Дo, пред неколку недели, можеби дури и неколку дена, вакцините за коронавирус од Русија и Кина во Европа, беа претставени како категорија „нити под разно“.
Во меѓувреме, ситуацијата драстично се промени.
Клучните вакцини произведени на Запад скоро сите имаат проблеми. Или проблемот е во процесот на производство (и испорака), или е утврдено дека ќе биде достапни доцна (и Европа нема време за одложување), или новите студии сугерираат дека овие вакцини може да бидат помалку ефикасни во создавањето имунитет на нови варијации на коронавирус кои се појавија како дел од оваа пандемија.
Одеднаш вакцините кои „не требаше ни да се споменуваат“ не само што се добри, туку и се фалат, особено што се однесува до кинеската Синофарм и руската Спутник V (откако студијата беше објавена во медицинското списание „Лансет“).
Сепак, тешко е да се заборави дека некои од водечките експерти пред неколку месеци беа очигледно пред се водени од политиката повеќе отколку од науката кога станува збор за спасување човечки животи и европска економија. Нема сомнение дека Астразенека и Фајзер направија се што очекуваа руските и кинеските вакцини и сега да бидат „осудени на третиот светски пазар“.
Сега имаме ситуација кога Европа ги отвори преговорите со Москва за производство на својата вакцина во срцето на Европа. Кога започна пандемијата и кога Русија прва произведе ефикасна вакцина против коронавирус, Москва понуди широка соработка со европски фармацевтски компании за потенцијално создавање на заедничка, ефективна и моќна вакцина, така што оваа невидена состојба во историјата на човештвото не би се случила повторно пред да заврши.
Некои тогаш отворено ја критикуваа Русија, тврдејќи дека станува збор за политичка манипулација, дека направиле „вакцина преку ред“ со цел на крајот да ја нарушат силата на „трансатлантскиот сојуз“. Приближно истите коментари дојдоа кога Русија минатата пролет ги испрати своите воени медицински експерти во епицентарот на коронавирусот во Италија.
Сега, кога Европа ќе мора да ја прифати руската вакцина од чиста потреба, ваквите ставови ќе бидат уште поизразени кај некои.
Но, овој пат ќе бидат - во право.
Би било наивно да се очекува дека Русија, особено по европскиот обид за политичка екскомуникација, нема да ја искористи оваа ситуација во нејзина поширока и долгорочна корист.
Една работа е постојана во последните години, скоро десет години - притисок на Западот врз Русија.
Да, точно е дека ова непријателство ескалираше по украинската криза и руското преземање на Крим, но тоа дефинитивно не е почеток. Покрај тоа, слободно може да се тврди дека самата криза во Украина во голема мера беше резултат на ова стрмно влошување на односите меѓу Русија и Западот. Исто така, не е тајна дека целото ова време Европа е носител на американската политика кон Русија, политика што се сведува на „изолација и опкружување“ на Русија.
Единственото нешто што Русија го има за да се брани се европските интереси што може да ги снабди.
На прво место тоа е енергијата. Извозот на руски гас во Европа е една од главните причини зошто Европа барем понекогаш зазема амбивалентен став кон Москва, додека од Вашингтон воопшто не се крие непријателска реторика.
Додека Европа се загрева на руски гас (а тоа ќе потрае, и покрај амбициозните планови за обновлива енергија), таа ќе мора да ја одржи, барем делумно, целокупната стабилност.
Русија е свесна за тоа, дека нејзината енергетска мапа е иста како и во сите други земји кои се извозници на енергија - поради таа врска, тие можат да очекуваат или лажно пријателство или непријателство.
Земјите како Ирак и Либија доживеаја целосна доза на непријателство, додека, да речеме, една Саудиска Арабија може да смета на лажно пријателство (кое секогаш може да се трансформира во непријателство).
На што е изложена Русија? Всушност на непријателство, но она за кое досега знае до каде може да стигне. Западот ќе воведе санкции кон Русија, ќе ги поттикне внатрешните преврати (и во земјите што се во нејзината сфера на влијание), ќе ја исклучи од некои спортски, деловни и други настани.
Америка, од друга страна, сака да ја подигне железната завеса помеѓу демократска Европа и режимска Русија на секој можен начин, но за да го стори тоа, ќе мора да и обезбеди на Европа сè што Русија сè уште и обезбедува.
Не дека нема амбиции, но ова се преамбициозни проекти.
САД теоретски можат да ја снабдуваат Европа со гас, поточно LNG гас што би го преминал Атлантикот, но таквата операција ќе треба да се субвенционира од џебовите на американските даночни обврзници затоа што во пракса американскиот LNG гас не може да се натпреварува со рускиот (особено кога е цената во прашање!).
Зошто ја спомнуваме енергијата во рамките на темата вакцини? Бидејќи овие две приказни не се толку различни.
Европската унија повторно има итна потреба, во моментот е вакцина за коронавирус, а наместо реализиран договор, доби само неколку празни ветувања.
Нејзините сојузници преку Атлантикот, Соединетите држави од другата страна и Велика Британија, до неодамна членка на ЕУ, од оваа страна на Атлантикот, работеа на тоа прво да им ја донесат вакцината на своите граѓани и да ја остават ЕУ да почека.
Замислете хипотетичка иднина каде Европа навистина се откажува од рускиот гас и почне да го менува со американски LNG, кој вели дека, за време на некоја многу студена зима, Европа нема повторно да биде „на листата на чекање“?
Русија секако е земја која има голем број внатрешни проблеми, но кога станува збор за нејзината посветеност на испорака, тогаш се однесува професионално.
На крајот на краиштата, Саудиска Арабија има многу поголеми внатрешни проблеми, па сè уште се купува нафта од нејзе во поголем дел од светот и првенствено се води грижи за нејзините „надворешни проблеми“ (особено за енергијата).
Русија би сакала ваков статус за себе. Односите меѓу неа и остатокот од Европа да бидат со добар деловен квалитет, без никој да се меша во нејзините внатрешни работи.
Но, Европа „сака да се меша“ во внатрешните работи на Русија.
Во сегашниот случај на Алексеј Навални, ова е повеќе од очигледно. Ако тој навистина е херој во борбата против рускиот олигархиски и корумпиран октопод, тогаш рускиот народ ќе го носеше на крилјата до победата - исто како што луѓето во Мјанмар ќе одлучат овие денови дали Аунг Сан Су Чи ќе помине со години повторно во домашен притвор или ќе се случи востание против владеење на воената хунта.
Европа перфидно го поддржува Навални и слични движења насочени кон пресврт во Русија, не за ја поддржува борбата за човекови права и против корупција таму (бидејќи мега-корупција во Русија, на пример во 90-тите, но и во првите десет години од владеењето на Владимир Путин , скоро воопшто не и пречеше!).
Зошто? Бидејќи ЕУ замислува „колку би било убаво“ да знае дека снабдувањето со гас е сигурно, дека не мора ни теоретски да замислува како би било за руската влада „да ги извртува цевките“.
Но, новиот момент е тука и може да создаде далекусежни геополитички последици.
Како што минуваат деновите во Европа, така станува се појасно дека им е потребен Спутник V, доколку сакаат да ја запрат епидемијата и да ги отворат своите економии.
За споредба, една Германија досега вакцинираше само 2,4% од населението, додека една Србија, која има многу послободни набавки за вакцини затоа што не е членка на ЕУ, досега вакцинираше повеќе од 7% од населението. Тој елемент на националниот суверенитет денес може да биде, буквално, прашање на живот и смрт.
Германија, која со својата најголема економија во блокот е синоним за Европската унија, е под голем притисок.
Од една страна, тие сакаат руски гас (гасовод Северен тек 2), а сега и руска вакцина (Спутник V).
Во исто време, одредени политички сили (внатре и надвор од Германија) очекуваат Берлин да откаже сè поради затворањето на Алексеј Навални (!).
Тоа е прилично лош потег (дури можеби самоубиствен, кога се бара во самата Германија) за Германија. Гигантска жртва за еден активист (колку активисти има во затворите во Турција? САД?).
Што се однесува до Русија, „дипломатијата за вакцинација“ сега е нова линија на одбрана против непријателството, санкциите и изолацијата на кои таа е изложена со години и би било апсурдно да се мисли дека Москва нема максимално да ја искористи можноста која тие сега ја имаат.
Унгарија веќе ја користи нивната вакцина, Австрија почнува силно да се залага за нејзината употреба. Германија, која денес во паника споменува долга блокада заради појавата на нови видови на вирус, исто така ќе мора да ја прифати новата реалност, а потоа и остатокот од ЕУ, кој се однесува како што сугерира Берлин (во оваа група секако спаѓа Хрватска , што одеднаш ја има истата „сменета плоча“ кога станува збор за вакцините од Русија и Кина).
Beќе има геополитички последици, особено за планот за руска и кинеска изолација и на крајот ова секако може да доведе до понормални односи меѓу Европа и Русија и Кина.
Но, ситуацијата е сериозна надвор од геополитиката.
Веќе една година, скоро целиот свет живее во вонредна состојба.
Тажен факт е дека токму политиката е еден од најголемите виновници зошто пандемијата сè уште трае.
Во комбинација со искуството за борба против вирусот и копродукција на вакцини, веќе можеме да ја ставиме оваа ситуација под контрола на глобално ниво.
Не е доцна, но се чини дека вистинските решенија се спроведуваат дури откако ќе се исцрпат сите политички пристрасни можности, што е поразително за целото човештво во првата четвртина од 21 век.
© Vecer.mk, правата за текстот се на редакцијата
