И покрај војната која трае веќе три години, во Киев се повеќе се зборува за можност за избори, а во исто време се шпекулира и за можен договор за прекин на огнот.
Последен пат Украина избра претседател во 2019 година. По ескалацијата на војната во февруари 2022 година, беше воведена вонредна состојба (воена состојба), поради што беше продолжен претседателскиот мандат и суспендирани сите изборни процеси.
Во услови на војна се очекуваше вакво одложување, а власта, опозицијата и јавноста генерално се согласија дека во моментите кога војниците се на линијата на фронтот најважно е единството.
Сепак, Кремљ постојано тврдеше дека Володимир Зеленски на тој начин станал „нелегитимен“ и бара нови избори како дел од потенцијалниот договор за прекин на огнот. Истото гледиште неодамна го повтори и американскиот претседател Доналд Трамп.
Сепак, се повеќе се шпекулира дека Зеленски може да одлучи да распише избори.
Одредени извори, вклучително и оние кои разговарале за Би-Би-Си, тврдат дека постојат легитимни причини за таквиот потег.
Од друга страна, самиот претседател ја отфрла таа можност, посочувајќи дека условите за избори се уште не се исполнети додека трае војната и ниту една страна, вклучително и Соединетите Американски Држави, не нуди цврсти гаранции за траен мир.
Значајно е што Валериј Залужни, некогашен командант на украинските вооружени сили, а сега украински амбасадор во Лондон, јавно се огласи за да ги смири шпекулациите за неговата можна кандидатура против Зеленски. Тој недвосмислено рече дека војната во моментов е единствениот приоритет и дека не станува збор за кампањи додека армијата се обидува да ја одбрани државата.
За некои, самиот факт што Залужни се чувствувал должен да реагира, укажува на загриженост за можна политичка конкуренција.
Претседателот на Централната изборна комисија, Олех Диденко, предупредува дека и со сериозна намера да се одржат избори, би било неопходно да се менуваат законите за да се прилагодат на вонредните околности.
Според сегашното украинско законодавство, парламентарните избори мора да се одржат 60 дена по укинувањето на воената состојба, а претседателските избори 90 дена потоа. Според Диденко, тоа ќе бара дополнително време и значителни прилагодувања, бидејќи техничките и безбедносните предизвици се огромни.
Еден неодамнешен извештај, објавен од The Economist, тврди дека Зеленски одржал состанок минатата недела за можни избори и наредил да се подготват за гласање веднаш штом Вашингтон успее да изнуди прекин на огнот од Русија - можеби уште на Велигден.
Официјални лица од претседателските кругови ја демантираат оваа информација, велејќи дека „таква средба немало“ и дека не се очекува конфликтот наскоро да заврши.
И покрај официјалните негирања, некои дипломати веруваат дека Зеленски стана политички посилен по неодамнешната јавна дискусија со претседателот Трамп и потпретседателот Џеј-Ди Венс во Белата куќа.
Според истражувањето во март на Киевскиот меѓународен институт за социологија (КИИС), довербата во Зеленски се искачи на 69%. Неколкумина во Киев проценуваат дека распишувањето избори би можело да биде стратешки добредојдено додека популарноста на претседателот е висока, особено пред обновувањето на напорното секојдневие на војната и можеби ослабувањето на единството.
Исто така, може да се оспори руското тврдење дека Зеленски е „нелегитимен“ лидер, бидејќи изборите дополнително ќе го зајакнат неговиот легитимитет во идните преговори.
Исто така, не треба да заборавиме дека претседателот Владимир Путин неодамна ја промовираше идејата Обединетите нации да „преземат одговорност“ и да организираат „демократски избори во Украина“, со очекување дека тоа ќе доведе до промена на власта.
Се шират и шпекулациите за укинување на воената состојба во текот на летото, откако следниот месец ќе се разговара за продолжување на таа состојба. Во такво сценарио, според некои толкувања, би можело да се организираат избори во следните неколку месеци - особено ако и Вашингтон и Москва го зголемат притисокот.
Од друга страна, многу експерти предупредуваат на очигледни пречки.
Во земјата има голем број раселени лица, а уште повеќе луѓе избегаа преку граница.
Се разгледува идејата за гласање преку мобилната апликација Diia, која веќе се справува со бројни владини услуги и плаќања. Но, за тоа би било потребно посебно законско регулирање, а во исто време би се соочило со висок ризик од сајбер напади. Многумина веруваат дека таков систем би бил небезбеден токму сега, кога Украина е во центарот на сеопфатен конфликт со Русија, што може да ја искористи секоја слабост во системот.
Понатаму, укинувањето на воената состојба и распишувањето избори може да отвори простор за меѓусебни политички конфликти во време кога се очекува сите да бидат целосно фокусирани на бојното поле.
Самото излегување на гласање или дигитално гласање може да стане златна можност за надворешни влијанија и пропаганда, што дополнително би го ослабнало и онака кревкото единство. Анкетите покажуваат дека украинската јавност сè уште е во голема мера аверс кон избори во услови на неизвесен прекин на огнот.
За многумина, дури и помислата за политичка кампања среде војна е премногу ризична и несериозна. И покрај шпекулациите и повремените извештаи за можно кратко затишје, во моментов се чини дека воената состојба ќе остане на сила, а со тоа и прашањето за изборите да остане на маргините - барем додека не се појават опипливи знаци дека Украина може да помине низ избори без да отвори нов, политички фронт.
© Vecer.mk, правата за текстот се на редакцијата
