Поранешен астронаут на НАСА откри зачудувачка вистина што ја сфатил додека орбитирал околу Земјата – која ја разоткрива длабоката лага што лежи во основата на животот на нашата планета. Според него, економијата, профитот и растот не се основа на животот, туку Земјата е живо суштество, извор на живот и она што заслужува наше внимание и заштита.
Астронаутот Роналд Гаран ја набљудувал Земјата од висина од 250 милји (околу 402 километри) од вселенски брод на НАСА, и вели дека видел не само континенти и океани, туку и контрасти, убавина и кршливост, додека размислувал за лагата за која тврди дека владее со нашите животи.
„Од вселената јасно се гледа дека нашите човечки системи ги третираат биосистемите на Земјата како обично продолжение на глобалната економија“, рече тој.
По 178 дена поминати во орбитата преку две мисии, неговиот таканаречен „момент на инспирација“ започна растечка дебата за тоа како треба да биде структурирано нашето општество и зошто е неопходна промената.
„Животна артерија“
Откритието на Гаран не се случило драматично, туку тивко, за време на долгите часови поминати на Меѓународната вселенска станица, следејќи ја ротацијата на Земјата. Она што најмногу му го привлекло вниманието не била само сликата, туку и тенката атмосфера на Земјата – тој треперлив син лак што го опиша како „животна артерија за сите живи суштества“. Грмотевици, аурори, па дури и движењата на временските системи се одвиваа под него во визуелна симфонија – симфонија што потврдила колку е сè меѓусебно поврзано.
Оваа кревка убавина е тешко да се види од Земјата, но невозможно е да се игнорира од вселената. Гаран подоцна рече во интервју за списанието „Big Think“: „Гледате како сè е поврзано, но и колку се одвоени нашите системи од таа реалност“.
„Лагата“ што владее со современиот живот
Неговиот став не беше само за климатските промени, туку за нерамнотежата на ниво на целата цивилизација. Според Гаран, проблемот не е технички или научен, туку филозофски – луѓето создадоа глобален систем во кој економијата доминира над општеството и природата, наместо да им служи. Ова, како што вели тој, е „лагата“ што владее со современиот живот.
„Живееме во лага“, вели тој јасно.
Таа лага, како што ја опишува, е идејата дека растот и профитот мора да го движат донесувањето одлуки, дури и ако тоа им штети на системите што го поддржуваат животот на Земјата.
„Економијата не е основа, Земјата е основата. Без неа, нема економија“, објаснува тој.
Оваа критика одразува растечка загриженост кај климатските научници, економистите и истражувачите на политики.
Студија од 2021 година на Стокхолмскиот центар за отпорност ги утврди „планетарните граници“ на безбедната човечка активност. Многу граници веќе се пречекорени во таа студија – вклучувајќи ги зачувувањето на биолошката разновидност и геохемиските циклуси – главно поради економски фактори.
Пораката на Роналд Гаран е јасна: сегашниот модел не е одржлив, а астронаутите се меѓу ретките што го гледаат надвор од системот.
„Земјата е еден систем, еден дом“
Гаран често укажува на познатата фотографија од изгрејсонцето на Земјата направена од мисијата Аполо 8 во 1968 година. Таа фотографија ја промени свеста на милиони луѓе бидејќи ја прикажуваше планетата не како мапа, туку како уникатен систем што лебди во вселената – убава и осамена.
„Нè натера да сфатиме дека Земјата е еден систем, еден дом“, вели тој.
Повеќе од половина век подоцна, астронаутите сè уште опишуваат слични емоционални ефекти. Научниците го нарекуваат „ефект на целосен поглед“ – когнитивна промена што се случува за време на вселенските летови и го менува погледот на луѓето кон Земјата.
Астронаутите од различни земји изразуваат чувство на единство, кршливост и длабока одговорност откако ја гледаат планетата од орбитата.
© Vecer.mk, правата за текстот се на редакцијата
