Европските фабрики за оружје се шират три пати побрзо отколку во мирно време, а анализата на сателитските податоци откри повеќе од седум милиони квадратни метри нови индустриски објекти, доказ за вооружување од историски размери.
Градежната активност на местата за производство на оружје драматично се забрза од почетокот на руската инвазија на Украина во 2022 година, а долгонајавуваното оживување на европската одбрана, поттикнато од јавните субвенции, сега се материјализира не само во политички говори, туку и во бетон и челик, пишува „Фајненшл тајмс“.
Овој тренд доаѓа во време кога владите на Европската унија се соочуваат со предизвиците за одржување на снабдувањето со оружје за Киев и обновување на сопствените залихи, особено во светлината на потенцијално несигурната посветеност на САД кон европската безбедност.
„Длабоки и структурни промени“
Користејќи податоци од повеќе од 1.000 поминувања од радарскиот сателит Сентинел-1 на Европската вселенска агенција, „Фајненшл тајмс“ ги следел промените на 150 локации кои им припаѓаат на 37 компании специјализирани за производство на муниција и ракети - две клучни области каде што Западот се движи во поддршка на Украина. Податоците сугерираат дека приближно една третина од набљудуваните локации покажуваат знаци на експанзија или нова градба.
Размерот и распространетоста на овие работи укажуваат на генерациска промена во вооружувањето.
Европа го напушта мирновременскиот модел на производство „точно на време“ и гради индустриска база за долгорочна воена подготвеност.
„Ова се длабоки и структурни промени што ќе ја трансформираат одбранбената индустрија на среден и долг рок“, рече Вилијам Алберк, поранешен директор за контрола на оружјето во НАТО.
„Откако ќе почнете масовно да произведувате гранати, металите и експлозивите почнуваат да течат, што ги намалува трошоците и сложеноста на производството на ракети.“
Повеќето одбранбени компании одбија да коментираат за наодите од анализата, наведувајќи безбедносни причини.
Водечки примери за експанзија
Анализата покажа дека областите со видливи промени се зголемиле од 790.000 квадратни метри во периодот 2020-21 година на дури 2,8 милиони квадратни метри во 2024-25 година.
Меѓу локациите со најголемо проширување се издвојува заедничкиот проект на германскиот одбранбен гигант Рајнметал и унгарската државна компанија Н7 Холдинг во Варпалота во западна Унгарија, каде што е изграден огромен објект за муниција и експлозиви.
Првата фабрика во Унгарија беше завршена во јули 2024 година и произведува муниција за пешадиски борбени возила. Изградбата продолжува, а на локацијата ќе се произведуваат и артилериски гранати од 155 мм и муниција за тенковите Леопард 2.
„Не можеме да коментираме за наводните контури на нашите производствени капацитети на сателитски снимки од причини поврзани со корпоративната безбедност“, рече Патрик Роман, портпарол на Рајнметал.
Улогата на средствата од ЕУ
Анализата вклучи и 88 локации поврзани со програмата на ЕУ, Законот за поддршка на производството на муниција (ASAP), кој го стимулираше производството на муниција и ракети со 500 милиони евра.
Податоците покажуваат дека компаниите што добија средства од ASAP се проширија побрзо од другите. Јасна физичка експанзија е видлива на 20-те локации финансирани од таа програма.
Латвискиот министер за надворешни работи, Баиба Браже, го опиша проширувањето како „многу позитивен и многу потребен развој“, но нагласи дека е „клучно“ одбранбената индустрија да биде подготвена да одговори на растечките трошоци на НАТО и ефикасно да ги користи парите на даночните обврзници.
Комесарот за одбрана на ЕУ, Андриус Кубилиус, изјави за FT дека од руската инвазија, годишниот капацитет за производство на муниција во Европа се зголемил од 300.000 на околу 2 милиони до крајот на оваа година. Голем дел од тој раст се припишува на Rheinmetall, кој планира да го зголеми производството на гранати од 155 мм од 70.000 во 2022 година на 1,1 милион до 2027 година.
Стратешки предизвици
И покрај бројките, официјалните лица предупредуваат дека вистинското производство веројатно ќе биде далеку под потенцијалниот капацитет. Покрај тоа, експертите истакнуваат дека можностите за удар со долг дострел остануваат сериозен проблем за Европа.
Фабијан Хофман, истражувач на Универзитетот во Осло, рече дека ракетите се клучни за одвраќање на Русија.
„Ракетите се предуслов за теоријата на победа на НАТО. Бидејќи нема да можеме да го следиме темпото на мобилизација на Русија“, рече Хофман, додавајќи:
„Со драматичната експанзија на Русија, најдоброто што можеме да го направиме е да воспоставиме веродостојно средство за одвраќање дека ако пукате кон нас, ние ќе возвратиме. Но, ако некогаш стигнеме таму, тогаш мора драматично да го прошириме нашето производство“.
Хофман предупреди дека „производството на минијатурни млазни мотори за ракети со долг дострел е огромно тесно грло“ за европската индустрија. ЕУ веќе преговара за нова одбранбена програма вредна 1,5 милијарди евра, а приоритетните области вклучуваат токму ракети, воздушна одбрана, артилерија и беспилотни летала.
Фајненшл тајмс ја провери секоја локација користејќи оптички сателитски снимки за да ги потврди наодите од радарската анализа. Користени се различни статистички процеси кои ги потврдија истите заклучоци. Зголемување на ископување во периодот 2024-25 година сугерира дека во наредниот период може да се очекуваат уште повеќе завршени градежни проекти.
© Vecer.mk, правата за текстот се на редакцијата
