Кај четиридневната работна недела има два главни модели. Со првиот 40 работни часови се распоредени на четири наместо на пет работни дена. Така се создаваат четири работни дена со по десет часа. Овој модел е претставен, на пример, во Белгија, пишува DW.
Таму вработените можат сами да одлучат дали сакаат да ја завршат работата четири работни дена или пет. Според тоа, бројот на работни часови останува ист. Вториот модел го има принципот 100-80-100. Значи 100 проценти од работата во рамките на 80 проценти од времето - за 100 проценти од платата. Во последните години, голем број европски земји воведоа четиридневна работна недела како дел од еден вид тест.
Помеѓу 2015 и 2019 година, Исланд веќе тестираше колку е ефикасна скратената работна недела без намалување на платите на работниците.
А Шпанија неодамна воведе „пробна фаза“ во малите и средни претпријатија. Триесет проценти од вработените во тие фирми треба да работат најмалку десет проценти помалку работни часови - со иста плата како досега.
Франција планира да воведе скратена работна недела од 35 часа распоредена на четири дена во државната администрација. Таквите модели се тестираат низ целиот свет, на пример во Нов Зеланд, Јапонија или САД.
Но, кои се предностите и недостатоците на четирите работни дена?
Предности:
Помалку стрес со иста продуктивност
Врз основа на досегашните пилот проекти, може да се забележат многу позитивни ефекти. Во една британска студија од оваа година може да се прочита дека вработените биле помалку под стрес, односно биле изложени на помал ризик од психички заболувања, како што е burn-out, или согорувањето.
Во текот на истражувањето е забележано и намалување на нивото на евидентирани стравови, замор или проблеми со спиењето. Во истражувањето учествувале 61 компанија со вкупно близу три илјади вработени. Поголемиот дел од компаниите изјавија дека сакаат трајно да се префрлат на четиридневна работна недела. Како главни причини за таа одлука го наведоа зголемувањето на задоволството на вработените.
Работниците се болни поретко
Во исто време, работниците беа поретко на боледување. Доволното време за одмор во комбинација со помал обем на работа беа причините зошто работниците поретко се разболуваат, вели работниот психолог Хана Шаде од Институтот за истражување Лајбниц во Дортмунд.
Тоа, додава Шаде, е важно и поради одговорот на прашањето како да се финансира четиридневната работна недела. Тој вели дека треба да се има предвид дека фирмите ќе изгубат помалку работни часови поради боледување.
Повеќе еднаквост
Четиридневната работна недела би можела да одигра важна улога и во однос на еднаквоста. Во интервју за ДВ, работниот психолог Шада истакнува уште еден резултат од студијата спроведена во Велика Британија. Имено, се покажало дека мажите со четири работни дена повеќе се посветуваат на семејството, а повеќе се грижат за децата или членовите на семејството на кои им е потребна грижа.
Мал проблем со недостигот на работна сила
Бернд Фиценбергер, директор на Институтот за пазар на труд, ја гледа четиридневната работна недела како начин за борба против недостигот на работна сила. „Тој модел ги прави работните места привлечни, со што се зголемува бројот на луѓе кои аплицираат за работа.
Семејствата, додава тој, би можеле полесно да ги комбинираат деловните обврски и обврските за грижа за децата. Тоа значи, додава Фиценбергер, дека жените побрзо би се вратиле на пазарот на труд по бременоста и со полно работно време - сега во Германија, а и на други места, тие често остануваат дома најмалку една година.
Помалку работа подобро за климата?
Тешко е да се измери дали намалувањето на работното време има конкретни последици за климата. Тинк-тенкот „Концепти на новата економија“ на својот портал пишува дека со четири работни дена се намалува „потрошувачката на енергија и ресурси“ - почесто се гаси светлото во канцеларијата, има четири патувања до работа, а не пет во текот на една недела.
Недостатоци:
Сепак, можеби повеќе стрес?
Недостаток може да биде „кондензација“ на работните процеси, забележува економистот Бернд Фиценбергер. Треба да се направи повеќе работа во пократко работно време, а тоа може да резултира со зголемен стрес, вели тој.
Во рамките на четиридневната работна недела во Белгија, вработените сè уште работат 40 часа, но за само четири дена. Во Белгија бројот на работни часови би можел да се намали - но со помала плата.
Продуктивноста не е секогаш лесно да се измери
Скептицизам во однос на скратената работна недела доаѓа од професионални кругови. Според Холгер Шефер од Институтот за германска економија во Келн, сè уште не е јасно како може точно да се измери продуктивноста. „Не можеме јасно да утврдиме како се развива продуктивноста во компаниите“, вели тој.
Моделот може да резултира и со зголемување на трошоците за компаниите, додава Фиценбергер. И дека „каде што намаленото работно време или концентрацијата на четири дена не може соодветно да се компензира со зголемување на продуктивноста“.
Загриженост за конкурентноста
Во Германија, либералите се пред се загрижени за конкурентноста на индустријата: „Со оглед на големиот недостиг на квалификувана работна сила, предлогот за четиридневна работна недела е неразбирлив“, рече Кристијан Дир, шеф на пратеничката група на либералите. Скратувањето на работното време нема да ја зајакне конкурентноста на Германија, туку ќе и наштети, смета тој.
Судејќи според мислењето на економистот Фиценбергер, можните недостатоци на моделот може да се надоместат со попродуктивна организација на работните процеси во компаниите, на пример со помош на технички иновации. Тој гледа поголем проблем во тоа како би можело да се применува четиридневната недела во одредени специфични гранки.
Не може да се примени во сите индустрии
- Ќе биде предизвик во оние сектори во кои моментално се работи конкретна работа, за клиентите или, да речеме, за луѓето за кои се грижите, објаснува Фиценбергер.
Во секторот за нега, во службите кои се занимаваат со безбедносни прашања или транспортните компании, тешко е да се префрли на четири работни дена бидејќи, на пример, возачот не може да вози повеќе тури во тој период. „Доколку на ист начин сакаме да воведеме ригидно правило кое би важело за сите гранки, тоа може да има негативно влијание врз конкурентноста.
© Vecer.mk, правата за текстот се на редакцијата
