Министрите за одбрана на НАТО се состанаа во седиштето на алијансата во Брисел на последниот состанок пред историскиот самит на Северноатлантската алијанса од 24 до 26 јуни во Хаг.
Како што рече генералниот секретар Марк Руте, овој состанок е од историско значење бидејќи се договори амбициозна цел за нови капацитети, од воздушна и ракетна одбрана и логистика до специјализирани формации за операции.
- Потребни ни се повеќе ресурси, сили и капацитети за да се подготвиме да се соочиме со секоја закана и целосно да го спроведеме нашиот план за колективна одбрана. За тоа, ни требаат значително повеќе ресурси за одбрана, што е клучот за сè - рече генералниот секретар на НАТО.
Министрите за одбрана разговараа за одбранбените цели и јасната потреба за зголемување на капацитетот, а шефовите на држави или влади ќе одлучат за распределбата на средствата потребни за ова на самитот во Хаг. Руте потврди попладнето дека е постигнат почетен договор.
- Се согласивме за амбициозен нов сет на цели за капацитети и тоа е многу важно. Точно ги наведовме во кои капацитети сојузниците треба да инвестираат во наредните години. Ова вклучува воздушна одбрана, борбени авиони, тенкови, беспилотни летала, персонал и логистика. Сето ова е неопходно за да ја одржиме нашата одвраќање и одбрана силна, а нашите луѓе безбедни - рече Руте.
Соединетите Американски Држави не кријат дека сакаат членките на НАТО да се обврзат да издвојат најмалку пет проценти од БДП за одбрана во иднина. Ова го потврди американскиот секретар за одбрана Пит Хегсет на состанокот на министрите за одбрана во Брисел во среда. Тој рече дека НАТО досега „месечареше кон ирелевантност“ и дека вклучувањето на американскиот претседател Доналд Трамп доведе до оживување на овој сојуз и до сфаќање на потребата од поголеми инвестиции во одбраната од страна на европските сојузници.
Инвестирањето од пет проценти од БДП во одбраната беше главната порака од овој состанок, а ова ќе биде потврдено на самитот во Хаг.
- Тоа е работата што е пред нас - потврди Руте, додавајќи дека ограничувањето од пет проценти важи „за сите сојузници“, вклучувајќи ги и Соединетите Американски Држави.
Министерот за одбрана на САД Хегсет изјави дека е убеден дека во следните неколку недели, НАТО ќе постигне договор за инвестициската цел од пет проценти, од кои 3,5 проценти би биле за армијата, а преостанатите 1,5 проценти за одбранбена инфраструктура и сродни активности.
- Тоа беше сојуз кој месечареше кон ирелевантност, а претседателот Трамп во својот прв мандат го прекина и рече дека сите треба да трошат повеќе. По ова прашање, тој го прави тоа сега. Тука видов дека многу земји се подготвени да притиснат до крајност за да ја постигнат целта. Тоа е добро. Вака пријателите им помагаат на пријателите - рече Хегсет, отфрлајќи ја можноста Америка да „го напушти НАТО“, но постојано повторувајќи ја потребата другите сојузници да ги зголемат своите одбранбени капацитети.
Марк Руте, генералниот секретар на НАТО, исто така рече дека целта е да се постигне еден вид рамнотежа помеѓу одбранбените капацитети на Соединетите Американски Држави од една страна и европските сојузници и Канада од друга страна. Оваа разлика е неприфатливо голема во моментов и ги прави и Европа и Канада зависни од американската подготвеност за одбрана преку принципот на колективна одбрана на НАТО.
- САД се целосно посветени на НАТО, но во исто време се очекува Европејците и Канаѓаните да ги зголемат своите трошоци за одбрана. Сигурен сум дека ќе го постигнеме тоа до самитот во Хаг - рече генералниот секретар на НАТО.
Што мислат некои европски држави
Но, нема да биде лесно да се натера секоја земја да инвестира пет проценти од БДП во одбрана. Ова е очигледно од изјавата на шпанската министерка за одбрана, Маргарита Роблес, која верува дека два проценти се доволни.
- Сметаме дека два проценти се доволни за да се исполнат обврските што ги презедовме. Важно е секоја земја да може да ги постигне целите што си ги поставила - рече Роблес.
Но, Шпанија нема да стави вето на одлуката на НАТО да постави цел од пет проценти од БДП за инвестиции во одбраната.
Постојат и други земји на кои нема да им биде лесно да објаснат такви драматични зголемувања на инвестициите во одбраната на својата јавност, особено ако некој друг сектор, како што се здравството, социјалните права и образованието, е лишен од нив.
Самитот во Хаг е првиот на кој Доналд Трамп ќе учествува откако започна неговиот втор мандат на чело на Белата куќа. Веројатно е дека тој ќе инсистира на обврска од пет проценти од БДП за одбрана, што веројатно ќе предизвика големи дебати и политички конфликти во некои европски земји.
Ова доаѓа токму во време кога започнаа и дискусиите за повеќегодишната финансиска рамка на ЕУ за периодот по 2027 година. Доколку средствата на заедничко ниво преку фондот за одбрана значително се зголемат, прашањето е колку пари ќе останат за традиционалните приоритети како што се земјоделството и кохезиската политика, за кои се издвојуваат речиси две третини од буџетот на ЕУ.
Прашањето е колку широка ќе биде дефиницијата за „инвестирање во одбрана“.
Некои земји прашуваат дека ова не мора да се однесува на армијата, туку и на природните катастрофи и дигиталниот развој, бидејќи ќе биде потребно за борба против сајбер нападите. Денес дронот од илјада евра на бојното поле понекогаш е повреден од тенк вреден милион евра. А непријателот може да дестабилизира европска земја со сајбер напади повеќе отколку со испраќање вооружени војници на границата.
Пренасочувањето на клучната инфраструктура, како што се снабдувањето со вода или електрична енергија, е исто така закана за безбедноста, а заштитата на таквата инфраструктура несомнено е прашање на одбрана и национална безбедност.
Во ерата на современи закани, дефиницијата за одбрана повеќе не може да биде само војска и оружје. Единственото прашање е која ќе биде сумата околу која европските земји ќе се согласат дека треба да се постави како цел за зајакнување на одбраната. А дека одбраната мора да се зајакне, нема сомнение за тоа. Ова го потврдија министрите за одбрана на НАТО на состанокот во Брисел.
Америка не може и нема да биде насекаде
Министерот за одбрана на САД, Хегсет, повтори дека не ја доведува во прашање својата посветеност на НАТО, но предупреди дека САД гледаат предизвици на други места во светот и постојано ќе проценуваат каде да ги задржат своите војници.
- Америка не може секогаш да биде насекаде, ниту треба да биде. Значи, постојат причини зошто ги имаме нашите војници на одредени места и тоа го почитуваме и разбираме. Но, треба постојано да го прилагодуваме распоредувањето на нашите војници заедно со нашите партнери. Затоа е многу важно нашите сојузници да бидат подготвени да трошат повеќе - рече Хегсет.
Американците веруваат дека Индо-Пацификот сега е нивен главен безбедносен приоритет и затоа сакаат да го намалат бројот на своите војници во Европа. Додека главната закана за Европејците е Русија, Американците веруваат дека Кина е поважна закана за нивните интереси и за нив.
Од друга страна, сегашната администрација на Трамп сака да ја зголеми безбедноста, вклучително и бројот на полицајци и војници, исто така на границите со Мексико за да се спречи нелегалната имиграција.
Мисајловски: Со зајакнување на економијата ќе можеме да издвојуваме повеќе и за одбраната
Една од клучните поенти на денешниот состанок на министрите за одбрана на НАТО во Брисел беше како членките да ги зголемат издвојувањата за одбраната, за што е многу важно секоја земја да има долгорочен план, изјави министерот за одбрана Владо Мисајловски.
– На состанокот се договараше сите земји заеднички да достигнат до прагот од 3,5 проценти во наредниот период од 10-тина години, но и секоја земја дополнително да вложува во инфраструктурата и во се што ќе биде поврзано во делот на безбедноста и одбраната, рече Мисајловски.
Според него, во тие дополнителни издвојувања би можело да биде опфатено и се она што е поврзано со Министерството за одбрана, со Армијата, но и со сите институции што може да помогнат во колективната безбедност и во она што би го правело буџетот на една заедничка безбедносна структура во државата.
– Многу земји веќе имаат започнато со планови како да достигнат до овие проценти. Ние исто така ќе работиме, ќе ги подобриме сите наши документи, заедничи ќе го направиме тоа со сите институции и за во наредниот период, полека, со текот на годините, да расте и Буџетот на државата, што е многу важно за да биде поголем и буџетот на Министерството, истакна Мисајловски.
Во однос на предлогот на генералниот секретар Марк Руте за постепено зголемување на трошоците до ниво од пет проценти од БДП до 2032 година, Мисајловски рече дека се разговарало за некаков просек на години за остварување на оваа цел, но дека е најважно секоја земја да го достигне тоа колку што може побрзо.
-Има некои земји кои се веќе над 3,5 проценти, има земји што веќе стигаат и до пет проценти, но она што е битно да го кажеме е дека многу земји не стигнале ни до два проценти. Развиените земји се обидуваат со текот на годините да стигнат до 3,5 проценти, што е навистина тешко затоа што тоа се големи економии, рече Мисајловски.
Сепак, според него, ние треба да го гледаме нашиот двор и да ја подобруваме економијата, бидејќи колку што таа е подобра и колку што БДП е поголем, толку повеќе средства ќе влегуваат во буџетот на Министерството и на тој начин ќе ја подобруваме целата одбрана, при што најважно е да се модернизира самата Армија.
Мисајловски потенцира дека она што е особено важно е тоа што во рамите на овие дискусии за зголемување на трошоците се разговара и за целите за способност што ни се поставени од НАТО, како и за модернизацијата на Министерството.
-Затоа е важно овие проценти што ќе ги ставиме во Буџетот на Министерството за одбрана најмногу да се вложуваат за модернизација на Армијата. Тоа е клучно за нас како помала земја членка на НАТО, затоа што пред се треба да гледаме како да ја подобриме својата Армија, како да ја модернизираме и како да расте Буџетот на Министерството во наредните години, нагласи Мисајловски, при тоа изразувајќи благодарност што во овој момент Владата издвојува многу средства за Министерството за одбрана, што овозможува земјата да биде ниво од над два проценти од БДП во одбранбените трошоци.
Во делот на зајакнувањето на способностите за одвраќање и одбрана се наведува и потребата за зголемување на инвестициите во одбранбеното производство и наменската индустрија, што според Мисајловски е многу важен сегмент што ние како држава треба да го развиваме.
– Има доста компании, јас во последниов период сретнав десетици од нив, кои имаат интерес да инвестираат во различни сфери поврзани со одбраната и безбедноста. Ова се сериозни компании што би инвестирале многу средства. Тоа ќе ја раздвижи економијата, но исто така ќе помогне и во (достигнување на) овие проценти и за развивање на другите сфери, рече Мисајловски.
Тој посочи дека можеме да го користиме примерот на многу земји кои вложуваат дополнителни средства во развојот на науката и во поттикнување на инвестициите, нагласувајќи дека веќе има неколку компании што пројавиле интерес за тоа. Мисајловски потсети дека неодамна една компанија веќе потпиша Меморандум за разбирање за инвестирање во државата, а дека во наредниот период се очекува тоа да го стори и друга.
– Тоа е добар импулс и сигнал да привлечеме такви компании. Се разбира се работи за висока технологија, се работи за компании што многу ќе придонесат за економијата. Тоа е одлучен сегмент како да ги привлечеме овие компании што произведуваат не само оружје и муниција, туку и висока технологија, што навистина и се потребно на нашата држава, додаде Мисајловски.
На состанок се говорело и за можностите на секоја земја од НАТО да и помага на Украина, но за очекувањата да се постигне мир во земјата.
– Она што е клучно, што се разговара, е како да има прекин на огнот и тоа да трае во еден период во кој ќе може да се постигне мировен договор, кој ќе трае низ годините и годините, а не да биде нешто што би траело кратко, рече Мисајловски.
Тој посочи дека ние во минатото значително и помогнавме на Украина и ќе продолжиме да помагаме колку што можеме, но дека е најважно и нашата држава да добива од тој процес.
– Ние не можеме засекогаш да даваме опрема. И ние мораме да се модернизираме и да имаме нова опрема и тоа е најважно. Најважното од се е дека јас овде ја претставува државата Македонија и се борам Македонија да има подобри ресурси и се разбира подобра Армија, потенцира Мисајловски.
Фото: МО
© Vecer.mk, правата за текстот се на редакцијата
