Германската политичка сцена доживеа редок преседан кога кандидатот за канцелар, Фридрих Мерц, не успеа да добие доволно гласови во првиот круг од гласањето во Бундестагот.
Во историјата на повоена Германија, никогаш не се случило победникот на изборите, кој бил поддржан од владејачката коалиција, да не го обезбеди потребното мнозинство претставници во првичниот обид.
И покрај ова, Мерц на крајот успеа да освои доволен број гласови во вториот круг, со што избегна целосен политички ќорсокак.
Овој исход - прво пораз, а потоа тесна, но доволна победа - започна дискусија за стабилноста на новата германска влада и сериозните предизвици што ја очекуваат.
Германскиот канцелар се избира во Бундестагот со тајно гласање откако партиите што го имаат мнозинството ќе се договорат за коалициска програма.
Во случајот на Мерц, тој договор вклучуваше соработка на конзервативниот блок (Христијанско-демократската унија ЦДУ и нејзината сестринска баварска Христијанско-социјална унија ЦСУ) со тогаш владејачките Социјалдемократи (СПД).
Во нормални услови, парламентарното мнозинство се однесува дисциплинирано, поддржувајќи го заедничкиот кандидат, но Мерц остана под прагот од 316 гласови во првиот круг.
Иако коалициските партнери заедно имаа 328 претставници, некои од нив очигледно „дезертираа“ или одлучија да се воздржат.
Кои се овие претставници и какви биле нивните намери, ќе биде тешко да се открие, бидејќи постапката за гласање беше тајна.
Иако шокот траеше само неколку часа, привремената несигурност навистина ја потресе политичката сцена во Берлин, како и пошироката европска заедница.
Германија не е само најголемата економија во Европа, туку има и огромно влијание врз европската интеграција, надворешната политика и решавањето на кризните жаришта.
Во време кога европското единство е ставено на тест од глобалните трговски конфликти, понатамошниот тек на војната во Украина и односот со сè посилните десничарски популистички партии, се очекуваше дека преминот на Мерц на позицијата канцелар ќе помине без поголеми тешкотии.
Сепак, неочекуваниот „излив“ на дел од коалициското мнозинство покажа дека германската политичка сцена никогаш не е имуна на внатрешни фрактури, дури и кога се чини дека постои широк консензус.
Од структурирана гледна точка, самата изборна постапка за канцелар е резултат на сложената структура на германскиот парламентаризам.
Според Уставот, Бундестагот го избира канцеларот со апсолутно мнозинство.
Нема ограничување за бројот на гласачки кругови, но за функционалноста на новата влада е клучно да се избегнат долги повторени избори - што би довело до продолжена политичка нестабилност.
Втор круг гласање е често само теоретска можност. Овој пат, се покажа како реалeн, бидејќи Мерц не ја исполни пропишаната квота во првиот обид.
Самиот овој факт укажуваше на одредени контроверзии во самата коалиција, но владејачките партии беа доволно свесни за геополитичкиот момент за да ја решат кризата „во лет“ пред таа да излезе од контрола.
Самата важност на изборот на Мерц ги надминува националните граници. Европските земји, особено оние во источниот дел на ЕУ, очекуваат јасни насоки од Берлин за продолжување на воената, но и економската и дипломатската помош за Украина.
Германија досега беше втор најголем надворешен извор на оружје и поддршка за Киев, веднаш по САД.
Имајќи ја предвид политичката ориентација на Мерц и долгогодишните конзервативни ставови, меѓународната јавност се прашуваше дали новата влада ќе го продолжи правецот на својот претходник, поранешниот канцелар Шолц, во однос на европската солидарност и трансатлантските односи.
Сите досегашни индикации укажуваат дека ќе го сторат тоа, што не е изненадување: коалицискиот договор ги потврди клучните приоритети на надворешната политика, барем кога станува збор за продолжување на сегашната линија кон Киев.
Сепак, постојат и други истакнати ризици. Најмногу од сè, тие се однесуваат на зајакнувањето на крајно десничарската партија Алтернатива за Германија (AfD).
Таа постигна значителен успех на неодамнешните избори, „дишејќи во врат“ на класичните партии и истакнувајќи теми како што се имиграцијата, социјалниот конзервативизам и евроскептицизмот.
Иако главните партии во Германија сè уште одржуваат тесен „санитарен кордон“ кон АфД, сè повеќе се поставуваат отворени прашања за тоа дали таков пристап може да се одржи на долг рок.
Дополнителна сложеност лежи во фактот што американскиот претседател Доналд Трамп, познат по своите остри критики кон Берлин, покажува попустливост кон евроскептичните партии низ целиот континент во својот втор мандат.
Оваа соработка, формална или неформална, ѝ обезбедува на AfD платформа за уште посилно позиционирање.
Новиот германски канцелар, со недостатоците изразени толку рано во Бундестагот, го поздравува во контекст на економски тешкотии: земјата имаше рецесија во последните две години, а скромен раст беше забележан само во првите месеци од 2025 година.
Исходот од преговорите за новата коалиција ќе покаже колку Мерц и коалицијата се спремни да направат компромис во врска со социјалните политики и фискалната дисциплина.
Не е тајна дека токму прашањето за јавното задолжување и воените трошоци беa предмет на бројни контроверзии во претходните коалиции, а стимулациите за економски раст веќе некое време се „на работ“ на уставните ограничувања за задолжување.
Покрај тоа, сè поизвесно е дека САД, со администрацијата на Трамп, ќе ги заострат царините за европските стоки, ставајќи дополнителен притисок врз главниот извозен капитал на Германија - автомобилската индустрија.
Прашањето е, според тоа, колку е навистина силна новата коалиција.
Само името и угледот на ЦДУ не се доволни за да се обезбеди целосна лојалност на сите претставници, особено ако делови од СПД продолжат да ги критикуваат деловите од програмата што ги сметаат за премногу ригидни.
Исто така, не треба да заборавиме дека неколку истакнати левичарски фракции останаа во рамките на СПД по изборите и тие пристапија кон претходниот коалициски договор со сомнеж, дури и кога Шолц беше канцелар.
Многумина сега се прашуваат дали токму овие фракции ќе станат извор на трајна нестабилност за владата на Мерц, што е дополнително засилено од фактот дека во првиот круг, тајната поддршка очигледно исчезна од сопствените редови.
Сепак, самата природа на германскиот парламентаризам дозволува релативно брзи реакции.
Коалициите се склучуваат преку сеопфатни договори, со јасно дефинирана програма.
Покрај тоа, политичките елити во Берлин се добро свесни за опасностите од долгорочните кризи на моќ: се заканува не само губење на угледот кај странските партнери, туку и пораст на популарноста на антисистемските струи.
Затоа, политичките набљудувачи веруваат дека, и покрај драматичниот вовед, партнерите од ЦДУ, ЦСУ и СПД ќе се обидат да избегнат понатамошни ексцеси.
Ова е особено важно сега кога, според некои анкети, поддршката за AfD во некои федерални држави веќе се искачува над 20%.
Личното искуство на Мерц, како долгогодишен политичар кој поминал извесно време надвор од активната политика пред да влезе во центарот на вниманието, може да има двојно значење.
Од една страна, тој ужива поддршка од дел од конзервативната база кои претпочитаат потрадиционален, авторитарен пристап кон прашања како што се јавните трошоци и миграцијата.
Од друга страна, токму овој потежок стил предизвикува отпор кај социјалдемократите, особено кај помладите претставници кои се склони кон поотворена и социјално нагласена политика.
Во таква констелација, мнозинството во Бундестагот ќе биде стабилно сè додека двете партии се плашат од изборите повеќе отколку од меѓусебната поделба.
Сепак, тешкотии би можеле да се појават веќе за време на усвојувањето на буџетот, особено делот поврзан со одбраната и понатамошните инвестиции во економијата.
Дали владата на Мерц ќе биде силна или кревка, во голема мера ќе зависи од тоа дали ќе може да ги држи внатрешните немири под контрола.
За Германија, тоа не е само процедурално прашање - станува збор за статусот на европска сила која, со своите економски, дипломатски и воени капацитети, треба да биде клучна за стабилноста на континентот.
Доколку новата влада успее да ги надмине првите стрес-тестови (кои очигледно веќе започнаа со непланиран пораз во првиот круг), тогаш би можела да понуди релативно цврсто управување во моменти на европска неизвесност.
Во спротивно, доколку јазот што се појави на самиот почеток се продлабочи во рамките на коалицијата, Берлин би можел помалку да се чуе на меѓународната сцена, што би можело да остави простор за зајакнување на алтернативите на самата германска политичка сцена, но и за дополнителни дипломатски и економски превирања во рамките на Европската Унија.
(Vecer.mk VIA)
© Vecer.mk, правата за текстот се на редакцијата
