Израел ги напаѓа нуклеарните постројки на Иран, но всушност патот до тајната бомба на Техеран му го покажа - Ерусалим, пишува „Вашингтон пост“ во својата анализа. Во продолжение ја презентираме анализата во целост:
„Запомнете, Иран не смее да има нуклеарно оружје. Многу едноставно. Нема потреба да навлегувам во детали. Тие едноставно не смеат да имаат нуклеарно оружје.“ - Доналд Трамп, претседател на Соединетите Американски Држави, 17 јуни 2025 година.
„Иранските лидери треба да знаат дека мојата политика не е да го сопрам, туку да го спречам Иран да се здобие со нуклеарно оружје.“ - Барак Обама, претседател на САД, обраќање пред AIPAC, 4 март 2012 година.
„Верувам дека тие сакаат да имаат способност и знаење за изградба на нуклеарно оружје. И знам дека е во интерес на целиот свет да ги спречи да го сторат тоа.“ - Џорџ В. Буш, претседател на Соединетите Американски Држави, 17 октомври 2007 година
Со откривањето на нуклеарната програма на Иран во 2002 година, сите американски претседатели испратија иста порака - Иран никогаш не смее да се здобие со нуклеарна бомба.
Иран се приклучи на Договорот за неширење на нуклеарно оружје (NPT) во 1970 година, кој ги обврзува земјите без нуклеарно оружје да не го развиваат и да дозволат меѓународни инспекции.
Но, дури и шахот Мохамед Реза Пахлави, пред да биде соборен во 1979 година, се спротивстави на американскиот притисок да ги ограничи своите нуклеарни амбиции. Американското разузнавање се сомневаше дека тој сакал да развие бомба. Пет години по револуцијата, новата иранска влада започнува тајна програма за производство на фисионен материјал за оружје.
Тоа откритие започна децениска игра на мачка и глушец - преговори, инспекции, притисок - сè до меѓународниот договор од 2015 година, предводен од САД, договорено е дека Иран никогаш не треба да се здобие со нуклеарно оружје.
Иран, исто така, се обврза на серија трајни ограничувања и зголемен мониторинг. Критичарите, особено Израел, го сметаа договорот за недоволно строг.
Трамп ги повлече САД од договорот во 2018 година и вети дека ќе преговара за подобар. Не го стори тоа.
И така, доаѓаме до денес – Трамп нареди американски напад врз иранските нуклеарни постројки во саботата, приклучувајќи се кон неделата израелски напади врз иранските постројки.
Но, оваа приказна не е за иранската програма, туку за израелската - и како Израел со години ги лажел САД за своите нуклеарни намери. Ако Иран некогаш научил како да ги крие своите нуклеарни амбиции, тој научил од Израел.
Според проценката на Федерацијата на американски научници, до 2021 година Израел има околу 90 нуклеарни боеви глави што може да ги испорача со авиони, балистички ракети од копно и евентуално крстосувачки ракети од море.
Почеток
Давид Бен-Гурион, првиот премиер на Израел, заклучил во средината на 1950-тите дека Израел мора да има нуклеарно оружје - како осигурување во случај на напад од неговите арапски соседи. Во децениите што следеа, Израел тајно се здоби со технологија и материјал за развој на нуклеарна програма, измамувајќи ги САД и другите сојузници со години.
По Суецката криза од 1956 година, кога Египет го затвори каналот, француските власти се чувствуваа должни кон Израел затоа што не ги исполнија договорените обврски. Франција тајно му помогна на Израел да изгради реактор во Димона во пустината Негев, заедно со подземен објект за хемиска преработка - кој никогаш официјално не постоел на хартија.
Кога Французите почнаа да се сомневаат и побараа проектот да биде запрен, Израел понуди компромис: Франција ќе помогне во завршувањето на проектот, без меѓународни инспекции, а Израел формално ќе гарантира дека не планира да произведува нуклеарно оружје.
Прикривање
Кон крајот на 1950-тите, американската разузнавачка служба открила објект длабоко во пустината. Израелските дипломати во тоа време тврдеа дека станува збор за текстилна фабрика. Кога таа приказна пропадна, тие понудија ново објаснување - дека станува збор за истражување во областа на металургијата, без капацитет за преработка потребен за оружје.
Во декември 1960 година, Бен-Гурион јавно го потврди постоењето на реакторот Димона во говор пред Кнесетот, велејќи дека тој ќе има капацитет од 24 мегавати и дека нема да биде завршен во следните четири години. Тој тврдеше дека е „наменет исклучиво за мирновременски цели“.
Новоизбраниот претседател Џон Ф. Кенеди, загрижен за ширењето на нуклеарното оружје, побара од Израел да дозволи редовни инспекции. Тимот од 1961 година заклучил дека нема опрема за преработка на плутониум. Но, Вашингтон сакаше редовни инспекции за да ги увери Египет и другите арапски земји дека Израел не гради бомба.
Документите собрани од Архивата за национална безбедност на Универзитетот „Џорџ Вашингтон“ покажуваат дека Израел со месеци се спротивставувал на дополнителните инспекции, сè додека Кенеди не испратил директно писмо до новиот израелски премиер, Леви Ешкол, во јули 1963 година (писмото првично било наменето за Бен-Гурион, но тој оттогаш поднесе оставка).
„Американската поддршка за Израел би можела сериозно да биде загрозена ако се процени дека не сме во можност да добиеме сигурни информации за прашање толку важно за мирот како што е нуклеарната програма на Израел“, напиша Кенеди, додавајќи дека американските научници мора да имаат неограничен пристап до сите делови од комплексот Димона.
Ешкол одговори еден месец подоцна, нагласувајќи дека реакторот се користи исклучиво за мирновременски цели.
Една година подоцна, американските инспектори заклучија дека нема капацитет за производство на оружје.
Но, тие се темелеа на лажна претпоставка - дека нема постројка за преработка на плутониум. Всушност, таа била изградена под реакторот. Израелците дури изградија и лажни ѕидови околу лифтовите што водат до него.
Новинарот Сејмур Херш, во својата книга „Опцијата Самсон“ од 1991 година, опишува како сè било организирано:
„Во Димона била изградена лажна контролна соба, со лажни контролни панели и компјутери кои покажувале дека реакторот произведувал 24 мегавати топлина - како што тврдел Израел. Техничарите детално вежбале што да кажат и како да се однесуваат кога Американците биле на турнеја. Целта била да ги убедат дека не постои објект за преработка - ниту пак може да постои.“
Тајниот договор Никсон-Меир
До 1968 година, ЦИА беше убедена дека Израел има нуклеарно оружје - во времето кога преговорите за НПТ беа завршени. Американците заклучија дека е предоцна Израел да го отфрли.
На приватен состанок на 26 јуни 1969 година во Белата куќа, претседателот Ричард Никсон и ремиерката Голда меир постигнале таен договор: Израел да не го тестира оружјето, нити јавно да го призна неговото постоење, а за возврат САД ќе ги прекинат инспекциите во Димона и ќе се откажат од притисокот врз Израел да го потпише Договорот за НПТ. Во меморандум од советникот за национална безбедност Хенри Кисинџер се наведува дека Никсон ја замолил Меир Израел јавно да не воведува нуклеарно оружје во регионот.
Во 1979 година, американскиот сателит Вела 6911 регистрираше можна нуклеарна експлозија покрај брегот на Јужна Африка. Претседателот Џими Картер и неговите советници се сомневаа дека станува збор за израелско тестирање - што би претставувало прекршување на договорот на Никсон со Меир.
Леонард Вајс, тогашен конгресен советник, напиша во 2011 година дека администрациите на Картер и Реган ги игнорирале или ги потценувале разузнавачките информации што укажувале на Израел.
„Тежината на доказите дека станува збор за израелски тест со помош на Јужна Африка се чини неоспорна“, напиша тој, цитирајќи анализи од врвни американски научници и информации од дневниците на Картер.
Но, Израел никогаш не призна дека тестот се случил, а некои експерти сè уште се сомневаат дека експлозијата воопшто била нуклеарна - или дека нешто било прикриено.
Лажењето на Израел не го оправдува лажењето на Иран
Со години, Израел ги измамуваше сите, дури и својот најлојален сојузник, САД, дека атомската бомба ќе му го обезбеди опстанокот во непријателско соседство.
Фактот дека Израел лажел не го оправдува фактот дека Иран лажел.
Но, неуспехот на САД да ја запрат нуклеарната програма на Израел покажува колку е тешко да се врати нуклеарниот џин во шишето откако ќе биде ослободен - а премолченото прифаќање на нуклеарниот арсенал на Израел од страна на Америка повеќе од половина век отвори врата за обвинувања за двојни стандарди на Блискиот Исток, пишува „Вашингтон пост“.
Денес, Иран е опкружен со држави кои имаат нуклеарно оружје - Русија, Индија, Пакистан и Израел.
Исто како што шахот сакал нуклеарен чадор над Иран, така – се чини – сакале и ајатоласите кои го соборија од власт. И дури и ако Иран еден ден доживее промена на режимот, нема гаранција дека новата влада нема да се стреми кон бомба - дури и ако секој постоечки нуклеарен објект е уништен денес.
© Vecer.mk, правата за текстот се на редакцијата
