Американските сили погодија три ирански нуклеарни објекти во „исклучително успешен напад“, рече американскиот претседател Доналд Трамп, додавајќи дека Фордо, „скапоцениот камен во круната“ на нуклеарната програма на Техеран, е исчезнат.
Нападот врз Иран беше извршен од американски бомбардери Б-2 „скрил“.
По неколкудневни размислувања, одлуката на Трамп да се придружи на воената кампања на Израел против Иран го интензивираше конфликтот.
Неколку часа по нападот, Трамп се обрати до нацијата. Според него, утрово американското бомбардирање целосно уништи три ирански нуклеарни објекти, Натанц, Есфахан и Фордо.
„Или ќе има мир или ќе има многу поголема трагедија за Иран од она што го видовме во изминатите осум дена“, рече Трамп во говорот во Белата куќа, нарекувајќи го Иран „насилник на Блискиот Исток“.
„Ако мирот не дојде брзо, ќе нападнеме други цели со прецизност, брзина и вештина“, додаде Трамп.
Клучните локации на нуклеарната програма на Иран
Американската војска нападна три цели во Иран во неделата - Натанц, Исфахан и Фордо, клучни локации на иранската нуклеарна програма, за која Техеран тврди дека е исклучиво за цивилни цели.
Американските авиони извршија „многу успешен напад“, изјави американскиот претседател Доналд Трамп, тврдејќи дека главните капацитети за збогатување ураниум на Иран се „целосно уништени“.
Трамп изјави дека Техеран никогаш не смее да има нуклеарно оружје, а сојузникот на САД Израел тврди дека неговите напади врз Иран го вратиле напредокот на таа земја во развојот на нуклеарно оружје за неколку години.
Иран отсекогаш негирал каква било амбиција за развој на нуклеарно оружје и инсистира на своето право на цивилна нуклеарна програма.
Иран значително го забрза развојот на својата нуклеарна програма во последниве години, откако договорот со светските сили за ограничување на неговите нуклеарни активности во замена за олеснување на санкциите почна да се распаѓа во 2018 година. Соединетите Американски Држави под водство на Трамп еднострано се повлекоа од договорот.
Според најновиот извештај на Меѓународната агенција за атомска енергија (МААЕ), од средината на мај, вкупните залихи на збогатен ураниум на Иран се проценуваат на 9.247,6 килограми, или 45 пати повеќе од ограничувањето утврдено со договорот од 2015 година.
Во своите залихи, Иран има околу 408,6 килограми ураниум збогатен до 60 проценти, што е само мал чекор до 90-те проценти потребни за нуклеарна боева глава.
Земјата сега теоретски има доволно нуклеарен материјал речиси за оружје, доколку се рафинира, за околу 10 нуклеарни бомби, наведува МААЕ со седиште во Виена.
Преглед на главните нуклеарни локации на Иран:
Натанц - главниот објект за збогатување
Околу 250 километри јужно од Техеран, Натанц е главниот објект за збогатување ураниум на Иран со големи бункери, чие постоење е откриено за прв пат во 2002 година.
Натанц има речиси 70 комплети центрифуги во два објекти за збогатување ураниум, од кои едниот е под земја.
Во април 2021 година, локацијата беше оштетена во напад за кој Иран рече дека бил чин на саботажа од страна на Израел.
Израел објави дека неговите неодамнешни напади го погодиле „срцето на иранската програма за збогатување ураниум“, насочени кон нуклеарниот објект Натанц и нуклеарните научници.
Шефот на МААЕ, Рафаел Гроси, потврди дека локацијата Натанц е „меѓу целите“.
Фордо - длабоко закопан објект
Фордо беше тајно изграден спротивно на резолуцијата на Обединетите нации, под планина во близина на светиот централен град Комо, а неговото постоење беше првпат објавено во 2009 година.
Иран првично го опиша како подземен објект за заштита од потенцијални воздушни напади, но подоцна рече дека станува збор за објект за збогатување кој може да собере околу 3.000 центрифуги.
Во 2023 година, честички ураниум збогатени до 83,7 проценти беа откриени во објектот Фордо, за кои Иран тврдеше дека се производ на „ненамерни флуктуации“ за време на процесот на збогатување.
Трамп го нарече „одлична локација“.
Исфахан - фабрика за преработка на ураниум
Во фабриката за преработка на ураниум во Исфахан во централен Иран, суровиот ураниум се преработува во ураниум тетрафлуорид (UF4), а потоа во ураниум хексафлуорид (UF6), центрифугален гас.
Фабриката беше индустриски тестирана во 2004 година, по нејзиното завршување.
Центарот Исфахан, исто така, содржи фабрика за нуклеарно гориво, која беше отворена во 2009 година и произведува ниско збогатено гориво за употреба во електрани.
Во јули 2022 година, Иран објави планови за изградба на нов истражувачки реактор на локацијата.
Четири од неговите згради беа погодени од Израел на 13 јуни, вклучувајќи и фабрика за преработка на ураниум.
Други значајни нуклеарни објекти во Иран
Арак
Работата на истражувачкиот реактор за тешка вода во Арак во Хондаб започна во 2000-тите, но беше запрена според условите на договорот од 2015 година.
Во меѓувреме, Иран ја информираше МААЕ за своите планови да го стави реакторот во функција до 2026 година.
Истражувачкиот реактор официјално е наменет за производство на плутониум за медицински истражувања, а локацијата вклучува и објект за производство на тешка вода.
Техеран
Техеранскиот нуклеарен истражувачки центар има реактор обезбеден од САД во 1967 година за производство на медицински радиоизотопи.
Бушер
Единствената нуклеарна централа во Иран во јужниот пристанишен град Бушер е изградена од Русија и почнала да работи со помал капацитет во 2011 година пред да биде поврзана со националната електрична мрежа во 2012 година.
Русија продолжува да снабдува нуклеарно гориво за централата, која останува под контрола на МААЕ.
Германска компанија започнала со изградба на таа електрана со капацитет од 1.000 мегавати сè додека проектот не бил запрен од Исламската револуција во 1979 година.
Москва подоцна ја завршила.
Дарховин
На крајот на 2022 година, Иран започна со изградба на електрана од 300 мегавати во Дарховин, на југозападот од земјата.
Сирик
На почетокот на 2024 година, започнаа работите во Сирик, во Ормутскиот теснец, на нов комплекс од четири индивидуални електрани со вкупен капацитет од 5.000 мегавати.
© Vecer.mk, правата за текстот се на редакцијата
