Американскиот државен секретар Марко Рубио во обемна колумна за весникот Федералист објави дека администрацијата на претседателот Доналд Трамп го затвора Global Engagement Center (ГЕЦ) - тело кое, како што тврди, со години служело за цензурирање на политички непожелни содржини под маската на борбата против „дезинформациите“.
Така, според Рубио, Белата куќа исполнува едно од клучните ветувања од минатогодишната кампања: да стави крај на политичката инструментализација на американскиот државен апарат против сопствените граѓани и нивната слобода на говор.
По изборната победа во ноември 2024 година, новата администрација, вели Рубио, е максимално фокусирана на тоа ветување да се реализира, а укинувањето на ГЕЦ претставува симболичен, но и оперативен врв на тој процес.
ГЕЦ не беше создаден како механизам за цензура. Уште во 2011 година, тој беше формиран како Центар за стратешки комуникации против тероризмот (CSCC) со примарна задача да ја следи пропагандата на Ал Каеда и сродните групи и да дава совети за ефективен контранаратив.
Но, веќе во 2016 година, во текот на последните месеци од администрацијата на Обама, CSCC беше преименуван во Центар за глобален ангажман и го загуби својот првичен, тесен антитерористички фокус.
Во исто време, мандатот се проширува: отсега, центарот ја следи и „странската државна и недржавна пропаганда и дезинформации“ - многу флексибилен термин кој набрзо стана основа за систематско обележување на несаканите гласови.
Рубио потсетува дека човекот на Обама, Рик Стенгел, го дефинираше новиот правец на ГЕЦ. Стенгел јавно тврдеше дека „секоја земја мора да спроведува пропаганда меѓу сопственото население“ и дури се залагаше за донесување закон за „говор на омраза“ во САД.
Во 2019 година тој ја изедначи кампањата на Трамп со руските и терористичките пропагандни техники, а ГЕЦ, според Рубио, ја спроведе таа логика: се што не беше во согласност со политичката струја што преовладуваше во Вашингтон беше прогласено за „закана за демократијата“.
Ширењето на таа логика кулминираше во 2020 година кога SARS-CoV-2 (Covid-19) почна да се шири на глобално ниво.
ГЕЦ потоа објавува извештај во кој наведува дека зад теориите за лабораториското потекло на вирусот „стои рускиот апарат за дезинформации“. Покрај конкретните тези, центарот составил списоци со илјадници кориснички сметки на социјалните мрежи, означувајќи ги како потенцијални „вектори на странско влијание“.
Иако таквите списоци беа „донесени само за проверка“, нивната вистинска улога, рече Рубио, беше да вршат притисок врз платформите постепено да ги укинат несаканите гласови.
Учеството на ГЕЦ во Партнерството за изборен интегритет (ЕИП) - проект што требаше да ги заштити изборите во 2020 година од дезинформации - е особено проблематично, продолжува Рубио.
Во пракса, ЕИП се фокусираше на профили и наративи поврзани со поддржувачите на Трамп, како и на најавите на самиот претседател.
ГЕЦ не беше само пасивен учесник: тој финансираше најмалку една од четирите организации зад ЕИП, со што поддржуваше приватна структура за филтрирање на политичка содржина со државни пари.
Истовремено, државниот центар додели милиони грантови на надворешни актери ширум светот. Меѓу нив се Глобалниот индекс на дезинформации (GDI) и NewsGuard.
GDI, на пример, состави листа на „најризични“ медиуми со цел да им го отежне рекламирањето; сите десет означени беа десничарски портали, меѓу нив и Федералист, каде Рубио денеска го објавува својот текст.
NewsGuard се претстави како независен оценувач на веродостојноста на медиумите, но Стенгел беше во неговиот советодавен одбор.
Рубио наведува и побизарни случаи: здружение финансирано преку програмите на ГЕЦ го означило популарниот интернет мем „Doge dog“ како симбол поврзан со нацистичките СС.
Според Рубио, таквите епизоди не можат да се сведат на „погрешни партнери“, туку покажуваат својствен проблем со самата идеја за државен надзор на дискурсот.
„Цела индустрија на дезинформации“, пишува Рубио, „беше создадена за американскиот естаблишмент да може да се заштити од гласовите на заборавените Американци“.
Во основа, тврди Рубио, станува збор за спротивставени визии за демократијата.
„Основачите веруваа дека граѓаните можат сами да ги мерат информациите и да носат политички одлуки, додека современите „експерти за дезинформации“ тргнуваат од претпоставката дека народот треба да биде заштитен од содржината што наводно не ја разбира. Затоа, новиот Стејт департмент „нема да изврши притисок врз Х или Мета да ги забрани корисниците, туку ќе се спротивстави на лажните наративи со вистината“.
Администрацијата, исто така, најавува зголемена будност против странските закани за слободата на говорот, спомнувајќи ја „комунистичка Кина“, но и, како што вели Рубио, „помалку очекуваните земји каде авторитарната цензура полека ја задушува слободата“.
Иронично, многумина во Вашингтон и Брисел бараат токму модели на контрола на информациите што тие формално ги критикуваат - што го потврдува старото правило: кој сака монопол на вистината порано или подоцна прибегнува кон принуда.
Сепак, останува отворено дали укинувањето на ГЕЦ навистина ќе означи крај на институционалната цензура или слични механизми ќе се вратат под нов акроним штом се сменат политичките ветришта.
Засега единственото нешто што е јасно е дека тоа е администрацијата на Трамп направи потег кој ретко се гледа во современата западна политика: државната структура создадена за „борба против дезинформациите“ беше прогласена за вишок.
Така, барем привремено, во Вашингтон се пишува ново поглавје во борбата за слобода на говорот - борба која, како што е видена безброј пати досега, никогаш не била конечно добиена.
(Vecer.mk VIA)
© Vecer.mk, правата за текстот се на редакцијата
