„Јас сум неподобен... а Москва има многу долги раце.“
Со тие зборови, рускиот државјанин Кирил Качур ги сумираше причините зошто бил цел на шпионска операција во Црна Гора.
Шест бугарски државјани кои, заедно со други цели, го следеле низ цела Европа со години, беа осудени кон средината на оваа година пред суд во Лондон на вкупно повеќе од 50 години затвор, пишува Радио Слободна Европа.
Качур, 35-годишен адвокат и поранешен вработен во Истражниот комитет на Русија, ја напуштил својата татковина во 2021 година и се преселил во Црна Гора.
Тој е убеден дека станал цел поради неговите политички активности, но и поради случај што го водела неговата адвокатска канцеларија.
„Ова беше шпионска операција на високо ниво, со значителни финансиски награди за оние вклучени во шпионскиот круг“, рече Френк Фергусон, претставник на британските обвинители.
Бугарска шпионска мрежа осудена
Според британското обвинителство, група бугарски државјани собирале информации за лица и локации од интерес за руските власти од средината на 2020 година до почетокот на 2023 година.
Водачот на групата, Орлин Русев, беше осуден на 10 години и осум месеци, Бизер Замбазов на 10 години и два месеци, Катрин Иванова на девет години и осум месеци, Тихомир Иванчев на осум години, Вања Габерова на шест години и девет месеци, а Иван Стојанов на нешто повеќе од пет години. Русев, Замбазов и Стојанов се изјаснија за виновни.
Обвинителите утврдија дека водачот на групата, Орлин Русев, добил инструкции од австрискиот државјанин Јан Марсалек, агент кој служел како посредник за руските разузнавачки служби.
Пресретнатите пораки покажале како Русев доделувал задачи и ги проследувал собраните информации до Москва преку Марсалек.
„Истражниот тим работеше напорно за да состави сложен и широко распространет заговор, кој би го опишал како шпионажа на индустриско ниво“, рече портпаролот на Метрополитенската полиција, Доминик Мерфи.
Цели низ Европа
Истрагата на британското обвинителство се фокусираше на шест операции, од кои три вклучуваа активности на бугарската група во Црна Гора. Покрај Качур, цел бил и бугарскиот истражувачки новинар Христо Грозев, кој бил на листата на најбарани лица на руското Министерство за внатрешни работи поради неговите написи за руските власти.
Тие го следеле од 2020 до 2023 година во неколку земји, вклучувајќи ја Црна Гора, Австрија и Шпанија, и испраќале извештаи за неговите движења и контакти.
Рускиот државјанин Роман Доброхотов, сопственик и главен уредник на истражувачкиот портал „Инсајдер“, исто така бил цел.
„Во јуни 2022 година, Иванова го прелета истиот лет како Грозев од Виена до Црна Гора. Тој беше под надзор во хотелот каде што престојуваше за конференција на тема новинарство во ерата на руската агресија. Иванова ги фотографираше Грозев и Доброхотов покрај базенот“, се вели во пресудата.
На еден лет, таа дури успеала да го фотографира Доброхотов и да го запише кодот за неговиот телефон, а обвинителството тврди дека групата размислувала и за негово киднапирање. Групата била уапсена во февруари 2023 година откако надгледувала американска воена база во Штутгарт, Германија.
Случајот со Кирил Качур
Една година по неговото пристигнување во Црна Гора, руските власти во 2022 година го обвинија Качур за неколку кривични дела. Тој тврди дека ова е последица на неговиот професионален ангажман, бидејќи како адвокат го застапувал поранешниот директор на една од 50-те најголеми руски компании според Форбс, кој бил убиен.
Истрагата довела до апсење на неколку лица, вклучувајќи ги и ко-сопствениците на компанијата. Според Качур, тие излегле од затвор со поткуп од десетици милиони долари и се заканиле дека ќе го уништат него, неговиот клиент и другите бранители.
„Во Русија е многу лесно да се измисли кривично дело ако имате пари. А бидејќи овие луѓе имаат милијарди, не им било тешко. Разбрав дека заканите се реални“, рече Качур.
Тој ја напуштил Русија во 2021 година, а во ноември 2023 година, руското Министерство за правда го прогласи за странски агент.
„Ме етикетираа како странски агент. Се обидов да се жалам на таа одлука преку судот, но залудно, бидејќи целиот судски систем на Русија е под воената контраразузнавачка служба (ФСБ). И ако сте непријател на ФСБ, нема суд што ќе ви помогне.“ Качур вели дека дури и пред официјалната потврда, чувствувал дека го следат.
„Го чувствував тоа на интуитивно ниво. Моето обезбедување ми кажа дека ме следат различни луѓе... Бев свесен за тоа, живеев во рамките на одредени безбедносни протоколи.“
„Аладинова пештера“ од шпионска опрема
Случајот против бугарските државјани се базираше на голем број докази, вклучувајќи комуникации преку Телеграм, патни записи и финансиски трансакции. Клучот беше откривањето на вистинска „Аладинова пештера“ од шпионска опрема во домот на водачот на групата, Орлин Русев.
Опремата била скриена во лажни шишиња за вода, камења, играчки и запалки. Исто така, биле пронајдени лажни лични карти на Интерпол, Обединетите нации и медиумски куќи.
Полицијата конфискувала 221 мобилен телефон, 495 СИМ-картички, 88 уреди за снимање, 11 дронови и 75 пасоши и други документи за идентификација.
За своите операции користеле униформи од разни служби за испорака и здравствени услуги.
„Тие спроведувале целни, организирани активности користејќи софистицирана методологија“, заклучи обвинителството, наведувајќи дека доказите јасно покажуваат дека активностите биле спроведени во корист на Русија.
Поддршката на Велика Британија за Црна Гора
Во септември 2022 година стана јасно дека Лондон внимателно ги следи активностите на руските служби во Црна Гора. Потоа Велика Британија јавно ја поддржа одлуката на црногорските власти да прогласат група руски дипломати за непожелни.
„Обединетото Кралство стои зад Црна Гора во преземањето на оваа акција за заштита на нејзиниот суверенитет и безбедност од непријателски руски активности“, изјави тогашниот шеф на британската дипломатија, Џејмс Клеверли.
Истата недела беа уапсени и двајца црногорски државјани, а на триесет странци им беше одбиен престој поради сомневање за соработка со руските разузнавачки служби.
Ниту канцеларијата на Клеверли, ниту црногорската Агенција за национална безбедност не одговорија на прашањето дали протерувањето на руските дипломати е поврзано со случајот со бугарската шпионска група.
Одговор отсуствуваше и од руската амбасада во Подгорица, каде што бројот на вработени е значително намален од 2022 година - од 16 на денешните четири.
© Vecer.mk, правата за текстот се на редакцијата
