По повеќе децении индиректни конфронтации, Израел и Иран за првпат директно се судрија во 12-дневен вооружен конфликт. Борбите завршија со фрагилен прекин на огнот, постигнат со посредство на тогашниот американски претседател Доналд Трамп, само два дена откако САД нападнаа делови од иранската нуклеарна програма.
Војната ја одбележаа израелски удари со авиони, дронови и ракети врз Иран, додека од другата страна Иран возвраќаше со балистички ракети и беспилотни летала врз Израел. Загинаа 29 Израелци, илјадници беа ранети, додека од иранска страна бројката се искачи на најмалку 600 жртви и неколку илјади повредени.
Од Исламската револуција во 1979 година, Иран и Израел главно војуваа преку посредници. Но, по нападот на Хамас врз Израел на 7 октомври 2023, односите ескалираа до отворена војна. На 1 април 2024 година, Израел за првпат директно ја нападна иранската конзулатура во Дамаск, при што загинаа ирански воени офицери. Иран одговори на 13 април со повеќе од 150 ракети и над 170 дронови врз Израел, но најголемиот дел беа пресретнати. Наскоро следеа нови напади и атентати, што дојде до кулминација летото 2025.
Клучни настани од војната
13 јуни: Израел започнува со изненаден напад, Иран се повлекува од нуклеарните преговори
Рано наутро, околу 3:30 часот, израелската армија започна неочекуван масовен напад врз Иран, таргетирајќи ракетни бази, нуклеарни објекти, командни центри и домови на воени лидери и научници. Удари беа изведени врз Техеран, Натанз, Табриз, Керманшах и Боруџерд. Операцијата „Воскреснат лав“ предизвика огромен хаос во Иран – повеќе од 100 цели беа погодени, меѓу кои високи воени функционери и водечки лица од нуклеарната програма.
Помеѓу убиените беа и високи команданти како Хосеин Салами и Амир Али Хајизаде, како и неколку водечки ирански истражувачи по нуклеарна физика. Следниот ден, Израел ги прошири нападите и кон енергетската инфраструктура на Иран, суштински ослабнувајќи ја можноста земјата да возврати со масовен ракетен напад.
Истовремено, Иран ја откажа рундата преговори за нуклеарната програма со САД, што требаше да почне на 15 јуни. Американските воени ресурси беа репозиционирани низ регионот, а иранскиот министер за надворешни работи наскоро изјави дека Иран веќе не може да му верува на Вашингтон.
14 јуни: Иран возвраќа со масовно ракетирање
Во раните часови на 14 јуни, Иран започна со масивен контраудар кон Израел, истрелувајќи околу 100 балистички ракети. Поголемиот дел беа пресретнати, но неколку погодија Тел Авив и предизвикаа големи материјални штети и жртви. Воечиот тек ноќта продолжи со нови бранови, што резултираше со најмалку 10 жртви следниот ден.
16-17 јуни: Трамп укажува предупредувања кон Иран
Најпрво, американскиот претседател Доналд Трамп се обиде да остане неутрален, апелирајќи за прекин на насилствата и враќање на преговарачката маса. Како што се развиваше ситуацијата, неговиот тон стана поостар. Јавно ги предупреди лидерите во Техеран, барајќи ги да избегнат нуклеарно оружје и дури го спомна и евентуално целење кон врховниот лидер на Иран.
19 јуни: Иранска ракета погоди израелска болница
На 19 јуни, балистичка ракета од Иран погоди комплексот на болницата Сорока во Бершеба. За среќа, најголемиот дел од зградите беа евакуирани, но 40 лица беа повредени. Овој удар предизвика голем гнев во Израел, а повторно се разгори дебатата за тоа дали земјата треба да го ликвидира врховниот ирански лидер Хамнеи. Израел пак возврати со бомбардирање на иранскиот нуклеарен реактор во Арак.
Немаме цел врз Хамнеи, ниту сакаме промена на режимот. Но, можните историјски последици може да бидат добри за иранскиот народ.
22 јуни: САД напаѓаат ирански нуклеарни објекти
По денови огромна напнатост, претседателот Трамп објави дека американската армија спровела воздушни и ракетни напади врз три клучни ирански нуклеарни постројки - меѓу кои подземниот комплекс Фордоу, што беше цел на специјални бомби од 13 тони. Сите авиони успешно се вратија, а САД посочија дека можат да воспостават мировен процес, доколку Иран се воздржи од нови напади.
23 јуни: Иран со ограничено одмаздничко ракетирање, следи американско охрабрување за мир
Иран лансираше вкупно 14 ракети врз американската база Ал Удеид во Катар, при што 13 беа пресретнати, а последната падна на ненаселен предел. Но, Трамп му се заблагодари на Иран што навреме ја известил САД и Катар, па жртви немаше. Веднаш потоа, американскиот претседател јавно изрази надеж дека ќе дојде до траен прекин на огнот, кој наскоро навистина беше прогласен.
24 јуни: Израел и Иран на раб на нова ескалација, но прекинот на огнот сепак опстојува
Иако беше објавен прекин на огнот, Иран и Израел прекршуваат неколку пати со ракетни напади и одмазднички акции – пред сè поради нејаснотии и недоверба меѓу двете страни. Сепак, по жестоки реакции од Трамп, тонот се смирува. Спорните акции беа ограничени, и конфликот не ескалираше во нова војна.
Не ми се допадна што Израел реагираше веднаш по договорот... Имаме две земји што толку долго се тепаа, што веќе не знаат што прават.
По десетина страшни денови, Блискиот Исток воздивна. Новиот прекин на огнот е само привид на мир, но спречи подолгорочна и разорна војна. Дали ќе трае? Само времето ќе покаже.
© Vecer.mk, правата за текстот се на редакцијата
