Рано во неделата, САД започнаа напад врз три ирански нуклеарни објекти - Фордо, Натанц и Исфахан - користејќи невидливи бомбардери Б-2 Спирит вооружени со бомби „Massive Ordnance Penetrator“ (т.н. „бункер-разбивачи“).
Претседателот на САД, Доналд Трамп, објави дека операцијата била „многу успешна“ и дека сите цели биле погодени, а американските авиони безбедно го напуштиле иранскиот воздушен простор. Овој напад означува драматична ескалација бидејќи е прво директно вклучување на САД во сегашната војна меѓу Израел и Иран, која трае веќе девет дена.
Контекстот на нападот
Нападот се случува во време кога израелско-иранскиот конфликт е во полн ек.
Израел во последните денови ги таргетира иранските нуклеарни објекти и воени цели, обидувајќи се да ја забави нуклеарната програма на Иран. Сепак, проценките на американските разузнавачки служби сугерираат дека само израелските напади би ја вратиле програмата на Иран само за околу половина година назад и дека понатамошните израелски напади нема да имаат поголем ефект.
Затоа претседателот Трамп одлучи директно да интервенира за да зададе одлучувачки удар - претходно му даде на Иран две недели да се откаже од своите нуклеарни амбиции, сигнализирајќи дека времето за акција истекува. Американските претставници велат дека целта на нападот бил да се спречи Иран во понатамошно развивање на нуклеарно оружје и да се принуди Техеран да се врати на преговарачката маса откако дипломатските напори не успеаја.
Тек на нападот, клучни бомбардери Б-2 и бомби „бункер-разбивач“
Стелт-бомбардерот Б-2 Спирит беше клучен за успехот на нападот благодарение на неговите стелт карактеристики што му овозможуваат да ги пробие најсофистицираните противвоздушни одбрани до највредните и најчуваните цели.
Б-2 Спирит е американски стелт-бомбардер способен за интерконтинентални мисии. Тој е исто така единствениот тип авион способен да ги носи масивните бомби GBU-57/B Massive Ordnance Penetrator од 30.000 фунти (околу 13,6 тони).
Овие наведувани бомби „бункер-разбивач“ се дизајнирани токму за уништување на екстремно утврдени подземни цели - како што се нуклеарните објекти на Иран закопани длабоко во ридовите.
Фордо, иранскиот објект за збогатување ураниум, сместен во планина недалеку од Ком, долго време се сметаше за практично неуништлив од конвенционално оружје поради неговата длабочина и зајакната структура. Токму затоа САД го искористија целиот товар од своите најтешки бомби во нападот врз Фордо.
Редот на битката за нападот вклучуваше шест бомбардери Б-2 кои незабележано влегоа во иранскиот воздушен простор. Според извори од американската влада, овие бомбардери летале без престан околу 37 часа од нивната база во Вајтман, Мисури, со повеќекратно полнење гориво во воздух по пат.
Секој Б-2 носел две MOP бомби: вкупно 12 такви ракети беа фрлени врз Фордо, главната и најзаштитената цел. Дополнително, друг Б-2 го бомбардираше објектот Натанц со две исти „бункер-разбивачи“ бомби.
Третиот нуклеарен објект, објект во близина на Исфахан, беше цел на крстосувачки ракети БГМ-109 Томахавк испукани од американски подморници. Првичните неофицијални информации зборуваа за помал број бомби - коментаторот Шон Ханити изјави дека шест „бункер-разбивачи“ паднале врз Фордо, а дека другите две цели биле нападнати со крстосувачки ракети - но подоцна CNN и The New York Times потврдија двојно поголем број бомби врз Фордо и паралелен ракетен напад врз други локации.
И покрај прецизните удари и покрај изјавата на Трамп дека нуклеарните објекти на Иран се „целосно уништени“, изворите велат дека некои цели можеби не биле целосно уништени.
Според дописничката на Fox News, Џенифер Грифин, подземниот тунел на нуклеарниот комплекс во близина на Исфахан е уште потешка цел од Фордо и не е сигурно дека ракетите Томахавк успеале целосно да ги уништат утробите на објектот.
Погодени цели и проценка на штетата
Фордо се смета за најчувствителен и најутврден објект - тоа е подземен објект за збогатување ураниум што Иран тајно го изградил во планината (откриен во 2009 година).
Американците веруваат дека Фордо сега е тешко оштетен со 12 директни удари и дека програмата за збогатување на Иран ќе биде значително забавена. Метеосателитските снимки го забележаа блесокот од експлозијата над Форд во времето на нападот, а термичките сензори на НАСА открија пожари околу објектот веднаш по ударот, потврдувајќи дека целта е погодена.
Натанц, најголемиот комплекс за збогатување ураниум во Иран во централен Иран, исто така беше цел - наводно, врз Натанц беа фрлени две MOP бомби, веројатно уништувајќи клучни подземни центрифугални сали.
Објектот во Исфахан, во кој се наоѓа фабрика за преработка на ураниум, беше погоден од салво проектили и се верува дека претрпел значителна штета, иако целосниот обем на уништувањето сè уште не е потврден.
Иранската страна тврди дека нападите не предизвикале никаква радиоактивна несреќа или истекување на опасни материјали. Организацијата за атомска енергија на Иран соопшти дека „немало знаци на контаминација“ на нападнатите локации.
Слично објави Саудиската комисија за нуклеарна и радиолошка регулатива, која потврди дека не се откриени зголемени нивоа на зрачење во земјите од Персискиот Залив по американскиот напад. Ова укажува дека бомбите не го пробиле нуклеарниот материјал или дека тој останал безбедно складиран.
Сепак, вистинскиот обем на штетата врз инфраструктурата сè уште не е утврден.
Независни аналитичари истакнуваат дека ќе биде потребна инспекција од страна на Меѓународната агенција за атомска енергија (МААЕ) за да се потврди состојбата на објектите и залихите на збогатен ураниум по нападот.
Трамп зборуваше за „спектакуларен успех“, Иран го бомбардираше Израел со ракети
Американскиот претседател Доналд Трамп рече дека нападите „целосно и во целост уништиле клучни објекти за збогатување ураниум“ и ја нарече операцијата „спектакуларен воен успех“. Тој најави дека нападите ќе бидат уште пожестоки ако Иран „не постигне мир веднаш“.
Иран, од друга страна, ги осуди нападите како „скандалозни“ и „криминални“, а неговиот министер за надворешни работи Абас Аракчи рече дека Техеран ќе ги разгледа сите опции за одговор.
Кратко по американските напади, Иран испука десетици ракети кон Израел, а целта беше и аеродромот Бен Гурион. Израел потоа одговори со свои напади врз воени цели во западен Иран.
Во меѓувреме, МААЕ потврди дека не се регистрирани протекувања на зрачење во погодените објекти, но нејзиниот раководител, Рафаел Гроси, предупреди дека таквата ескалација претставува „директна закана за меѓународниот мир и безбедност“.
© Vecer.mk, правата за текстот се на редакцијата
