ММФ И Светска Банка честопати дејствуваат како продолжена рака на САД, нивниот главен финансиер. Сега претседателот Трамп се заканува дека ќе се повлече од тие институции, што дополнително би ја потресло светската економија и би отворило врата за Кина, анализира ДВ.
Светската банка и Меѓународниот монетарен фонд (ММФ) ретко се појавуваат во насловните страници. Ако денес на Google напишете „долг на Аргентина“, подеднакво е веројатно дека ќе наидете на вести за кредити од ММФ, како и на новите фудбалски успеси на Лионел Меси.
Нови 20 милијарди долари за Аргентина, најголемиот должник на ММФ, доаѓаат да му помогнат на либертаријанскиот претседател Хавиер Милеи да ги продолжи реформите во јужноамериканската земја која со децении има репутација на расипничка земја.
Работата на Светската банка, исто така, има тенденција да остане незабележана. За време на пандемијата на Ковид-19, таа тивко додели 170 милијарди долари во заеми и грантови на повеќе од сто земји што сочинуваат 70 проценти од светското население.
Само оваа недела, почнувајќи од четврток, 24 април, ММФ и Светската банка се состануваат на своите пролетни состаноци во Вашингтон. Тие состаноци ќе бидат „поинтересни“ од вообичаеното бидејќи царинската политика на американскиот претседател Доналд Трамп се заканува да го загрози глобалниот раст. И тоа не е сè - самата поддршка на САД за тие две организации е доведена во прашање.
„Проект 2025“ за повлекување од ММФ и Светската банка
Ова се шпекулира уште од „Проектот 2025“, десничарскиот политички документ што ја придружуваше изборната победа на Трамп, кој го предвиде повлекувањето на САД од обете институции. Според тој документ, ММФ и Светската банка се „скапи посредници“ кои ги пренасочуваат американските пари.
Во тие две институции, тие навистина имаат причина да се грижат, бидејќи Трамп веќе покажа дека не блефира кога повторно се повлече од Парискиот договор за климата и од Светската здравствена организација. Во февруари, тој нареди преглед на сите американски грантови за сите меѓународни организации во рок од половина година, што практично го затвори USAID. Вашингтон сè уште не назначил извршни директори во ММФ и во Светската банка, а многумина веруваат дека блокадата е намерна порака.
Сето ова и покрај фактот дека Соединетите Американски Држави навистина имаа корист од тие институции, и економски и преку мека моќ. Со најголем број гласови во ММФ и Светската банка, Вашингтон всушност има право да стави вето на важни одлуки. Кредитите за земјите заглавени во долгови честопати доаѓаат со услови како што е либерализација на пазарот, што им одговара на интересите на САД.
Роберт Вејд, професор по политичка економија на Лондонската школа за економија, верува дека повлекувањето на САД би имало сериозни последици за глобалната позиција на Вашингтон. „Нија американски администрации и Конгрес долго време се однесуваа како Светската банка и ММФ да се агенти или продолжена рака на американската држава“, изјави Вејд за ДВ. „На еден или друг начин, Вашингтон има големо влијание врз нив.“
Полошо од царини?
Рекордно високите царини на Трамп, објавени на почетокот на месецот, предизвикаа неизвесност во глобалната економија. Берзите потонаа. Критичарите сега стравуваат дека, фокусирана исклучиво на домашните услови, администрацијата на Трамп би можела да го расклопи целиот глобален финансиски систем воспоставен по договорот од Бретон Вудс. Неговата суштина е флуктуирачките девизни курсеви, доминацијата на доларот и институциите како ММФ и Светската банка.
„Администрацијата на Трамп нема кохерентен став за реформите на Светската банка, ММФ или која било друга меѓународна институција“, вели Константин Гурдгиев, професор по финансии на Универзитетот во Северно Колорадо. „Тоа е популистичка агенда од типот „јас кон тебе - ти кон мене“. Таа е фокусирана на домашните услови и бара брзи победи на сметка на меѓународниот систем“, изјави Гурдгиев за ДВ.
Повлекувањето на САД би можело веднаш да ги лиши ММФ и Светската банка од свежи пари. Тие институции теоретски имаат на располагање 1,5 трилиони долари. Тие пари доаѓаат во голема мера од Вашингтон. Гурдгиев предвидува дека ова би имало „значајно влијание“ врз способноста на овие институции да реагираат на кризи. Тој исто така верува дека повлекувањето на САД би било подарок за Кина, која веќе инвестираше многу во проширување на своето глобално влијание. „Двете институции се исклучително профитабилни за САД и им помагаат да ја остварат својата долгорочна агенда за намалување на ризикот од влијание од земји како Кина“, рече Гурдгиев.
Кинескиот модел како конкуренција
Проценка на Центарот за глобална развојна политика на Универзитетот во Бостон покажува дека од 2008 до 2021 година, Кина обезбедила речиси 500 милијарди долари кредити на сто земји. Со ослабените ММФ и Светска банка, земјите во должничка криза или оние што бараат пари за инфраструктура би можеле сè повеќе да се свртат кон Пекинг, зајакнувајќи го кинеското влијание.
Во 2015 година, Кина и другите земји од БРИКС ја основаа Новата банка за развој (НБР), која често се смета за конкурент на Светската банка. НДБ нуди кредити со помали услови и во други валути, во обид да ја разбие доминацијата на доларот.
Излегувањето на САД веројатно би го поттикнало преместувањето на седиштето на ММФ и Светската банка - можеби во Јапонија, вториот најголем финансиер. Вејд забележува дека Кина остро ќе се спротивстави на ова, која, сепак, има недоволно учество на гласачите (6,1 проценти во ММФ).
Како може Трамп да постигне подобар договор?
„Трамп би можел да каже: „Зголемете ги вашите ресурси и ќе добиете поголем дел од гласовите““, опишува Вејд една можна преговарачка тактика на американскиот претседател. „Поверојатно е дека САД сериозно би се заканиле дека ќе ја напуштат Светската банка [отколку ММФ].“
Иако регионалните банки како што се Азиската банка за развој или Интерамериканската банка за развој би можеле делумно да ја заменат улогата на Светската банка, алтернативите на ММФ се малку и ретки. Напорите на БРИКС да создадат пандан на ММФ се исто така во застој.
Гурдгиев тврди дека Трамп очекува ММФ и Светската банка да ја „поддржат“ неговата политика на високи царини и приоритетите на Америка, и гледа дека Вашингтон презема чекори за ограничување на влијанието на Кина и другите земји од БРИКС во обете организации. „Но, тие институции имаат доволно интелектуален интегритет за да разберат колку се опасни овие политики и за САД и за глобалната економија“, додаде тој.
Бурни облаци над глобалната економија
Всушност, постои растечка загриженост дека агресивната царинска политика ќе предизвика глобална финансиска криза - ако сите закани на Трамп се остварат и другите земји возвратат со контрамерки.
Во вторник (22 април), ММФ ја коригираше својата прогноза за економски раст - таа е полоша од претходно проценетата. Па сега тие веруваат дека светската економија ќе порасне за 2,8 проценти оваа година, наместо очекуваните 3,3. А американската економија ќе порасне само за 1,8 проценти, што е речиси цел процент помалку од претходната прогноза од јануари. „Глобалната финансиска состојба е многу кревка и лесно може да се претвори во криза“, предупредува Вејд. Ако тоа се случи, вели тој, Трамп ќе мора да ги заборави приказните за напуштање на ММФ и Светската банка.
Гурдиев предупредува дека недостатокот на ангажман на Вашингтон во тие институции дополнително го зајакнува песимизмот во врска со економската политика на Трамп и идната улога на САД на глобалната сцена. „Институциите што дејствуваат како заемодаватели во последен момент се онеспособуваат“, предупреди Гурдгиев. „Тоа е целосна бесмислица.“
© Vecer.mk, правата за текстот се на редакцијата
