Всушност, економската криза на Русија, која траеше неколку години, беше придружена со пад на курсот на рубљата. Во 2008 година, кога Русија сé уште се сметаше за една од земјите во развој која ќе постигне високи стапки на раст во наредните години, едно евро изнесуваше околу 35 рубљи, и еден долар се купуваше за 25 рубљи.
Но, како и другите земји во развој, освен Кина, за која се очекуваше економскиот бум, во соработка со партнерите од економско-финансискиот сојуз наречен БРИКС (Бразил, Русија, Индија, Кина и Јужна Африка), Русија не го постигна својот потенцијал. БДП во Русија денес е помала отколку во 2008 година, а вредноста на рубљата падна на 85 рубљи за еврото (2008 беше 35) и 75 за доларот (2008 беше 25).
Тоа значи дека е практично невозможно курсот за рубљи да остане ист како и пред војната, дека не постојат политики кои вештачки се одржуваат. Досега, падот на рубљата значеше пад на Русија. Но, тоа е улогата на Централната банка на Русија, за одржување на стабилна курс и ценовна стабилност. Има право да користи сè што и треба за да успее. Колку е одржлив и реален курсот, тоа во иднина ќе се види.
