За што точно Хрватите ќе потрошат скоро милијарда евра?
Одлуката на хрватската влада да купи 12 борбени авиони F3R Rafale за 999 милиони евра остави многу неодговорени прашања.
На пример - на што даночните обврзници всушност ќе потрошат скоро милијарда евра.
Хрватскиот премиер Андреј Пленковиќ и министерот за одбрана Марио Баношиќ се воздржаа да ги откријат деталите за француската понуда во петокот, а за конкурентните понуди официјално не се знае ништо.
Премиерот Пленковиќ рече дека никогаш нема да ги објави.
Само во образложението на одлуката на владата се наведени општите податоци за договорот.
Во овој момент јавноста нема одговор на клучното прашање - што всушност се купува за 999 милиони евра и колку ќе треба да се инвестира во тој проект.
Според неофицијални информации, американската понуда за новиот Ф-16 Блок 70 била околу 1,8 милијарди долари, а Шведска за новиот ЈАС-39 Грипен малку повеќе од милијарда евра.
Не е познато под кои услови и што би добила Хрватска за тие пари.
Како ќе се плати
Само на инсистирање на новинарот, хрватскиот премиер откри дека Французите понудиле едногодишен грејс период за отплата, кој ќе започне на почетокот на 2022 година и ќе заврши во 2026 година.
Значи - за четири години.
Ова не е во согласност со тврдењето од владиниот документ дека рокот на отплата е шест години.
Покрај тоа, премиерот потврди дека не е одлучено од кој извор ќе се плаќа - од буџетот или со кредитна задолженост.
Премиерот на Хрватска тврди дека државата ќе плати една милијарда евра без никакви проблеми.
Според достапните информации, конкурентите, САД и Шведска, понудиле подолг рок на отплата.
Според „Јутарњи лист“, Шведска понудила рок на отплата од 10 години и подолг грејс период.
Според експертските анализи, набавната цена на борбен авион сочинува само помеѓу 25 и 35 проценти од вкупните трошоци за поседување и управување со борбени авиони во текот на целиот свој живот.
Останатото се однесува на оперативните трошоци, односно летање, одржување, поправки, итн.
Сè уште нема податоци за тоа колку ќе се плати употребата на француските авиони, доколку се споредуваат нивните трошоци со другите.
Со цел да се добијат вкупните оперативни трошоци во текот на 30 години, пресметката треба да вклучува и оперативни трошоци пресметани врз основа на 150-170 часа лет годишно, што е стандард на НАТО.
Според достапните податоци, еден час лет на F3R е околу 17.000 евра.
Но, не е познато колку часови се планира налети со авионот.
Во тој контекст, од исклучително значење е да се напомене дека на „хрватските“ Рафали им преостануваат околу 3.800 до 7.000 часа лет, со потенцијално продолжување на работниот век до 9.000 часа.
Продолжувањето подлежи на дополнително полнење.
Новиот Ф-16 блок 70, понуден на Хрватска од Американците, има ресурс од 12 000 часа, што е три пати повеќе од понудените Рафали.
Пакет оружје
Нема информации колкав е понудениот првичен пакет оружје што го купува Хрватска.
Врвот на Военото воздухопловство и министерот за одбрана се склони да ги прогласат за доверливи сите технички информации, како што се видот на оружјето или опремата на авионот, така што може да биде исто и овојпат.
Некои од соговорниците на Јутарњи се сомневаат дека Французите во почетниот пакет оружје понудиле високо софистицирани ракети воздух-воздух од типот Метеор.
Станува збор за ракети што француската армија ги користи на своите авиони Ф3Р.
Како што дознава Јутарњи, заедно со Грипен биле понудени и ракети Метеор.
Од друга страна, Американците понудиле ракети воздух-воздух АМРААМ 120С во сетот на оружје.
Кога зборуваме за оружје, соговорниците предупредуваат дека не е важно дали Французите ќе и продаваат на Хрватска муниција од магацин или нешто сосема ново.
Онаа од магацин има пократок век на траење.
Без дополнителни бенефити
За новите авиони ќе биде потребно да се изгради нова инфраструктура на аеродромот Плесо.
Ова вклучува хангари, работилници итн. Во овој контекст, важна е логистичката поддршка понудена од продавачот.
Во владиниот документ се вели само „дека постои можност за договорување на разни форми на логистички пакети за поддршка во текот на целиот век на употреба“.
Американската понуда, како што неофицијално дознава Јутарњи, вклучува логистичка понуда вредна околу 140 милиони долари.
На последниот тендер, еден од најважните критериуми за избор беше понудата на индустриска соработка и капитални инвестиции од страна на продавачот на борбени авиони, но овојпат за тоа не се зборува.
Очигледно, француската понуда не содржи дополнителни економски придобивки за Хрватска, па во тој контекст, нејасна е улогата на Аеронаутичкиот технички центар од Велика Горица во одржувањето на авионите.
Со хрватската набавка на француски „Рафали“ се занимаваа и странските медиуми, а едно од прашањата што се поставува е зошто Хрватска ќе користи ваков напреден и технички софистициран авион.
Нивниот заклучок е дека Хрватска скоро сигурно нема да учествува во некои нови мисии, како што е, на пример, заштитата на воздушниот простор на балтичките држави и дека ќе ги користи своите авиони само за да го заштити сопствениот воздушен простор.
Затоа, тие сметаат дека сите можности на купениот авион сигурно нема да се искористат.
