<span style="mso-ansi-language:MK">Од победата на Линколн на
изборите до денес, сите американски претседатели се или од Републиканската или
од Демократската партија, а доминацијата на овие две партии е воспоставена и во
Конгресот. Формално има и други кои можат да учествуваат на изборите. Сепак,
нивните резултати се занемарливи, се вели во анализата на Институтот за
политика и економија на Југоисточна Европа (ИПЕСЕ).</span>
<span style="mso-ansi-language:MK">Американските избори, и претседателски
и парламентарни, се специфични по тоа што повеќе од век и половина
претставуваат судир на само две политички партии - Демократската и
Републиканската. </span>
<span style="mso-ansi-language:MK">Под знамето на „магарето“
и „слонот“ овие две групи ја обликуваат политиката на најмоќната земја во
светот повеќе од 150 години.</span>
<b><span style="mso-ansi-language:MK">Создавање на партиите</span></b>
<span style="mso-ansi-language:MK">Американската борба за
независност и воспоставувањето на првата модерна република не довеле веднаш до
создавање политички партии. Првите партии биле создадени дури за време на
вториот мандат на Џорџ Вашингтон, првиот претседател на САД. Тоа биле
федералистите, предводени од Александар Хамилтон и Џон Адамс, и
Демократско-републиканците под водство на Томас Џеферсон и Џејмс Медисон.</span>
<span style="mso-ansi-language:MK">Иако разликите меѓу нив
не биле премногу големи – првите биле за посилна федерална влада и федерални
институции, а вторите за клучната улога на сојузните држави, заедницата и
поединците - тој нов концепт не им се допаднал на многумина. Самиот Вашингтон,
во своето проштално обраќање до нацијата, предупредил дека „алтернативната
доминација на една фракција над друга, засилена со духот на одмазда за
партиското несогласување, сама по себе ќе биде ужасен деспотизам“.</span>
<span style="mso-ansi-language:MK">Овој систем пропаднал
кога федералистите се спротивставиле на војната од 1812 година и го загубиле
кредибилитетот, па во 1824 година завршил периодот на првите партии. До
расколот во 1828 година, Демократските републиканци се поделиле на Демократи и
Виговска партија. Втората, конзервативна, исчезнала до 1856 година, додека
првата прераснала во Демократска партија, која постои и денес.</span>
<span style="mso-ansi-language:MK">Во 1854 година,
противниците на законот кој би го проширил ропството на западните територии ја
формирале Републиканската партија. Оваа партија силно се залагала за укинување
на ропството, па Абрахам Линколн станал првиот републикански претседател на САД
во 1860 година, по што започнала Граѓанската војна.</span>
<b><span style="mso-ansi-language:MK">Воспоставување двопартиски систем</span></b>
<span style="mso-ansi-language:MK">Доминацијата на овие две
партии е воспоставена и во Конгресот. Формално има и други кои можат да
учествуваат на изборите. Сепак, нивните резултати се занемарливи. Забележителни
резултати постигнале само Теодор Рузвелт, кој освоил 27,39 отсто од гласовите како
претставник на Прогресивната партија во 1912 година и Рос Перот, кој освоил
18,91 отсто од гласовите како независен кандидат во 1992 година. Само на пет
избори – 1892, 1912, 1924, 1948 и 1968 година – трет кандидат успеал да освои
држава и да освои одреден број изборни гласови.</span>
<span style="mso-ansi-language:MK">Што се однесува до
Конгресот, претставници на трети партии успеале да влезат и во Сенатот и во
Претставничкиот дом, но и тоа не била голема бројка - од 1861 година имало само
60 сенатори и нешто повеќе од 120 конгресмени. Само двапати - во 1897 и 1913
година - популистите и прогресивците успеале да достигнат двоцифрена бројка на
претставници во Конгресот.</span>
<b><span style="mso-ansi-language:MK">Поделби во партиите</span></b>
<span style="mso-ansi-language:MK">Критичарите на системот
во САД, како Ноам Чомски, тврдат дека во САД всушност постои една партија, а
дека демократите и републиканците се само нејзини фракции. Но, она што е
специфично за американската политика е тоа што има толку многу фракции во двете
големи партии што тие се разликуваат повеќе од, на пример, спротивставените
партии во некои развиени европски демократии.</span>
<span style="mso-ansi-language:MK">Така, на крајот на 19
век, во Републиканската партија имала „радикални републиканци“, борци за
укинување на ропството и еднакви права за сите мажи и жени и „половични“,
умерени прогресивци. Подоцна, на почетокот на 20 век, имало традиционалисти и прогресивци,
кои речиси исчезнале по поразот на Теодор Рузвелт и промената на партијата
надесно. Во втората половина на 20 век, клучните фракции биле полибералните
„Рокфелер републиканци“, потрадиционалната „Реганска коалиција“ и слободарите,
а на почетокот на 21 век, конзервативците и неоконзервативците.</span>
<span style="mso-ansi-language:MK">Во Демократската партија
на 19 век имало „џеферсонијци“, „џексонци“, пацифисти, милитантни демократи...
На почетокот на 20. век и оваа партија имала прогресивци, потоа коалицијата „Њу
Дил“, „Јужњаци“, конзервативни демократи... На крајот на 20 век биле поделени
на либерали, умерени демократи (тие се фискално конзервативни и социјално
либерални), прогресивни...</span>
<b><span style="mso-ansi-language:MK">Тектонски промени</span></b>
<span style="mso-ansi-language:MK">Кога станува збор за
фракции во Републиканската партија на 21 век, јасно е дека победата на Доналд
Трамп на внатрепартиските и претседателските избори во 2016 година доведе до
своевидна револуција и целосно нарушување на рамнотежата на силите. Поранешната
партија на Линколн за време на овие тектонски промени стана партија на Доналд
Трамп и неговите „Трампери“ или членови на движењето МАГА (кратенка од слоганот
</span><span lang="EN-US">Make America Great Again</span><span style="mso-ansi-language:
MK">). Се разбира, има и конзервативци, но и либертаријанци кои го сметаат
45-тиот американски претседател за корисен соработник и го поддржуваат, но не и
човек со кој целосно се согласуваат. Тука е и христијанската десница, чиј
претставник и поранешен американски потпретседател Мајк Пенс се побуни против
Трамп, како и неоконзервативците и анти-Трамперите.</span>
<span style="mso-ansi-language:MK">Кога станува збор за
Демократската партија, ситуацијата не е многу променета во последните децении,
но промените стануваат се повидливи.</span>
<span style="mso-ansi-language:MK">Најбројни се
таканаречениот либерален и прогресивен естаблишмент, по што следат центристите,
но во последните години се засили и групата на „прогресивни бунтовници“. Колку
се кревки односите меѓу фракциите и колку лесно може да се нарушат, јасно се
виде во 2016 година, кога Берни Сандерс, демократски социјалист и независен
сенатор, сериозно ѝ се закани на кандидатот на либералниот естаблишмент Хилари
Клинтон на внатрепартиските избори во партија на која не ѝ припаѓал и за малку
ја изгубил. И четири години подоцна, тој му се закани на Џо Бајден, но дотогаш
тој веќе го загуби моментумот што го имаше и изгуби на внатрепартиските избори.</span>