Министерството за правда во Хрватска подготвува измени на Кривичниот законик со кои за прв пат ќе се регулира одговорноста за кривични дела извршени од вештачка интелигенција!
- Ќе се воведе одговорност за кривични дела извршени од вештачка интелигенција, вклучително и целосно автоматизирани возила - потврдува Министерството, кое пред неколку дена го достави Образецот за нацрт-предлогот за измени на Кривичниот законик за јавна дискусија. Сепак, одговорот на Министерството укажува дека развојот на нови одредби е во почетна фаза и дека сè уште не е дефинирано како тие ќе изгледаат детално.
Неверојатно брз напредок
- Во однос на новите форми на закани предизвикани од развојот на системи за вештачка интелигенција, прашањето за кривична одговорност ќе се регулира во случаи на предизвикување опасност по животот или телото на луѓето или по имотот во поголем обем и појава на сериозни последици во форма на сериозна телесна повреда на лице, материјална штета од големи размери или смрт на едно или повеќе лица, предизвикани од разни дејствија и пропусти во развојот, тестирањето, верификацијата, надзорот, управувањето, употребата на системи за вештачка интелигенција или на други начини - беше сè што можеа да ни кажат во оваа фаза од подготовката на новиот закон.
Неверојатно брзиот напредок што е постигнат во развојот на вештачката интелигенција во последните години е голем предизвик за сите земји, вклучително и Хрватска, а од одговорот на Министерството е јасно дека дури откако ќе се донесат законските измени ќе видиме кој всушност ќе биде повикан на одговорност ако кривично дело е сторено од целосно автономно возило.
Значи, не само од сега познатата роботакси, туку и од автономните лични возила или, впрочем, градежни машини, камиони, багери, гигантски жетварки и слични „машини“.
- Проблемот е што постојните институти за кривично право се дизајнирани за луѓето и нивните доброволни и свесни дејствија и не дозволуваат казнување на прекршоците сторени од вештачката интелигенција.
Сепак, овие системи, кои се способни да симулираат човечка интелигенција и да дејствуваат непредвидливо и независно од човечки надзор, можат да извршат најтешки кривични дела, па дури и воени злосторства, на пример, преку дејствијата на автономните системи на оружје кои самостојно избираат и напаѓаат цели без човечка интервенција.
Постојат и помалку драстични примери, како што се автономните возила. Во Аризона, едно такво возило уби пешак кој туркаше велосипед - објаснува д-р Злата Ѓурѓевиќ, професор на Правниот факултет, Универзитет во Загреб и член на Извршниот одбор на Меѓународното здружение за кривично право.
На прашањето дали вештачката интелигенција може и треба да се смета за одговорна и виновна, тој одговара - не.
- Сепак, одговорноста за извршување кривични дела сè уште мора да постои, но треба да им се припише на човечките актери и организации вклучени во развојот и употребата на овие технологии, од програмери до производители до корисници. Човечкото општество се заснова на морални и правни правила кои го отфрлаат отсуството на вина за кршење и уништување на основните индивидуални и општествени вредности - објаснува д-р Ѓурѓевиќ.
Главните карактеристики на вештачката интелигенција кои се важни за областа на кривичното право се, според д-р Ѓурѓевиќ, автономија, непредвидливост, сложеност, онтолошка дистинкција од луѓето, општествена корисност и големи ризици за општеството.
Моќ без етички контекст
- Системите за вештачка интелигенција немаат свест за избор и евалуација на можни решенија или донесување одлуки и не го земаат предвид социјалниот и етичкиот контекст, односите и околностите. Тие немаат самосвест за сопственото постоење во минатото, сегашноста и иднината, ниту доброволното самоопределување што е својствено за луѓето, без разлика дали како сторители на кривични дела, или како истражители, обвинители, адвокати и судии.
Оваа онтолошка разлика има длабоки последици за кривичното право бидејќи системите за вештачка интелигенција немаат морална одговорност, не можат да бидат одговорни на ист начин како луѓето и не можат да бидат субјекти или актери во кривичната правда, без оглед на тоа на која страна од клупата се наоѓаат во судницата - забележува д-р Ѓурѓевиќ, која исто така се потсети на својата работа за вештачката интелигенција и кривичното право, поточно на научната синтеза на конгресот на Меѓународното здружение за кривично право.
„Кривичната одговорност во различни фази од развојот на вештачката интелигенција е утврдена со безбедносни протоколи и регулаторни обврски, што претставува форма на превентивна криминализација на штетното однесување.
Во правните системи кои ја казнуваат небрежноста само ако е експлицитно пропишана, потребно е да се прошири криминализацијата за да се вклучи одговорноста врз основа на прекршување на стандардот за должно внимание, а не само на свест за можен штетен исход, што е исклучително тешко да се докаже.
Казните мора да бидат пропорционални на обемот на штетата предизвикана од вештачката интелигенција, може да се воведат нови отежнувачки околности, но самото извршување на делото од страна на вештачката интелигенција не смее да биде посебна отежнувачка околност - напиша таа во својот осврт.
© Vecer.mk, правата за текстот се на редакцијата
