Сè повеќе има написи кои многу површно се занимаваат со темата за обединување на православната и католичката црква. Се извлекува плиток заклучок дека разликите се тривијални и церемонијални по природа и дека треба да се обединиме, што не точно.
Кога Турција го освоила Балканот во 15 век, Византија и другите православни земји побарале помош од западните земји, а тие ги уценувале да им помогнат под услов Православната црква да ја признае врховната власт на Ватикан. Патријарсите на сите православни земји и Византија подлегнале на овој притисок и била закажана средба во Фиренца во 1439 година. На средбата дошле сите, вклучувајќи го и рускиот патријарх. Сите, освен српскиот патријарх бидејќи владетелот на Србија, деспотот Ѓураѓ Бранковиќ, му рекол на српскиот патријарх дека ќе го обеси ако оди во Фиренца.
Деспот Ѓураѓ тогаш во својот одговор до фрањевецот Јован Капистран напишал: „Деведесет години живеев со оваа вера на моите предци и во неа се капеше мојата душа. Затоа моите поданици ме сметаат за мудар, иако несреќен човек. Сега вие би сакале да го сменам тоа и моите да мислат дека остарев и станав сенилен. Повеќе би сакал да умрам отколку да ја изневерам верата на моите предци“.
Во Фиренца сите православни верски водачи кои биле таму ја потпишле унијата со Ватикан. Кога за тоа дознал рускиот кнез Васил II, го протерал својот патријарх поради срамот што го донел во Русија, и не прифатил спроведување на договорот од Фиренца. Во Цариград избувнале нереди кога граѓаните дознале дека и Србите не потпишале и Вселенскиот патријарх морал да се повлече. Ватикан никогаш не им го прости ова на Русите на Србите.
Ова е само една легенда на оваа тема од нашата историја. Нашите предци очигледно беа цврсти во намерата да нема сојуз. Навистина, кои се толку непремостливите разлики што засекогаш ги разделија православието и католиците? Ајде да видиме.
Кој е таткото, а кој синот?
Поголемиот дел од разликите се, навиду, теолошки, разлики околу концептот на Светото Тројство „татко-син-свет дух“. Имено, Исус не е бог како што мислат повеќето лаици, туку „син Божји“. Бог во христијанството нема име и е претставен со ова тројство како појава. Самиот концепт е тешко да се објасни накратко, но ајде да се обидеме.
Католиците инсистираат на постоењето на сите три ентитети (Татко-Син-Светиот дух) истовремено во Бога, нагласувајќи го единството.
Православните го веруваат истото, но го нагласуваат редот и хиерархијата, односно светиот дух оди од татко на син, притоа нагласувајќи го редот на генерациите. Католиците не го препознаваат тоа и инсистираат дека духот преминал не само од таткото на синот, туку и од синот. Тоа „од синот“ на латински се нарекува „filio que“, по што е познат овој судир на доктрини.
ЗСамиот концепт татко-син-свет дух во православието е преземен од претхристијанската грчка филозофија. Поедноставено зборува за минатото-сегашноста и иднината, односно светот денес е резултат на работата на нашите предци во минатото, она што го правиме денес, продолжувајќи го она што го добивме од нив и влијанието на сосема непредвидливи фактори во иднина.
Последната поделба меѓу двата христијански блока се случила во 1054 година кога папата и патријархот се екскомуницирале, одвоиле, меѓусебно од црквата. Расколот настанал поради обидот на Ватикан да се постави на чело на Црквата за сите христијани. Имало вековна дискусија во која Ватикан инсистирал на тоа зошто Римската патријаршија треба да биде врховна црковна власт. Но, ниту еден од патријарсите на православната црква не го признал приматот на Ватикан бидејќи во црквата (православна) одлуките секогаш се носеле со заедничко гласање (синод) а не од еден центар и секоја црква имала исто право на глас. Така е и денес.
Ватикан спровел и различен календар во однос на источното, византиско христијанско царство. За прв пат го предложил калабрискиот лекар Алојзије Лили, а во 1582 година го прогласил папата Григориј XIII, по кого го добил името, преку папскиот декрет (була) Inter gravissimas. Неговите години се бројат од годината на раѓањето на Исус Христос.
Грегоријанскиот календар беше воведен затоа што просечната година во јулијанскиот календар беше малку подолга од тропската година, што предизвикува пролетната рамноденица полека да се движи наназад во календарската година, како и лунарниот календар што се користел за одредување на датумот на Велигден.
Јулијанскиот (Источен) календар го вовел Гај Јулије Цезар и се користел во цела Европа до XVI век, кога се прифатил Грегоријанскиот календар. На првиот екуменски собир во Ница во 325 година, христијанската црква го прифатила Јулијанскиот календар како основен календар.
Должината на траењето на Јулијанскиот календар изнесува просечно 365 дена, што се постигнува со внесување на еден дополнителен ден секоја четврта година. Јулијанската година е малку подолга од тропската, а оваа разлика се акумулира на еден ден секои 128 години.
Треба да се има предвид дека во ова време годините се` уште не се броеле од раѓањето на Исус Христос, туку од основањето на Рим во 753 п.н.е., па е среќна околност што за престапни години се земале токму тие што се делат со 4, броено од раѓањето на Исус. Јулије Цезар прво определил сите непарни месеци да имаат по 31 ден, а парните по 30, освен февруари кој во обична година имал 29 дена, а во престапна година имал 30 дена.
Месеците се викале Јануарис, Февруарис, Мартиус, Априлис, Маиус, Јуниус, Куинтилис, Секстилис, Септембер, Октобер, Новембер и Децембер.
Јулијанскиот календар денес го користат Руската православна црква, Антиохијската православна црква, Грузиската православна црква, Македонската православна црква, Српската православна црква, Ерусалемскиот патријарх и некои манастири на Света гора во Грција. Исто така јулијанскиот календар го применуваат и некои католички села на Жумберак.
Грегоријанскиот календар го добил името по папата Грегориус и денес е важечки календар во речиси сите краишта во светот.
По совет на германскиот астроном Кристофер Клавиус (1538-1612) и неаполскиот физичар и астроном Алојусиус Лилиус (1520-1576) папата Гргур XIII (1502-1585) на 24 февруари 1582 година објавил реформа - Папинска була, на дотогаш постоечкиот јулијански календар.
Она што често го гледате на History Channel и во многу популарни историски емисии е дека јазот меѓу двете цркви настанал затоа што Католичката црква сакала „повеќе автономија од државата“, што е многу паметен начин да се скрие вистината. Вистина е дека Ватикан инсистирал да биде поглавар на Црквата затоа што е наследник на Римската империја. Проблемот е што империјата сега беше на исток во Константинопол и што другите патријаршии не му го признаа тоа право на Ватикан.
Новиот главен град на Римската империја, Константинопол, на нашиот јазик познат како Константинопол, а денес градот Истанбул.
Православните цркви го оспоруваа тоа право да се владее со христијани од еден центар, од еден човек во Ватикан само врз основа на тоа дека тие се вистинските верски наследници на Римската империја и царство и затоа инсистираа на концептот „од татко до син“, бидејќи тоа е концептот на наследство. Сепак, Рим излезе со ново толкување на „и татко и син“ за да нагласи дека редоследот не е важен, туку дека може да биде различен.
Суштината овде е проблемот на континуитет, бидејќи Католичката црква тврдеше дека е наследник на Римската империја, што едноставно историски не е точно. Историски гледано, римските провинции на запад паднале во 476 година. После тоа, поминале 500 години пред создавањето на „Светото Римско Царство“, на чие чело бил Ватикан како духовен водач и прогласен за наследник на Римската империја. Меѓутоа, оваа нова „Света Римска Империја“ немала никаква врска со стариот Рим, освен по име.
Вистината е дека центарот на Римската империја бил преместен на исток уште пред 285 година, односно два века пред да падне западот. Од тоа време, вистински наследник на стариот Рим секогаш бил Новиот Рим (подоцна наречен Византија), каде Грција, Турција и Балканот биле најважните територии на империјата.
Како што можете да видите, во 11 век било многу важно да се знае кој е светиот Татко, а кој Син и дали синот има исти права како таткото или помалку. Ова навидум тривијално филозофско несогласување доведе до огромни разлики со текот на времето.
Концептуални разлики меѓу двете цркви
Кога се читаат текстови за разликите меѓу двата главни христијански текови, најчесто се спомнуваат разлики во ритуалите и толкувањата.
Покрај прашањето за хиерархијата Татко-Син, има многу помали разлики во ритуалите, како што е тоа што католиците користат бесквасен леб во службата, додека православните користат обичен квасен леб.
Сепак, постојат многу суштински разлики. На пример, Католичката црква зборува за „безгрешното зачнување“ на Богородица, па дури и инквизиторите го поставија тоа како едно од прашањата до луѓето што ги мачеа - „Веруваш ли дека сум девица?“. Иако е нелогично девица да роди дете, тоа е како еден вид тест за верниците затоа што не си таму да размислуваш логично, туку да веруваш и да се покоруваш.
Ова инсистирање на слепа вера во католичката црква се рефлектира во службата на латински, а не на јазикот на народот. Латинскиот јазик целосно изумрел помеѓу IV и VIII век, но продолжил да го користат образованите луѓе и свештениците. Покрај јазичната бариера помеѓу свештениците и народот, Католичката црква долго време инсистирала само свештениците да можат да ги читаат и толкуваат светите книги, па затоа Библијата со векови била забранета за поседување и толкување обичниот народ, се до појавата на Протестантите. Во православието богослужбата се одржува на локалниот јазик и Библијата никогаш не била забранета.
Во Католичката црква, Папата е син Божји, а потоа следат епископите, а потоа и остатокот од црковната хиерархија. Верниците комуницираат со Бога преку црквата и свештениците. Во православието не е така, патријархот и вие сте на исто ниво пред Бога и не е потребно да се комуницира со Бог преку свештеник.
Низ вековите едното водело кон друго, а со ефект на лавина разликите станувале се поголеми и поголеми. Така Папата доби право на попустливост, односно прошка за пари. Не е важно колку сте згрешиле, ако се покаете и имате доволно пари, Папата како син Божји може да ви даде прошка. Такво нешто не постои кај православните, туку велат „Господ ќе ти прости...“. Вашите гревови остануваат меѓу вас и Бога, црквата не може да одлучи за тоа.
Во средниот век црквата била еден вид прва социјална служба и селска управа. Понекогаш тие би имале улога на болница, училиште, селска задруга, матична служба, општински власти или слично. Кралот и благородништвото се потпирале на црквата за да го организираат народот под своја контрола. Католичката практика на исповедање на гревовите пред својот свештеник е користена многупати како еден вид интелигенција и активност за дојава. Локалниот свештеник би знаел се, кој што украл, кој со кого спиел, кој на кого што рекол... Исповедта постои и во православието, но тоа не е дел од вообичаената практика за призвање на гревовите и одговри на прашања од свештеникот и кј православните е повеќе форма на советување.
Ватикан инсистира на концептот на чистилиште или пекол, иако тоа го нема во Новиот завет. Пеколот е измислен за да ги натера луѓето да се потчинуваат. Концептот е едноставен, ако згрешиш одиш во пеколот и нема спас за твојата душа. Затоа работете и страдајте во овој живот за да може вашата душа да ужива во рајот во следниот живот или да се поклони на црквата за да ви се простат гревовите. За богатите со векови Ватикан имал опрост на гревовите ако платат. Во православието не е така, црквата не може да ти ги прости гревовите, ниту пак некој спомнува чистилиште.
Католичката црква на крајот ќе стане централизирана, додека православните патријаршии се автономни и ги почитуваат обичаите на народот. Погрешно е мислењето дека нашата, православна црква, е искривена од старите словенски верувања и дека грчкиот е многу поправилен. Сите православни цркви ги почитуваат обичаите на локалните народи, ова не е искривена форма, така е пратично потребно за да се разбере Библијата и да се создаде блискот помеѓу свештениците и локланите верници.
Западното христијанство повеќе го нагласува аспектот на смртта, тука првенствено се осврнувам на сите присутни претстави на Исус за распнувањето, потенцирањето на пеколот и покајанието. Оваа строгост и потребата да се биде во страв од казната и страшната смрт кулминираше со институцијата Инквизиција, која мачеше и палеше луѓе. Православието не познава таква инквизиција, верска полиција и верски прек суд.
Распувањето е карактеристичен приказ во католичките цркви.
Православната црква отсекогаш го фаворизирала аспектот на животот и раѓањето, што симболично е прикажано во иконата на Богородица. Света Гора (Атос) во Грција, веројатно најважното место на православната вера, е посветена на Богородица. Православните цркви се живописни и православната црквата никогаш организирано не палела вештерки.
Католичките свештеници мора да бидат целибат, односно да се воздржуваат од сексуални односи со жени. Би рекол дека овој несреќен избор ја прави Католичката црква често на Запад во медиумите поради обвинувањата за педофилија во католичките училишта. Во православието, свештениците можат да се венчаат.
Ова се основните концептуални разлики меѓу двете вери, меѓутоа, расколот што постои речиси илјада години не се должи само на горенаведените работи, туку најмногу е резултат на дејствувањето на Католичката црква.
Претензии кон Балканот
Ватикан со векови инсистира територијата на Балканот да и припаѓа на Католичката црква, и низ вековите има постојани обиди и поттикнувања за поделби меѓу православните цркви, за премин од правсолаван вера кон католичка или, кон средно решение унијатство, правсолавна вера но, верниците подредени на папата во Рим. Имено, Католичката црква смета дека има право над Балканот бидејќи царот Константин му ја дал таа територија на папата Силвестер од благодарност во документот наречен „Константинова донација“.
Сепак, се покажа дека познатата донација на Константин е всушност фалсификат на Католичката црква од 8 век. Лоренцо Вала, секретарот и хуманист на папата, докажа дека овој документ е фалсификат создаден во 8 век со цел да се оправдаат аспирациите на Католичката црква кон Балканот уште во 14 век.
Во пракса, оваа јурисдикција над Балканот е еден од аргументите што и служеле на Католичката црква во Првата светска војна, за време на НДХ, а неодамна и во војните од 90-тите. Денес, иако се знае дека овој документ е фалсификат, ако го побарате прашањето за јурисдикцијата на Интернет, сепак на црковните веб-страници и книги, таа јурисдикција е истакната без разлика на фалсификатот.
Прашањето за словенската писменост
Големиот конфликт меѓу источниот и западниот дел на Римското царство настанал во 9 век поради работата на Кирил и Методиј за преводот на црковните книги на словенечки јазик и создавањето на словенечкото писмо (глаголица и кирилица). Имено, Византија решила да го прошири своето влијание врз Словените преку ширење на христијанството и просветителството. Од Солун испраќаат двајца исклучителни монаси, Кирил и Методиј, да им помогнат на Словените на Балканот и во Централна Европа, каде што била формирана сесловенската држава Велика Моравија.
Во тоа време, црковните книги и служби се одржуваа на само 3 јазици - латински, грчки и антички хебрејски. Католичката црква инсистирала да се користи латинскиот јазик за обичниот народ да не може да ги толкува црковните книги, бидејќи бил резервиран за „образованите“. Образованието и писменоста на обичните луѓе беа опасни и Католичката црква ќе се спротивстави на преводот на Библијата дури и неколку века подоцна кога Мартин Лутер ја реформираше црквата во Германија или кога протестантите во Англија почнаа да ја преведуваат Библијата на локален јазик, разбирлив за верниците.
Интересно е што Моравија како држава кај нас е помалку позната. Имено, не се знае точно каде биле границите на Моравија, постојат неколку теории. Генерално, Моравија ги опфаќала земјите од Чешка, Словачка, денешна Австрија, Унгарија и Србија. Во прилог на ова тврдење е и фактот што самиот Методиј бил назначен за моравско-панонски архиепископ со седиште во Сремска Митровица и дека таму бил погребан.
Кога папата видел дека Источната црква работи на ширење на православното христијанството меѓу Словените, многу брзо организирал воено-верски блок што ќе го спречи формирањето на таа сесловенска држава, развојот на словенечката писменост и што е најважно, ќе го спречи ширење на влијанието на Источната црква.
Моравија пропаднала поради инвазијата на Унгарците, а судбината на Словените во Централна Европа беше запечатена 150 години подоцна во Крстоносните војни. Потоа словенските кралства северно од Србија и западно од Романија биле преобратени во католицизам, од кој подоцна биле создадени Чешка, Полска и Словенија. По крстоносните војни, во некои делови на Централна Европа, Словените беа засекогаш избришани или асимилирани, на пример во Источна Германија, Австрија и Унгарија.
Уништена е писменоста и црквата што ја започнаа Кирил и Методиј. Следбениците на Методиј побегнале во Бугарија и Македонија, а некои словенечки држави ќе чекаат речиси 1000 години за развој на литературата на нивниот јазик. Црковната служба во овие земји и денес се врши на латински.
Инквизиција
Инквизицијата била измислена од Католичката црква во 12 век за да се бори против ерес и неверници. Инквизицијата значеше испрашување со тортура и убивање на оние кои беа осудени. За неколку века од своето постоење, западната црква стана неверојатно креативна во методите на мачење и начините на убивање еретици и неверници.
Треба да се нагласи дека еретиците се всушност верници кои го модифицирале учењето на Католичката црква имитирајќи ги старите христијански учења. Западните историчари упорно објаснуваат дека тоа се различни гностички групи. Сепак, да речеме дека Богомилите во Босна и Катар биле поврзани, подоцна Богомилите се споиле во православната црква.
Пред 1100 година, Католичката црква се борела против ерес, со испрашување пред црковниот суд без мачење, со затворање еретици, а ретко се случувало некој да биде погубен. Меѓутоа, по 1100 година, црковните закони воведоа тортура како метод на испрашување, а егзекуциите станаа неизбежни за многу обвинети и дискреционо право на верската полиција и суд, на Инквизицијата.
Многу несреќни луѓе би ја признале вината дури и да не се виновни, само за да бидат погубени и мачењето да престане. Најчестите форми на егзекуција биле палење на клада, давење во река, обезглавување и бесење. Некогаш некој што бил сомнителен, но сакал да се потчине, само бил одведен на огнот и неговата сламена кукла би била запалена како предупредувачки знак.
Инквизицијата е целосно туѓа за Православната црква и никогаш не постоела на Исток. Интересно е што западните историчари често го користат терминот „мрачен среден век“, но вакво нешто може да се каже само за тогашна Западна Европа, бидејќи на исток и особено на Балканот, средниот век бил период на напредок.Инквизицијата се применувала на Запад до 19 век.
Инквизицијата е создадена како инструмент за борба против неверниците, пред се против муслиманите. Меѓутоа, по неколку успешни кампањи против муслиманите, практиката на инквизиција брзо се примени против другите религии: Евреите, муслиманите, Словените и други кои според Инквизицијата покжувале сомневање во Ватикан.
Католичката инквизиција употреби цензура за да спречи какво било спротивставено мислење и поткопување на авторитетот на црквата. Тие дури отидоа дотаму што ја забранија Библијата во 1229 година, така што обичниот народ не можеше да ги толкува текстовите според нивната волја. И многу други книги од тоа време беа масовно забранети и запалени. Авторите на книгите и научниците морале да се откажат од своите дела и да кажат дека тоа е лага, инаку би биле запалени на клада како Џордано Бруно. Ова не се однесуваше само на писателите и научниците, туку и на сите поистакнати луѓе кои го загрозуваа авторитетот на Католичката црква.
Инквизицијата не била резервирана само за истакнати луѓе, туку и за обични луѓе кои би ја нарушиле хомогеноста на локалната заедница. Оваа форма на инквизиција е позната како „палење вештерки“. Немало јасни правила зошто можеш да завршиш пред судот на инквизицијата, доволно беше некој да те клевети. Богатите често ја откупувале својата невиност, но пониските класи масовно страдале. Зборуваме за стотици илјади луѓе во текот на неколку векови.
Инквизицијата е користена и против дворјаните на некој европски крал доколку од неговото кралство не се испраќани доволно пари за Ново Римско царство, за Ватикан, или луѓе за папската воска и Светите војни.
Инквизицијата била користена и во уништувањето на витешките монаси Темплари. Темпларите биле создадени за време на крстоносните војни, како елитна единица на Католичката црква. Тие станаа многу богати затоа што вршеа функција на банка за оние кои ќе одат на крстоносна војна или ќе посетат далечно светилиште. Се давале пари на нивната филијала каде што ќе тргнеш, а тие ќе ти дадат пари каде што ќе стигнеш. Како банка. Поентата не беше да не чуваш кај себе пари на патувањето затоа што имало грабежи и можеше да се изгуби се. Поголемите групи луѓе на патот би биле заштитени од група темплари и водени по безбедни патеки.
По неколку века постоење, нивниот број пораснал на десетици илјади луѓе низ цела Европа. Бидејќи тие беа вооружени сили и многу финансиски моќни, а во исто време и доследни на својата вера, Ватикан бил загрижен и исплашен од нивната моќ. Во 1309 година, тие беа обвинети за непочитување на Исус, верување во сатаната, практикување содомија, обожавање глава на мачка и други слични обвиненија конструирани од Инквизицијата . Стотици луѓе Темплари беа запалени, имотот им беше конфискуван и Темпларскиот ред престана да постои.
Инквизицијата се случи во времето на крстоносните војни, обидот на Западот со меч и оган да го потисне влијанието на старата (православна) црква и да постигне доминација. Секој што не се вклопуваше во овој план на кој било начин беше прогласен за вештерка, неверник, сотона, заплашуван, мачен или запален. Вакво нешто никогаш немало на страната на православните цркви.
Заклучок
Денес, кога ќе посетите добро опремена книжарниците на Запад и кога ќе ги прелистувате книгите за историјата на религијата, девет од десет книги не ја спомнуваат Византија или Источното Римско Царство како паралелен дел на христијанството, низ историјата и доминантен дел.
Уништувањето на Константинопол и неговото освојување од католиците ретко се споменува. Заклучокот е дека Католичката црква, со помош на Венеција и војските на западните земји под управа на Ватикан, тргнала да и помогнат на Православната империја, но наместо тоа ја нападнале Византија, го освоила и ограбиле Константинопол. Пред тоа, Константинопол бил најголемиот град во светот со 500.000 жители, никогаш не се опоравил од тој грабеж, а еден век подоцна Константинопол имаше околу 100.000 жители.
Веднаш по доаѓањето на власт, Инокентиј III се посветил на идејата конечно да ја уништи дотогаш огромната секуларна моќ на германските императори со изнаоѓање начин успешно да ги истера од Италија, а подоцна со истата енергија се впуштил во подготовките за почетокот на Четвртата крстоносна војна.
Клучната улога во таа крстоносна војна успешно ја одигра тогаш стариот и слеп Венецијански дуж Енрико Дандоло, бидејќи склучил договор со водачот на тој поход, францускиот маркиз Бонифациј од Монферат, во 1202 година крстоносните трупи да се соберат во Венеција. , од каде што венецијанската флота по цена од 85 илјади марки во сребро ќе ги префрли сите 30 илјади борци и 4 и пол илјади нивни коњи со воена опрема и залихи во Египет.
На 18 јули 1203 година, незапирливиот напад на латинските крстоносци врз тогашниот најголем и најбогат центар на христијанскиот екумен довел до првиот пад на Константинопол по речиси девет века од неговото постоење. А единствената официјално објавена причина за овој бесрамен чин беше дека со тоа ќе се постигне праведно ослободување од затвор на расчинетиот слеп император Исак II Анѓел и негово враќање на римскиот трон со неговиот малолетен син Алексиј IV како владетел.
Следното тридневно крстоносно ограбување и уривање на Константинопол беше илјадагодишна одмаза na Ватикан кон Истокот, бруталност и вандализам. Римскиот историчар Никита Хонијатиј, кој бил сведок на сето тоа, напишал: „Тие кршеа свети икони и фрлаа свети мошти на места кои се срамам да ги спомнам... Овие гласници на Антихристот зедоа путири и чинии, извадија накит од ги, па ги користеле како чаши за пиење. А што се однесува до сквернавењето на црквата Света Софија, за тоа не може да се зборува без ужас. Го уништија високиот олтар, уметничко дело на кое му се восхитува целиот свет и го поделија на парчиња меѓу себе. ... На престолот на патријархот беше поставена обична блудница за да го навреди Исус Христос; и таа пееше вулгарни песни и бесрамно играше во тоа свето место“.
...
Како и многу други појави во историјта, и политиката, разликите помеѓу православните и католичките верници се мали, но разликите во делувањето и интресеите за власт и богатсво на католичкиот Ватикан и православнаите источни цркви се големи. Очекуваме времето пред нас да ги обедини верниците, а потоа да ги принуди лидерите да го запрат потчинувањето на еден црковен владетел и поделбите меѓу православните цркви.
Vecer.mk
