Светските лидери се собираат во Њујорк следната недела за Генералното собрание на ОН, кое ќе биде доминирано од враќањето на американскиот претседател Доналд Трамп на подиумот, војната во Газа и Украина, признавањето на палестинската државност меѓу западните земји и нуклеарните тензии со Иран.
„Се собираме во турбулентни, па дури и неистражени води“, изјави генералниот секретар на ОН, Антонио Гутереш, една недела пред светското тело со 193 членови да биде платформа за шестдневни говори на речиси 150 шефови на држави или влади, заедно со десетици други министри.
„Геополитичките поделби се прошируваат. Конфликтите беснеат. Виновниците шетаат слободно како никогаш досега. Нашата планета се прегрева“, им рече Гутереш на новинарите во вторник. „А меѓународната соработка се затегнува под притисоци какви што не сме биле сведоци во нашите животи“.
Трамп во фокусот
Водачот на овогодинешното 80-то Генерално собрание ќе биде Трамп, кој повика на намалување на американското финансирање за ОН, го прекина ангажманот на САД со Советот за човекови права на ОН, го продолжи прекинот на финансирањето на палестинската хуманитарна агенција UNRWA и ја напушти културната агенција на ОН - УНЕСКО. Тој, исто така, објави планови за напуштање на Парискиот климатски договор и Светската здравствена организација.
Морков и стап
Трамп ќе зборува во вторник, осум месеци по почетокот на неговиот втор мандат, обележан со сериозни намалувања на американската странска помош што доведоа до глобален хуманитарен хаос и преиспитување на мандатот на ОН, што го поттикна Гутереш да се обиде да ги намали трошоците и да ја подобри ефикасноста.
„Тој ужива во Генералното собрание. Ужива во вниманието на другите лидери“, рече Ричард Гован, директор на Меѓународната кризна група во ОН, за Трамп.
„Верувам дека би можел да го искористи својот изглед за да се пофали со своите многубројни достигнувања и можеби уште еднаш да докаже дека заслужува Нобелова награда за мир“.
Трамп ја опишува ОН како нешто што има „голем потенцијал“, но мора да „се обедини“.
Тој го задржа истиот претпазлив став кон мултилатерализмот како и за време на неговиот прв мандат од 2017 до 2021 година. Тој, исто така, ја обвини светската организација дека не му помага да посредува во мирот во разни конфликти.
„ОН вложува многу силни напори да посредува во мирот... но ние немаме ниту морков ниту стап“, рече Гутереш.
Советот за безбедност на ОН е единственото тело на ОН со овластување да воведува санкции, но е немоќен во конфликтите во Газа и Украина бидејќи САД и Русија имаат право на вето.
„Соединетите Американски Држави имаат и морков и стап. Значи, ако во некои ситуации влијанието на САД и ОН може да се комбинира, мислам дека можеме да имаме многу ефикасен начин да доведеме барем дел од мировниот процес до успешен резултат“, рече Гутереш.
Се очекува тој и Трамп официјално да се сретнат за прв пат откако Трамп се врати на функцијата во јануари.
Тоа ќе биде една од над 150 билатерални средби закажани од Генералниот секретар на ОН, нарекувајќи ја неделата „светско првенство на дипломатија“.
Војна и глад
Светските лидери се собираат додека војната меѓу Израел и милитантите на Хамас во Појасот Газа наскоро навршува две години, а хуманитарната криза во палестинската енклава се влошува.
Се очекува израелскиот премиер Бенјамин Нетанјаху, кого го бара Меѓународниот кривичен суд за наводни воени злосторства и злосторства против човештвото во Газа, што Израел го негира, да се обрати пред Генералното собрание во петок.
Амбасадорот на Израел во ОН, Дени Данон, изјави за претстојниот собир во Њујорк дека „уште еднаш ќе го потсетиме светот дека оваа војна нема да заврши со оставање заложници во Газа“.
Пред да започнат говорите во Генералното собрание во вторник, лидерите ќе се соберат во понеделник на самит, организиран од Франција и Саудиска Арабија, со цел да се даде поттик за решението за две држави меѓу Израел и Палестинците.
Австралија, Белгија, Велика Британија, Канада и Франција објавија дека формално ќе ја признаат палестинската држава на Генералното собрание, иако некои поставија услови.
Палестинскиот претседател Махмуд Абас нема лично да присуствува на состанокот.
САД, цврст сојузник на Израел, му одбија виза, што предизвика критики од ОН. Во петокот, Генералното собрание гласаше да му дозволи да се појави преку видео повик.
Друг конфликт на врвот на агендата на ОН, за кој не се очекува голем напредок, е руската војна во Украина, која трае повеќе од три и пол години.
Украинскиот претседател Володимир Зеленски и рускиот министер за надворешни работи Сергеј Лавров ќе се обратат на Генералното собрание. Рускиот претседател Владимир Путин традиционално не присуствува на годишниот собир на ОН.
Советот за безбедност на ОН, кој е составен од 15 члена, кој е одговорен за одржување на меѓународниот мир и безбедност, веројатно ќе одржи состаноци за Украина и Газа за време на сесијата на Генералното собрание на високо ниво, соопштија дипломати.
Петте постојани членки се Кина, Франција, Руската Федерација, Соединетите Американски Држави и Обединетото Кралство, а сегашните непостојани членки се Словенија, Алжир, Данска, Грција, Гвајана, Пакистан, Панама, Јужна Кореја, Сиера Леоне и Сомалија.
Итни дипломатски разговори во врска со иранската нуклеарна програма ќе се одржат и во Њујорк, бидејќи Техеран се обидува да избегне повторно воведување на сите санкции на Советот за безбедност на ОН почнувајќи од 28 септември.
И иранскиот претседател Масуд Пезешкијан и министерот за надворешни работи Абас Аракчи се очекуваат во Обединетите нации.
© Vecer.mk, правата за текстот се на редакцијата
