Хомеопатските лекови од година во година стануваат сè попопуларни и покрај бројните сериозни студии кои покажуваат дека немаат медицински ефект, односно нивното дејство е, во најдобар случај, ефект на лажен лек - плацебо.
Во 2015 година хомеопатичните лекови на глобалниот пазар достигнаа промет 3,8 милијарди американски долари а во 2018 близу 5 милијарди, со тоа што побарувачката рапидно расте. Според проекциите за истражување на пазарот на транспарентност прометот ќе расте достигнувајќи 17,4 милијарди до крајот на 2024 година. Според угледниот американски „Економист“, денес само Американците трошат околу 3 милијарди долари за хомеопатијата, а две милијарди дополнително отпаѓаат на сите други во светот.
Ова зголемување на интересот може да се објасни, од една страна, со зголемениот страв кај луѓето од несаканите ефекти на конвенционалните лекови што хомеопатските лекови генерално ги немаат. Ова е многу важно затоа што според приврзаниците на хомеопатијата таа го продолжува животниот век на секаде и затоа според нив наводно се намалува фреквенцијата на хронични заболувања за кои долгорочно мора да се преземаат терапии.
Покрај тоа, зголемувањето на трговијата со хомеопатски препарати може да се објасни со проширување на пазарите во земјите во развој. Конечно, Интернетот и социјалните мрежи придонесуваат за раст на довербата во хомеопатијата затоа што постои недостаток на систематско образование за неговата вистинска природа и достигнување, а статистиката генерално е далеку помалку разбрана од луѓето отколку личните искуства и анегдотските примери на типот „на мојот пријател мноу му помогна“.
Хомеопатијата е спротивна на науката и здравиот разум
Како прво, важно е да се истакне дека хомеопатијата не се заснова на никакви научни сознанија. Таа како модел и верување беше забележана кон крајот на 18 век од германскиот лекар Самуел Ханеман (1755 - 1843). Идејата е вкоренета во античка Грција и може да се сумира како „лекување по системот клин со клин се избива“.
Во својата книга Materia Medica, Ханеман изјавил дека болестите може да се третираат со мали количини - супстанции - претежно екстракти од растенија и минерали кои предизвикуваат исти симптоми кај пациенти како и самата болест. Тој дошол до овој заклучок со анализа на дејството на лекот против маларија - кинин, односно прашок од кининската кора. Тој го пробал тоа и открил дека му предизвикува слични симптоми, како што се треската кај маларија (научниците сега претпоставуваат дека бил алергичен на кинин). Тој заклучил дека многу разредени раствори на одредени супстанции може да го охрабрат телото да развие отпорност на самата болест по системот на денешните вакцини. Но колку слаба треба да биде дозата за таков ефект? Хомеопатијата вели - колку повеќе, толку подобро - ефектот на лекот е поголем колку што е поголем процентот на активната супстанција во растворот.
Научниците за хомеопатијата. Кога се појавила хомеопатијата таа била помалку штетна од другите терапии. Ако сакаме да ја разбереме појавата и ширењето на хомеопатијата, треба да знаеме дека во времето кога потекнува медицина била на „многу ниски гранки“. Во тоа време, лекарите лекувале се и сешто пуштајќи крв или употребувајќи дроги за смирување. Друг широко распространет метод во тоа време бил т.н. Вакуумска терапија, односно терапија со чаши - поставување на загреани стаклени тегли на кожата чие ладење создава вакуум. Не е тешко да се разбере дека во вакви околности хомеопатските методи немале конкуренција во медицината и обично било подобри или помалку штетни од неа, во тоа време.
Очигледната сличност на идејата за хомеопатијата и механизмот на вакцинирање не треба да не збунува - Ханеман сметал дека ефектот може да се постигне со администрација на супстанции кои предизвикуваат слични симптоми, наместо да се даваат мали количини на патогени за да го научат организмот преку одбранбениот систем да одговори на патогени.
Хомеопатичните лекови се разредуваат до непостоечки
Во согласност со наведената идеја дека разредувањето на препаратот кој предизвикува слични симптоми со болеста го зајакнува дејството на активната супстанција, наречена потенцијација или динамизација, во хомеопатични терапии може да се најдат препарати кои содржат ознака 10х до 30С, препорачана од самиот Ханеман. Секоја X означува дека активната супстанција е разредена со десет пати поголема количина на вода, а секоја Ц со сто пати поголема од содржината на препаратот.
Според законите за хемијата, или бројот на „Авогадро“ што го предложил италијанскиот научник Амадео Авогадро во 1811 година, по разредување 24х, веројатноста дека ниту еден молекул на една супстанција останува во растворот е толку голема што употребливоста му е падната на 60 проценти, а Ханеман препорачува концентрацијата на активната супстанција во лекот да биде 30C, или дури 60X (600 пати вода на една единица препарат), што значи дека би било практично невозможно да се најде дури и трага од препаратот кој се препорачува како лек.
Масивното предозирање со хомеопатијата помунува без последици
Оваа разредување од 2010 година беше хумористично илустрирана од Џемисејм Ранди, американско-канадски скептик, основач на Образовната фондација со негово име, кој меѓу другото нуди награда од милион долари на секој што ќе докаже парапсихолошки феномени (патем, никој до ден-денес не успеал во тоа)
„Хомеопатичен лек за несоница содржи екстракт од кафе во мали количини“, вели Ренди додавајќи: „Но, луѓе, вие не знаете што мисли Самјуел со пимот во мали количини“. За да бидете сигурни дека имате најмалку еден кофеин молекул во тој лек, треба да голтнете 60 проценти од него “, објасни Ренди.
Како и да е, како што веќе рековме, современите хомеопати, свесни за апсурдноста што произлегува од препорачаните разредувања во контекст на бројот на Авогадро, најдоа излез во неверојатната теза дека водата ги памти својствата на активната супстанција. За да се илустрира апсурдноста на хомеопатијата активисти на британското непрофитно друштво „Мерсисајд скептици“ организираа кампања наречена „10:23“ (Avogadro's 6,022 x 1023) во 2010 година, во која тие јавно се предозираа со хомеопатични лекови во дози 20 пати повисоки од препорачаните. И не се случи ништо.
Слична акција за предозирање против несоница во Хрватска ја организираа Скептиците во Паг во 2013 година. Секој од седумте учесници на јавниот состанок пиеше цел пакет од 80 таблети, што беше 25 пати повеќе од пропишаната доза. После три часа (па дури и подоцна), никој немаше никакви последици освен сладок вкус што ги оставаше шеќерот од апчињата во нивните усти.
Не е точно дека водата “се сеќава“
Теоријата дека водата се сеќава на информации за молекулите со кои стапила во контакт при разредувањето на основната состојка е една од класичните псевдо-научни глупости. Никогаш не е научно потврдена, туку, напротив, е во директна спротивност со темелите на хемијата и физиката. Имено, ако супстанциите го оставиле својот „потпис“ во растворувачи, животот не би можел да постои - основата на животот се многу сложени и чувствителни композиции на биохемиски реакции во вода, кои никогаш не би можеле да се развијат откако водата би ги преземала својствата на сите супстанции што некогаш ги имало во растворувачот.
Таа теза, каква и да е, прв обид за докажување имала во научното списание на Францускиот имунолог Бенвенист. Во 1988 година неговиот тим разреди раствор на човечки антитела во вода во таква мерка што беше речиси невозможно еден молекул на антитела да остане во растворот. Тимот објави дека резултатите од студијата покажале дека, и покрај разредувањето, човечките базофили реагирале како да наишле на оригиналното антитело. Ефектот беше забележан само кога растворот се тресеше енергично за време на разредувањето. Но, ниту Бенвенист, ниту други тимови на научници досега не успеале да ги повторат овие позитивни резултати во ригорозно контролирани научни студии.
Скептикот Ренди се појави и тука, понуди милион долари на секој што може да докаже дека водата навистина “има својство да памти состав и карактер на елементи кои ги разредува“. Наградата од милион долари до ден денес никој не успеа да ја добие.
Емоции снимени во кристали од мраз
Еден од поборниците на теоријата дека “водата има меморија“ е јапонскиот бизнисмен и писател и алтернативен лекар Масару Емото. Во 90-тите, тој изнесе теорија заснована на фотографии од кристали дека водата се сеќава не само на состав на елементи разредени во неа туку и на емоции, па дури и различно реагира на емоциите како што се убави и грди зборови. Тој тврдеше дека убавината, изгледот на водените кристали зависи од тоа како се постапувало пред да се замрзне. Но, сите обиди на научниците да го повторат и потврдат неговото истражување, исто така, не успеаја. Всушност, формите на кристалите во никој случај не зависеле од мислите и емоциите.
Значи, засега нема убедливи толкувања за тоа како хомеопатијата воопшто може да помогне, освен како лажен плацебо-лек. Но, бидејќи во текот на историјата имало разни лекови, особено во далечната историја, ефективноста на хомеопатијата требало да се истражи и во клиничките студии за работите да станат појасни на оние кои сакаат да ја употребуваат.
Беа направени бројни студии на оваа тема. Едно од најголемите беше објавено во август 2005 година од страна на водечкото медицинско списание „Лансет“. Таму беше претставена сеопфатна студија споредувајќи ги резултатите од 110 хомеопатски препарати со ист број на конвенционални резултати од тестирање на лекови. Заклучокот на Лансет беше дека дејството на хомеопатијата во најдобар случај е еднакво на дејството на плацебо, лажен лек што ги прави луѓето кои веруваат во нејзината ефикасност да се чувствуваат подобро. Но, само да се чувтсвуваат а не и да се лекуваат.
Свесни дека популарноста на хомеопатијата расте и ќе продолжи да расте и покрај недостатокот на научни докази, авторите на студијата во Лансет го изјавиле следново:
- Контроверзноста околу хомеопатијата опстојува и покрај 150 години недокажани резултати. Се чини дека се здобива со популарност бидејќи луѓето сакаат да веруваат во својот избор по секоја цена, а ништо не ги спречува во тоа бидејќи хомеопатијата освен што нема никакви лековити својства, нема ни битни опасности за здравјето. Ризик е само тоа што парите за хомопатија ќе ги фрлат во ветар.
Интересно е да се напомене овде дека истражувањата покажале дека ефектот на плацебо е поголем, колку што е поголема довербата на луѓето во ефективноста на лекот. Така, на пример, плацебо ќе биде посилно кога лекот се дава со инјекција отколку во форма на таблети, тоа на луѓето им изгледа повеќе стручно и научно поткрепено.
Интересно е и што студиите покажаат дека ефектот на плацебо, или просто лично верување во тој ефект, е под влијание дури и од бојата на апчиња. На пример, црвената, жолтата и портокаловата боја се поврзани со стимулирачки ефект, додека сината и зелената боја се поврзани со смирувачки ефект. Каков ефект се најавува и очекува, таква е и бојата на апчињата. Со други зборови, колку е поинтензивна нашата терапија, толку повеќе веруваме во тоа и повеќе во согласност со нашите очекувања, толку е посилно и плацебото.
Секој лек мора да има ефект поголем од плацебо
Треба да се има предвид дека очекуван ефектот на плацебо (ефект на самоубедување во ефектот) се однесува и на сите сериозни, научно потврдени лекови - очекувањат се корисникот на лекот да верува во дејството за тоа дејство да достигне свој максимум. Конечно, користа од лекот, ако е вистински лек а не хомеоптаија, мора да биде со јасни позитивни последици за лекувањето.
Конечно, да напоменеме дека хомеопатските препарати во денешно време генерално се администрираат како додатоци во исхраната а не како лекови што е напредок во прецизирање на нивниот статус и намена. Соочени со се повеќе и повеќе студии кои покажуваат дека хомеопатијата е надрилекарска медицина, без никакви научно засновани упоришта и резултати, здравствените системи во развиените земји ја запираат државната финансиската поддршка што хомеопатските терапии ја добиваа порано од системот за здравствено осигурување.
Како еден од клучните проблеми медицинските експерти го наведуваат фактот дека многу пациенти би можеле да се доведат во заблуда и да се откажат од медицинските терапии што навистина им помагаат во лекувањето препуштајќи се на сомнителната хомеотерапија без никакви здравствени ефекти. Дополнителен проблем е што хомеопатските лекови честопати ги пропишуваат лекари кои имаат комерцијални врски со продавачите на хомеопатија, и дека нивната продажба е попрофитабилна за лекарите отколку продажбата на лекови на рецепт.
Врз основа на резултатите од научните студии, Австралија, Велика Британија, Швајцарија и Франција, како и Советот на европските академии и Комисијата за псевдонаука и истражување на измама на Руската академија на науките, заклучија дека хомеопатијата е неефикасна и препорачуваат да се укине државното финансирање за неа. Франција, која е седиште на најголемиот светски производител на хомеопатски лекови Боирон, и Англија, во која хомеопатијата е многу популарна, помеѓу другото и заради приврзаникот на хомеопатијата принцот Чарлс, го започнаа процесот на запирање јавна поддршка за хомеопатијата.
Националниот здравствен систем во Англија престана да ги финансира хомеопатските лекови во ноември 2017 година. Покрај тоа, експертите побараа од Министерството за здравство на Велика Британија да направи црна листа на хомеопатски лекови за кои е забрането да се препишуваат. Франција објави дека постепено ќе го намалува финансирањето до 2021 година. Во ноември 2018 година Шпанија објави и чекори за забрана на хомеопатијата.
Принцот Чарлс, голем поборник за хомеопатијата, се соочи со остри критики од научници кога во 2018 година објави дека е покровител на образовната организација Факултет за хомеопатија во Лондон. Најпсоле, изборот е ваш. Хомеопатијата е само приказна во која едни веруваат и тоа им носи убаво расположение некое кусо време што е доволна сатисфакција за нив, а другите не веруваат во приказната и се подготвени на болеста да и пристапат сериозно и да се справат со неа.
И пред и по приказната за хомеопатија болеста мора да се лекеува, а хомеопатијата очигледно тука не врши работа.
Vecer.mk
© Vecer.mk, правата за текстот се на редакцијата
