Австралија стана првата земја што ја забрани употребата на социјални мрежи од страна на лица под 16 години. Возрасните ја поддржуваат, но децата ја гледаат забраната како напад врз нивните права, што дополнително ќе ги изолира најранливите.
Од оваа среда, 10 декември 2025 година, на сите лица во Австралија под 16 години ќе им биде блокиран пристапот до повеќето социјални мрежи, бидејќи земјата ја воведе првата таква забрана во светот. И покрај противењето, страниците како што се Facebook, Instagram, Snapchat, TikTok, X, YouTube и Reddit сега ќе имаат ограничувања за возраста на список што постојано ќе се ажурира. Платформите за онлајн игри и апликациите за пораки како WhatsApp сега остануваат неограничени, објавува Deutsche Welle.
Австралиската влада се потпира на компаниите што ги поседуваат самите социјални мрежи за спроведување на новиот закон, велејќи дека тие мора да преземат „разумни чекори“ за да спречат прекршувања, со казни до 49,5 милиони австралиски долари (27,5 милиони евра) за повторени прекршители. Децата и родителите нема да бидат казнети ако ја прекршат забраната.
Начините на кои пристапот до платформите ќе биде блокиран вклучуваат барање од корисниците да обезбедат лична карта, препознавање на лице или глас или други форми на дигитална идентификација за да ја докажат својата возраст кога ќе бидат замолени.
Канцеларијата на австралискиот комесар за електронска безбедност тврди дека забраната ќе ги заштити младите луѓе „од притисоците и ризиците на кои може да бидат изложени кога се најавени на социјалните медиуми“.
Премиерот Ентони Албанезе ги нарече социјалните медиуми „неволја“ и рече: „Сакам луѓето да поминуваат повеќе време на теренот за рагби или на теренот за нетбол отколку на своите телефони“.
Анкетите покажуваат голема поддршка од возрасните за забраната, но приказната е сосема поинаква кога ќе ги прашате децата директно засегнати од забраната.
Тинејџерите ќе ја оспорат забраната на суд
Тинејџерите Мејси Њуленд и Ноа Џонс го оспоруваат законот во највисокиот суд во Австралија тврдејќи дека е неуставен, поддржан од Проектот за дигитална слобода, организација за дигитални права. Мејси за ДВ изјави дека повеќето нејзини врсници се против забраната, наведувајќи го недостатокот на консултации со младите луѓе и губењето на правата и пристапот до информации како клучни проблеми.
„Забраната ги спречува младите луѓе целосно да се вклучат во демократијата и јавната дебата пред 16-годишна возраст, што е погрешно. Не можете да ги овластите младите луѓе да се вклучат во јавната дебата и демократијата со тоа што ќе им ја одземете можноста целосно да учествуваат во неа“, рече таа.
„Цврсто верувам дека постојат проблеми со социјалните мрежи, игрите и времето поминато пред екраните воопшто. Но, нема враќање назад, ниту пак негирање дека живееме во општество каде што технолошкиот напредок се забрзува, а онлајн комуникацијата е дел од нашиот секојдневен живот.“
Њуланд верува дека повеќето тинејџери ќе се обидат да го заобиколат законот, што е потврдено и со резултатите од анкетата на националниот радиодифузер ABC. Во анкета спроведена на повеќе од 17.000 австралиски тинејџери, 75 проценти рекле дека ќе се обидат да ја избегнат забраната, девет проценти сметале дека е добра идеја, а само шест проценти рекле дека забраната ќе функционира добро.
Иако е широко распространето верувањето дека неконтролираниот пристап до социјалните мрежи може да биде опасен и за децата и за возрасните, повеќето организации за човекови права и права на децата веруваат дека новиот закон не ги решава овие проблеми.
Многу деца се чувствуваат маргинализирани
УНИЦЕФ Австралија вели дека „предложените измени нема да ги решат проблемите со кои се соочуваат младите кога се онлајн“, додека Австралиската комисија за човекови права вели дека „сеопфатната“ забрана веројатно ќе има и „негативни последици за човековите права на децата и младите“.
Ова го откри Ким Осман од Центарот за истражување на дигитални медиуми на Технолошкиот универзитет во Квинсленд. Таа разговараше со 86 млади луѓе на возраст меѓу 12 и 15 години за забраната и откри дека децата се чувствуваат маргинализирани и фрустрирани.
„Младите ни кажаа дека имаат впечаток дека возрасните ги ставаат своите дигитални искуства во ист кош и дека многу различните начини на кои ги користат социјалните мрежи не се одразуваат во националната дебата што ја следат“, изјави Осман за ДВ. „Тие исто така сметаат дека користењето телефон често се изедначува со користењето на социјалните медиуми, иако социјалните медиуми се само еден дел од нивниот дигитален живот“.
За време на истражувањето, Осман и нејзините колеги открија дека тинејџерите се свесни за опасностите од социјалните мрежи и сакаат подобри механизми за заштита, вклучително и подобро филтрирање на содржини.
Исто така, беше забележано силно чувство дека промените во законот ќе доведат до „губење на заедницата“ за младите луѓе, особено оние кои „нашле важни извори на поддршка на социјалните медиуми. Ова особено важи за ЛГБТК заедницата и невродивергентната младина со која разговаравме“.
Децата со попреченост се чувствуваат изолирано поради забраната
Тоа ја погодува Џенифер Краутер. Нејзината ќерка Лили, 12, има церебрална парализа, аутизам и други попречености што ја отежнуваат социјализацијата. Полесно ѝ е да комуницира преку допишување преку социјалните мрежи и други
апликација.
Џенифер го следи пристапот на Лили до социјалните медиуми. Откако објави една приказна, Лили пронајде онлајн заедница за пишување. Иако Џенифер ги признава ризиците од социјалните медиуми, и таа и нејзината ќерка се незадоволни од губењето на контактот со прекинувањето на пристапот до социјалните медиуми.
„За децата со попреченост или други маргинализирани групи, социјалните медиуми можат да бидат единствениот начин да се пронајдат луѓе како нив“, изјави Џенифер за ДВ. „Тоа е толку мала група луѓе - како ги наоѓаат? Особено ако се изолирани поради анксиозност или поради чести лекарски прегледи, хоспитализации или други ситуации.“
Пишувањето на Лила ѝ помогна да пронајде заедница преку Фејсбук профил што го води нејзината мајка. Иако сега учествува во настани во живо со слични врсници, проблемот е што нејзините можности да ги одржува овие нови пријателства и да ја споделува својата работа се намалуваат.
„Недостасува таа постојана врска што ја овозможуваат социјалните медиуми“, објасни Џенифер. „Лили запознала некои други млади луѓе со кои сака да остане во контакт, но тие живеат низ целата земја или во странство, а тоа сега ѝ е одбиено.“
Тинејџерите и родителите, исто така, изразија загриженост дека децата ќе го изгубат пристапот до групи за специфични интереси и хобија, како и до заедниците што се формираат околу нив. Ова особено ќе влијае на руралните, ретко населени делови од Австралија, каде што е тешко да се организираат контакти во живо.
Министерката за комуникации на Австралија, Аника Велс, призна дека забраната би била „несмасна“ и „неуредна“ во почетните фази. Со оглед на нејзината пионерска природа, ова можеби е очекувано. Но, за многу австралиски деца и тинејџери, незадоволството од забраната е многу повеќе од тоа.
© Vecer.mk, правата за текстот се на редакцијата
