Светот и оваа година водеше иста борба - против инфлацијата што не се откажува, храната што расте во цена. Централните банки претпазливо ги намалија каматните стапки, граѓаните ги стегнаа ремените, а енергијата остана главна точка на нервоза на глобалната економска мапа.
Во Србија, енергијата не беше само прашање на светлина и греење, туку и на буџетски, индустриски и политички одлуки. НИС, според сите извештаи, останува клучно прашање и во наредната година. Професорот Драган Ѓуричин открива за РТС какви се економските прогнози за 2026 година.
Кризата го забави економскиот раст
Професорот Драган Ѓуричин за РТС вели дека до крајот на 2024 година, Србија одеше доста брзо во однос на инвестициите, растот и структурните промени.
- Потоа имаше одредено забавување поради социјалната криза што беше комбинирана со политичката криза, па стапките на раст беа забавени во споредба со она што беше предвидено, преполовени и дојдовме до ситуација што е тешко да се управува - вели Ѓуричин.
Тој вели дека „во целиот универзум на ризици што ја карактеризираат повеќекратната криза што е околу нас, геополитиката и внатрешнополитичките прашања зазедоа доминантно место“.
- Кога геополитиката станува макроекономска променлива, се наоѓате во ситуација каде што е поважно за позиционирање и опстанок со кого сте во врска отколку со кого сте, односно какви се вашите перформанси. Многу е комплицирано за земјите што сакаат да го развијат својот идентитет, бидејќи за идентитетот, покрај волјата што е под влијание на националната култура, историја и вредносен систем, важно е да имате и критични ресурси што не се окупирани од геополитиката - додава Ѓуричин.
Покрај тоа, додава тој, проблем е и излезот на море на земјата.
- За разлика од земјите што имаат пристап до море, ситуацијата е многу комплицирана за да ја спроведете вашата национална стратегија за развој врз основа на независна политика - вели Ѓуричин.
Мониторинг на светската геополитика
Основната порака во овој период, нагласува тој, е дека примарно треба да се разгледа позиционирањето на светските политички, воени и економски сили.
- За тоа позиционирање е неопходна внатрешна кохезија. Ако ние, како граѓани на државата, сме во немирен модел на однесување, нашето позиционирање е исто така отежнато од тој факт. Затоа, смирувањето на социјалните тензии, толеранцијата и одговорот на прашањето што можам да ѝ дадам на мојата земја, а не што мојата земја треба да ми даде во овој период, треба да биде главен императив на секој граѓанин во Србија и на политичката класа што ги артикулира своите интереси со своите политички програми - наведува Ѓуричин.
Кога станува збор за ситуацијата со Нафтената индустрија на Србија, професорот Ѓуричин наведува дека тоа е последица на геополитичката ситуација во која се наоѓа земјата и дека може да се употреби народната поговорка: „Каде што се тепаат коњи, паѓаат ждребиња“.
- Во последниот период дојдовме до ситуација каде што таканаречената енергетска безбедност на земјата е загрозена и во однос на нафтата и гасот, а преку нив делумно и во однос на електричната енергија, бидејќи топлината и електричната енергија се произведуваат грубо со влезни трошоци до една третина од гасот и нафтата - додава Ѓуричин.
Во економијата треба да се биде „над вода“
Тој нè потсетува дека добиле одобрение за снабдување со гас до крајот на март, односно до крајот на зимската сезона, а постои и одредена релаксација и толеранција од страна на ОФАК во однос на преговорите што се водат во врска со продажбата на НИС.
- Сепак, фактот дека продажбата не може да се заврши со паричен трансфер е голем проблем за мене. Тие пари од продажбата мора да останат на ескро сметка, или во земјата купувач или во Србија. Првите преговори западнаа во криза поради двојни гаранции дека нема да има трансфер на пари во земјата на купување, но и во САД. Така што цената значително се зголеми, бидејќи гаранциите имаат своја цена и ниеден рационален човек не сака да даде две гаранции за еден трансфер - објаснува Ѓуричин.
Тој посочува дека се надева дека како дел од преговорите за завршување на војната во Украина, ова прашање ќе биде на маса и дека можеби ќе има поголема флексибилност.
Без енергија, нема економија ниту држава
Тој вели дека нивниот проблем не е само нафтата и гасот, туку дека енергијата е примарен проблем бидејќи без енергија нема економија ниту држава.
Последицата од тоа е што економскиот раст оваа година е половина од она што се очекуваше и она што се прогнозирало.
На прашањето дали растот од три проценти следната година е доволен за да се избегне заостанување зад европските земји на долг рок, Ѓуричин вели дека проекциите се 3-4%, но дека Европа има помал раст од тоа, а Европа е наш примарен инвестициски и трговски партнер.
- Затоа, го намалуваме застојот, но темпото на ова намалување е пониско од она што го планиравме. Во економијата е важно да се биде над водата, за да можете да ги наполните белите дробови, а кога ќе ги наполните белите дробови, тогаш ќе ја наполните главата со амбиции, тоа значи инвестиции, бидејќи инвестициите се основа на одржлив економски развој. Тоа е побудувач на сите фактори што се распределени низ целата економска структура - додава Ѓуричин.
Визија за долгорочен развој
Оваа година, во првите девет месеци, имаа остар пад на директните странски инвестиции. Зборувајќи за тоа како би можеле да го компензираат тоа, професорот вели дека нема големи пресврти во сложена криза.
- Се борите за намалување на заканите и евентуално искористување на новите предизвици, но тие предизвици се се помалку и помалку, па затоа намалувањето на влијанието на заканите е поважно од користењето на новите можности. Србија е на патот на неколку развојни приоритети.
- Проектот Експо е водечки во флотата од различни проекти, првенствено инфраструктурни проекти, кои ќе остават зад себе капацитети што ќе го зголемат нивото на вработеност и нивото на бруто-домашниот производ по Експото. Покрај тоа, тоа е проект од национално значење, бидејќи влијае на геополитичкото позиционирање на земјата, нејзиното претставување во светот - вели Ѓуричин.
Кога станува збор за енергијата, тој вели дека таа мора да се насочи кон обновливи извори.
- Примарни кандидати се производството на енергија врз основа на биомаса, со оглед на тоа што имаме огромен потенцијал - додава професорот.
Тој нагласува дека периодот на активирање за тие енергетски проекти е барем на среден рок, а обично на долг рок.
- На пример, биомасата може да се реализира и од аспект на суровина и од аспект на капацитет за четири години. Но, да речеме, атомската енергија, тоа се најмалку десет години. Сепак, ова не значи дека треба да го запреме развојот, мора да имаме краткорочни проекти што нè држат над водата, но не смееме да ја изгубиме визијата за долгорочен развој, бидејќи на крајот на краиштата, тоа е она што води до структурни промени - вели Ѓуричин.
Важност на пазарните сигнали
Кога го прашале кои ќе бидат најголемите предизвици на српската економија следната година, во 2026 година, Ѓуричин вели дека предизвикот ќе биде да се постигне она што е планирано.
- Имајте на ум дека ова е време за планирање. Пазарниот фундаментализам ја прогласи доктрината дека реагирате на пазарните сигнали.
Втората доктрина, која се базира на индустриски политики, која е развиена во Азија и чиј најдобар наследник е Кина, се базира на планирање кое не се базира на дефинирање денес што ќе се случи утре, туку дека секој ден, врз основа на одредена визија за развој што е оригинална, придонесувате за одржлив развој на економијата на општеството и планетата како целина.
Да се движите кон нешто што се нарекува еколошка цивилизација. Оваа хармонија на цели најмногу ја користат инвеститорите денес, и тоа е нешто што е критериум за нивно вклучување во земји од ваков тип - заклучи Ѓуричин.
© Vecer.mk, правата за текстот се на редакцијата
