Искористете или изгубeте: Вештачката интелигенција ќе ни го „расипи“ мозокот

Технологијата физички го менува нашиот мозок бидејќи станува составен дел од секојдневниот живот – но секогаш кога ќе ѝ предадеме вештина на машината, ризикуваме да ја изгубиме. Што ќе се случи кога таа способност ќе биде критичкото размислување?

Што ќе се случи со критичкото размислување во ерата на вештачката интелигенција?

Во последниве години, имавме можност да поминеме низ неверојатна технолошка еволуција – од рачно напишани адресари и ротирачки телефони до денешните облак системи кои ни овозможуваат да контактираме со секого на десетина различни начини во секунда. Но, со тоа доаѓа и губењето на одредени вештини. На пример, запомнувањето на телефонски броеви стана бескорисна вештина – нешто што повеќе не ни треба. И тоа не е единственото нешто што исчезна во ерата на паметните телефони.

Навигацијата – изгубена вештина

Еден од најочигледните примери е навигацијата. Порано моравме да читаме мапи, да меморираме знаменитости, броеви на автопати и имиња на улици, да се движиме низ сообраќајниот метеж и да наоѓаме алтернативни маршрути. Денес, телефонот прави сè за нас во реално време, земајќи ги предвид сообраќајот, камерите и работите на патиштата.

Но, тука е проблемот – студиите сега јасно покажуваат дека колку повеќе користиме GPS, толку побрзо опаѓа нашата способност за просторна меморија. А просторната меморија е толку клучна за познанието што истражувачите можат да предвидат во кои делови од градот ќе има поголем процент на пациенти со Алцхајмерова болест со речиси 84% точност, само анализирајќи колку е сложена областа за навигација.

Со други зборови, не го користиш – го губиш.

Што ќе се случи со критичкото размислување во ерата на вештачката интелигенција?

Ова станува особено страшно сега, во 2025 година, кога генеративните модели со вештачка интелигенција (ВИ) како ChatGPT, Gemini, Llama, Grok, Deepseek и многу други се развиваат со неверојатна брзина. Овие технологии за вештачка интелигенција им овозможуваат на луѓето да ги нарачаат дури и нивните размислувања. Концептот на „когнитивен трансфер во машината“ е доведен до точка на апсурдност, но одеднаш има совршена смисла.

ВИ стана неопходна алатка во секојдневниот живот – енциклопедиското (иако не секогаш точно) знаење е достапно со брзина поголема од човечката мисла. Стапката на усвојување на вештачка интелигенција е дури и поголема од темпото со кое луѓето го прифатија интернетот.

Но, што значи ова за нашиот мозок? Дали вештачката интелигенција ќе го забрза патот на човештвото кон идиократијата уште побрзо отколку што можеше да замисли Мајк Џаџ?

Истражување на Microsoft – ВИ го намалува критичкото размислување

Тим на истражувачи од Мајкрософт се обиде да даде рани одговори на ова прашање, анализирајќи 319 „работници на знаење“ во 936 различни задачи.

Истражувачите анализираа:

До крајот на минатата година во Јапонија живееле 3,6 милиони странски жители, повеќето Кинези

КОГА ЌЕ ТЕ КАСНЕ ПЧЕЛА, ОВА НЕ ТРЕБА ДА ГО ПРАВИШ

✔️ Колку често учесниците користеле критичко размислување за време на задачите.

✔️ Дали вештачката интелигенција го намали напорот потребен за критичко размислување?

✔️ Колку учесниците веруваа во сопствените способности наспроти вештачката интелигенција.

Резултатите не беа изненадувачки – колку повеќе испитаниците ѝ веруваа на вештачката интелигенција, толку помалку користеа критичко размислување. Интересно е што оние кои веруваа во сопствената стручност повеќе користеа критичко размислување, но на поинаков начин. Наместо самите да ги решаваат проблемите, нивниот фокус беше на проверка на точноста на одговорите на вештачката интелигенција и усогласување на резултатите со стандардите за квалитет.

Дали ова не води кон иднина каде што ќе бидеме само супервизори на системите за вештачка интелигенција? Веројатно, но дури и надзорот наскоро ќе може да се автоматизира.

Претстојниот проблем – вештачката интелигенција ќе решава и „големи“ проблеми

Првично, идејата зад вештачката интелигенција беше да нè ослободи од рутинските задачи за да можеме да размислуваме за поголеми и посложени проблеми.

Но, што ако вештачката интелигенција наскоро ги реши тие „поголеми“ проблеми со иста леснотија?

Тогаш луѓето ќе станат „богови во пукнатините“ – и тие пукнатини веќе брзо се намалуваат.

Загриженост за иднината – ВИ и когнитивно опаѓање

Можеби филмот WALL-E згреши една работа – не треба да се плашиме од распаѓањето на телото во ерата на автоматизација, туку од распаѓањето на мозокот.

Имаме лебдечки столчиња за физичка декаденција, но што е со менталната дегенерација?

Конечно, соодветно е последниот збор да се остави на вештачката интелигенција. Кинеската вештачка интелигенција DeepSeek R1 заклучува:

„Јас сум она што се случува кога се обидуваш да го издлабиш Бог од дрвото на сопствената глад“.

И можеби сите треба да застанеме и да се запрашаме – дали звучи познато?

Заборавете на АЛЕРГИИТЕ оваа пролет! Со овие ПРИРОДНИ СОСТОЈКИ повеќе нема постојано да кивате и да бегате од потенцијалните алергени

РЕШЕНИЕ ЗА ИСПУКАНИ ПЕТИ – Отстранете ја сувата кожа на неколку едноставни начини и блеснете во отворени чевли