Тој е еден од најпознатите адвокати во Србија, но тој и неговиот татко се славни адвокати и во регионот. Семејството Фила се Власи кои потекнуваат во Битола, неговиот татко Филота Фила е роден во тој македонски град, исто како и неговиот син, Тома Фила..
Ги бранеше најпознатите личности изведени пред судот, и тоа успешно. Тома Фила признава дека никогаш не можел да го надмине својот татко, уште попознат адвокат. Признава и дека до ден денес го боли што професор му го свртел грбот на матурата. Вели дека тоа никогаш нема да го заборави. Тој нема деца, но има наследници
“Вака оди мојата приказна. Пораснав покрај татко ми и мајка ми. Мајка ми беше домаќинка, а татко ми Филота Фила беше одличен адвокат. Секогаш велев: зошто не бев добар како него? Филота Фила дошол, како што велат, со два пара гаќи во Белград. Ја запознал мајка ми, таа беше богата, беше од овде. Со неа се оженил во 39-та, а во 41-ва сум роден јас. Но, мајката побегна од тука во Битола. Мораше да замине за да не ја убијат Германците затоа што нејзиниот татко, дедо ми, беше масон и веднаш беше убиен од Германците. Како што влегоа, по првиот ден беше ликвидиран“, зборува за својот живот Тома Фила.
Татко
Таткоми беше комунист, беше социјалдемократ, исто како мене... Всушност, јас го повторив тоа по него. Затоа го претставувам социјалдемократското крило во СПС, денешните Социјалисти во Србија.
Татко ми страдаше поради неговите социјалистички идеи. Еднаш во кралството бил 15 дена во затвор бидејќи заедно со Милован Ѓилас го претепале деканот на Правниот факултет. Тоа декан беше познатиот, најголемиот експерт за меѓународно право, не можам да се сетам на неговото име. Дебели, толку гоини помина...
Е тогаш, за време на војната, таткоми работеше со комунистите, беше и во партизаните. Бил шеф на разузнавачката служба во Белград, а потоа во 1943 година бил уапсен од Гестапо. Еден од нив под ќотек пропеал дека татко ми е разузнавач, а потоа го уапсија. Кога го преземале под тортура, го однеле во Батровци.
Татко ми беше чуден, имаше подеми и падови во животот. Впрочем, како и сите. Кога беше уапсен за време на војната, неговите колеги од факултет веќе беа во специјалната полиција. Му рекоа: „Цинцару (Влав), ако се плеткаш со комунистите, ние лично ќе те убиеме“.
И, на крајот на '43. татко ми беше уапсен, однесен во зградата на Домот на армијата. Кога го удриле таму, тој паднал од масата, а Германецот нешто му рекол, на што татко му одговорил дека не му треба преведувач бидејќи знае германски.
Германецот се изненадил што тој како „трегер“, односно обичен портир знаел германски, а татко ми му рекол дека всушност е адвокат. Германецот го исфрлил преведувачот и му признава на татоми дека и тој е адвокат. Потоа му рекол дека може да му понуди две работи: првата е да облечеш германска униформа, му рекол дека ние војната ја губиме, такви луѓе ни требаат и да бидеш со нас, му рекол.
Татко ми не сакаше ни да слушне за тоа, па му понуди да го замоли да биде под негова заштита и потоа некако да излезе од таму. Така Фила Филота организираше бегство од возот. Сите побегнаа, но некој поп се заглави во дупката. Бидејќи не можел да се качи ни да продолжи надолу, таткоми како водач на групата решава да му помогне и така го фаќаат, а другите бегаат.
Таму беше од декември 43 година. до март ’45, до самиот крај, додека Американците не ја ослободат таа територија каде што бил последно затворен. Затоа ти кажувам дека неговиот живот бил добар и лош.
Чекај, да не го заборавам ова! Како што кажав, кога почна војната мајками замина за Битола. Бугарите кога ја видоа мајка ми и рекоа дека мора веднаш да се врати. Ја пуштија да се породи со мене и после седум дена мораше да оди во Белград. Потоа отидоа во Неготин, бидејќи беа бегалци. Татко ми се врати, шест месеци се лечеше во санаториум за туберкулоза во Битола. Подоцна сакале да го направат началник на полиција во Битола, требало да убие 150 членови од неговото семејство. Знаеш, ние сме Цинцари (Власи). Да се слушне сега...
Обвинител ветеринар
Битолски ученик бил и Лазар Колишевски. Тој и татко ми воопшто не се трпеа, иако и двајцата беа лево (политички), но овој беше комунист. Тој го повикува татко ми да дојде во Скопје и да му вели: „Што сакаш Цинкаре, да имаш “чисти“ раце?“, а татко ми одговара: „Ако треба го потпишам ова за стрелањава - нема!“, и вториот (Лазо) му ја кажува судбината и треба да ти биде таква.
Кога излегол надвор, колата веќе ја немало и татоми тргнал пешки од Скопје до Битола. За среќа, некој камион запрел. Кога дошол, бил единствен со такво правно образование, му дадоа задача да формира суд. Ова, онака, накратко ти го кажувам...
Инаку, јавниот обвинител на Македонија тогаш бил ветеринар, а татко ми еднаш го прашал како може лекар за животни да биде обвинител, а тој му рекол: „Па, што е народ освен стока?!“ што да ти зборам. Некаде во 1947 година, кога го формирал судот, му било дозволено да биде адвокат.
Кога стана адвокат, еднаш рече: „Не може мангупи да ја води државата, туку стручњаци!“ И за тоа доби една година затвор. Значи, ова е несреќниот дел од оваа приказна, сега по ова среќата ќе ја слушнете во се што следи...
Никогаш во животот не сум поминал ниту еден ден во затвор, а кога Брамерц сакаше да ме уапси, реков дека ако татко ми може да биде во затвор во три земји, јас би можел да бидам во една. Не верувам дека знаете, Брамерц дојде од Хаг поради Младиќ, затоа што напишав што треба да се уништи и што треба да се даде на судот. Океј, не е важно, да се вратиме на приказната...
Полковник Гојко
Еден од луѓето што бил со него во затворот кога го организирал бегството бил еден Гојко, кој од војната излегол како полковник. Беше на чело на СКОЈ, младината за Белград, и кога беше во затвор му беше кажано да му верува на Филота, а останатите се измамници. Тој се зближи со татко му и по неколку месеци направија план да избегаат. Станува збор за сточни коли кои биле завиткани во жица за да избегаат. Одоздола дупчеа и бегаа низ подот, а таму беше Пинки кој го виде Тито. Не ја знаеш таа приказна, Пинки го запозна Тито, не дај Боже!
Гојко стана претседател на воениот суд во Битола и му беше доделен случај кога таткоми бил во затвор затоа што рекол дека државата треба да ја водат сериозни луѓе.
Гојко побара од татко ми да побара изземање бидејќи не може многу да го осудува, а тоа ќе му ја уништи кариерата. Тато мирно му рекол да прави што сака. Ебати кариерата, ми го спаси животот!“ му вели Гојко и му дава една година. И сите очекуваа пукање! Знаете што е интересно, поради таа пресуда Гојко остана полковник до пензија, не напредуваше. Се сметаше за дамка на него. Подоцна еднаш го видов во Белград. Наместо генерал, тој стана пензионер на 33 години. Кога го видов, татоми беше на бербер.
Но, да ви кажам искрено, не знам дали се плашев во целиот период на престојот на татко ми во затвор, додека тој лежеше таму. Не знам како да одговорам на тоа денес.
Автомобил, автомобил!
Првиот збор што го кажав беше „автомобил“, знаеш ли зошто? Кога бев бебе, имаше такви коли со антена што минуваа да слушаат дали има некаде вклучено радио, бидејќи радио транзисторите беа забранети од Гестапо во тоа време. Секогаш некој стоеше на прозорецот и викаше: „Кола, кола!“ за што побрзо да го исклучи радиото за да не дознаат дека го имаме. Значи, слушајќи го зборот автомобил, не реков ниту мама, ниту тато, туку прво реков автомобил. Иронијата е што никогаш не сум сакал да возам, не знам ни денес.
Неготин
Бевме во егзил во Неготин, а таткомио работеше како адвокат во канцеларијата на извесен Павловиќ, која се наоѓаше во зградата до Москва. Затоа ме одведе мене и мајка ми одовде. Мајка ми вели Томо, сине, кашлаш, немаш антибиотици, а татко ти носи вреќи со лекови за партизаните и не му ги дава на син ти. Тоа беше тој фанатизам; иако неговото раководство не беше такво, тој беше таков.
Сега, она што го паметам од егзил, сето тоа е низ маглата, она од Неготин. Но се сеќавам на Битола, се сеќавам кога отидов во затвор. Тој затвор е истиот затвор до ден денес. Кога бранев во Битола, татко ми ме однесе да ми ја покаже ќелијата во која се наоѓал. До денес тоа е истата ќелија...
Бегајте во Грција
Се обидоа да не убијат татко ми, мајка ми и мене. За време на издржувањето на казната, чувар и пришол на мајката со приказна за тоа што ќе биде со нејзиниот сопруг, како ќе му ги земе цигарите и што знам...
„Слушај, не знам што ќе се случи со твојот маж, ќе бидам на смена навечер и ќе ја оставам вратата отворена. Земи го Тома и дојди земи го Филота и бегај во Грција!“, ѝ рекол на мајка си една вечер. Битола е на околу седум километри пеш од грчката граница. Мајка ми го кажа тоа на татко ми, а тој ѝ рече дека штом направивме три чекори, планираат да не убијат. И кога таткоми одби, чуварот престана да разговара со мајками. Јасно се сеќавам на тој разговор. Тогаш имав шест години, немаше страв. Детето не размислува за овие работи.
Професор Радовиќ
Потоа дојде училиштето и се друго... И се сеќавам на тоа, се разбира.
Таму беше, на пример, професорот по српски јазик Радовиќ, кој беше ранет во војната кога експлодираше бомба. Ја изгубил десната рака, бил целосно искасапен од десната страна. И тој пиеше. Најчесто го собирав од бифето и заедно одевме на училиште. Беше убав кога ќе го погледнете од левиот профил, но од десно... Беше вистински комунист. Тој ме замоли да се приклучам на партијата. Таткоми ми рече да правам како што сакам, но да размислам за неговата биографија.
Од Доситеева 27 (Белград) каде што живеевме до Првата машка гимназија нема ни 150 метри. Одам да го земам професорот во кафеаната и размислувам каде одам... А каде беше татко ми! Пред војна во затвор, за време на војна во затвор, по војна во затвор и сите три пати поради политика! И доаѓам до поприродното: бегај Томо, што е следно!
Тој ден му кажав на професорот дека не сакам да се приклучам на партијата. Бев одличен ученик, поради што бев ослободен од матура. Тогаш сите ми честитаа, директорот, матурантите, само професорот по српски ми сврте грб и тоа ме боли до ден денес. Се сеќавам како да беше вчера, многу ме погоди затоа што бевме навистина добри еден со друг.
Канцеларија
Еден ден кога ќе ме нема, би сакал мојата канцеларија да остане таква каква што е. Назначив двајца адвокати за мои наследници и би сакал оваа функција да остане и по мојата смрт. Немав деца.
Вечер/Курир
© Vecer.mk, правата за текстот се на редакцијата
