Летното сметање на времето во 2025 година започна ноќеска. Според некои извори, целта на оваа постапка била да се искористи дневната светлина и да се заштеди енергија. Во последниве години, многу земји сакаа да го укинат летното сметање на времето, а во 2016 година Европската унија дури покрена иницијатива, но безуспешно.
Како што објаснува Encyclopedia Britannica, „Практиката за прв пат беше предложена во хумористичен есеј од Бенџамин Френклин во 1784 година“. Тоа беше спроведено на национално ниво во Соединетите Држави на 31 март 1918 година, како мерка за време на Првата светска војна за да се заштеди по еден час гориво секој ден за осветлување на светилки и јаглен за греење на домовите. Тој беше укинат во 1919 година, а некои градови, на пример, Њујорк, продолжија да го менуваат своето време двапати годишно во она што списанието го нарече „часовен хаос“ до 1966 година, кога Законот за еднообразно време го направи DST конзистентен на национално ниво.
DST „издржа“ двапати на национално ниво, првиот пат за време на Втората светска војна и вториот пат во текот на 1970-тите. Како што заврши Втората светска војна, само 17% од граѓаните сакаа да го задржат „военото време“ (DST) во текот на целата година. Во 2001 година, DST се користеше за заштеда на гориво за време на енергетска криза. Околу 53% од граѓаните се спротивставија на DST за време на енергетската криза во 1970-тите, веројатно затоа што во некои делови од земјата, изгрејсонцето не се случило пред 9 часот наутро.
Летното сметање на времето беше применето во 57 земји и територии во 2024 година, додека 10 земји користеа DST во некои јурисдикции, а не во други (како што се САД), додека 176 земји и територии не користеа DST. Во САД, 48 држави учествуваат во летното сметање на времето.
Предности на летното сметање на времето
Подолгите дневни часови го прават возењето побезбедно, го намалуваат бројот на сообраќајни незгоди и го намалуваат ризикот од удар на пешаци.
Економистите Џенифер Долик и Николас Сандерс открија дека грабежите се намалуваат за околу 7% севкупно и за 27% во вечерните часови по промената на пролетното време. Тие наведуваат: „Повеќето улични грабежи се случуваат во вечерните часови, околу вообичаените часови на работа од 5 до 20 часот, а поголемата амбиентална светлина за време на типичните часови на шпицот на грабежите им олеснува на жртвите и случајните минувачи да ги препознаат потенцијалните закани и подоцна да ги идентификуваат сторителите“.
Исто така, светлината ги прави побезбедни вечерните часови за џогерите, луѓето кои ги шетаат своите кучиња после работа, децата кои си играат надвор, бидејќи возачите полесно ги гледаат луѓето, а криминалната активност е намалена.
Летното сметање на времето е добро за економијата.
Подоцнежното зајдисонце значи дека повеќе луѓе одат на шопинг после работа, зголемувајќи ја продажбата на мало, а повеќе луѓе возат, зголемувајќи ја продажбата на гориво.
„Се чини дека трговците на мало сè уште се најголемите поборници за летното сметање на времето. Тие тврдат дека продолжената вечерна светлина ги охрабрува луѓето да купуваат после работа и го зголемува сообраќајот. Овие придобивки можеби не се толку значајни како некогаш. Со зголемувањето на онлајн купувањето, продолжената дневна светлина можеби нема да доведе до исто ниво на трошење како во минатото“, вели економистот Јадриан Воонтен.
Индустријата за голф известува дека еден месец од таквите пресметки вреди меѓу 200 и 400 милиони долари. Во 2007 година, се проценува дека биле заштедени околу 59 милиони долари бидејќи имало помалку грабежи благодарение на подолгите сончеви часови.
Стопанските комори обично ја поддржуваат оваа пресметка поради позитивниот ефект врз економијата. Потрошувачката се зголемува, што дава поттик на економијата. Во споредба со Phoenix, кој не го почитува DST, потрошувачите во Лос Анџелес потрошиле 3,5% помалку во локалните продавници откако DST заврши наесен.
Летното сметање на времето промовира активен животен стил.
Кога денот е подолг, луѓето имаат тенденција да учествуваат во повеќе активности на отворено после работа.
Хендрик Волф, вонреден професор по економија на Универзитетот Сајмон Фрејзер, вели дека поради DST, „луѓето учествувале во повеќе активности на отворено и помалку гледале телевизија во затворен простор... Дополнителни 3% од луѓето учествувале во активности на отворено кои инаку би останале во затворени простории“.
Недостатоци на летното сметање на времето
Промената на распоредот за спиење, дури и за еден час, е во спротивност со природниот деноноќен ритам на една личност и има негативни здравствени последици. Едно истражување покажа дека ризикот од срцев удар се зголемува за 10% во понеделник и вторник по пролетната временска промена.
Истражувачите забележале зголемување на бројот на кластер главоболки (ненадејни и исцрпувачки главоболки) по временските промени на есен.
Џејмс Вајт, вонреден професор на Медицинскиот центар на Универзитетот Раш, рече: „Се соочуваме со зголемување на несреќите на работното место и сообраќајните несреќи во понеделник или можеби дури и во текот на првата недела од пролетните временски промени“.
ДСТ го зголемува ризикот од сообраќајна несреќа која може да биде фатална за 5-6,5% и предизвикува повеќе од 30 смртни случаи годишно во сообраќајни незгоди.
Недостаток 2: Ја намалува продуктивноста.
Понеделникот по пролетното менување на времето се нарекува „поспан понеделник“ бидејќи е еден ден во годината кога луѓето најмногу не спијат. Неделата по пролетното менување на времето беше одбележана со зголемување на таканареченото „cyberloafing“ (губење време на Интернет) затоа што луѓето се уморни.
Тил Ронеберг, германски хронобиолог кој ја проучува врската на телото со светлината и темнината, забележува дека човечкиот деноноќен часовник не се прилагодува на DST и „резултатот е дека поголемиот дел од населението има драстично намалена продуктивност, намален квалитет на живот, зголемена подложност на болести и едноставно е уморен“.
Недостаток 3: Загуби
Вилијам Ф. Шугарт II, економист на Универзитетот во Јута, вели дека едноставното менување на часовникот ги чини Американците 1,7 милијарди долари во изгубени можности врз основа на просечните часовници, што значи дека тие 10 минути потрошени при движење на часовниците, часовниците и уредите може да се искористат за нешто попродуктивно.
Здружението за воздушен транспорт процени дека DST ја чинеше авионската индустрија 147 милиони долари во 2007 година поради конфузија со временските распореди со земјите кои не ја почитуваат промената на времето.
Прегледот на метрополитенските области во САД покажа економски трошок од повеќе од 670 милиони долари поради повреди на работното место, сообраќајни несреќи, срцеви и мозочни удари и изгубена продуктивност.
Првата земја што воведе „летно сметање на времето“ беше Германија на 30 април 1916 година
На Бенџамин Френклин често му се припишува идејата за менување на часовниците, бидејќи тој во сатирично писмо им предложи на уредниците на The Journal of Paris дека Французите треба да станат порано за да користат „сончева светлина наместо свеќи“.
Режимот каков што го знаеме го предложил ентомологот од Нов Зеланд, Џорџ Вернон Хадсон, кој сакал подолги часови да ги проучува инсектите.
Првиот град кој воведе летно сметање на времето беше Порт Артур (сега Тандер Беј, Онтарио) во Канада, во 1908 година. Првата земја што воведе „летно сметање на времето“ беше Германија на 30 април 1916 година, иако Германците ја укинаа промената на времето на крајот на Првата светска војна, ден за време на ДСТ.
Едно од одморалиштата во Мадагаскар создаде сопствено летно сметање на времето, кое работи еден час пред остатокот од земјата.
© Vecer.mk, правата за текстот се на редакцијата
