Во текот на првата година од Првата светска војна, на Бадник 1914 година, се случило нешто навистина фасцинантно долж Западниот фронт - серија на т.н. „Божиќни примирја“, неофицијални прекини на огнот.
Оружјето замолкнало, а спротивставените војници се приближувале, играле фудбал на „ничија земја“, заедно учествувале на погреби на загинатите, разменувале храна, цигари, сувенири ...
Тоа било моќен симбол на човештвото во една инаку крајно нечовечка состојба, тогаш најголемата војна во историјата на човештвото.
[caption id="attachment_995261" align="alignnone" width="721"]
Војници “непријатели“ играат фудбал за Божиќ 1914 година[/caption]
Се разбира, тоа било сè уште рана фаза на страшната војна, само 5-ти од вкупно 51 месец колку што траела Првата светска војна.
Командантите генерално не го поддржале ваквото однесување, но на некои места ги „вртеле главите“ бидејќи исто така направиле пауза за да ја разгледаат понатамошната стратегија - имено, во тоа време веќе имало голем ќор-сокак од двете страни во „трката до морето“.
Позициите биле закопани, најкрвавата војна допрва требало да дојде ...
Меѓутоа, на некои места командантите строго забраниле каков било прекин на огнот и војниците биле принудени, очигледно против нивна волја, да го продолжат конфликтот.
Некаде, пак, им било дозволено само да ги разменат телата на убиените со непријателот.
Следната година војниците повторно се обиделе да воспостават Божиќно примирје, но никогаш повеќе како во 1914 година - Високата команда од двете страни решила да стави крај на ова по секоја цена, со наметнување строги казни за таквото однесување, а од 1916 година на војниците им се забранува организирање каков било прекин на огнот.
[caption id="attachment_995257" align="alignnone" width="700"]
Војници “непријатели“ играат фудбал за Божиќ 1914 година[/caption]
За жал, до 1916 година војната станала толку страшна што веќе го уби човештвото што постоело во 1914 година - бескрајна серија мртви, употреба на хемиски отров, ужасни страдања во битките за Сом и Верден, а сето тоа довело до многу од војниците да неможат повеќе да зборуваат за примирје, за фудбал, за размена на цигари... идејата била дека од другата страна на фронтот, во ровот, мора да има човек како нив, кој е убиен.
Концептот „живеј и пушти да живее“ е систематски елиминиран од армијата.
Командниот штаб заклучил дека на бојното поле нема место за хуманост, дека војникот мора да се претвори во само машина за убивање, обичен пион за да се движи на крвава шаховска табла.
Војниците систематски се трансформирале во тоа и денес, тоа е составен дел од „тренингот“.
Во претстојните војни, ќе видиме до кој степен дехуманизацијата ќе ги извади на површина најстрашните воени злосторства во светот, желбата за истребување, недостатокот на чувство на меѓусебна поврзаност.
Но, Божиќ 1914 година на Западниот фронт се случи и не смее да се заборави.
Уште пред Божиќ, војниците веќе почнале да контактираат меѓу себе.
Веќе на почетокот на декември 1914 година, кога вечерта имало получасовен прекин на огнот за да ги земат телата на убиените, војниците се среќавале, разговарале, разменувале вести и весници...
На 1 декември 1914 година, еден британски војник напишал во неговиот дневник за срдечна посета на германски наредник кој застанал тоа утро да праша „како се“.
[caption id="attachment_995262" align="alignnone" width="696"]
Војници “непријатели“ играат карти за Божиќ 1914 година[/caption]
Како што во дневниците на војниците од сите три армии (британска, француска и германска) можеме да најдеме приказни за такви речиси пријателски средби, така ги наоѓаме мислите на командантите кои од почетокот биле крајно негативни за овие контакти.
Младиот Шарл де Гол, кој подоцна ќе стане истакнат воен водач во Втората светска војна и француски претседател, на 7 декември 1914 година напишал:
„Тажно е да се види француската пешадија способна да не го нападне непријателот“.
Командантот на француската 10-та армија Виктор д’Урбал истакнал:
„Ќе има сериозни последици доколку им дозволиме на војниците добро да ги запознаат своите непријатели од соседството“.
Како на прво место биле „воспоставени“ овие први неформални примирја (пред масите на Божиќ 1914 година)?
Едноставно е - војниците биле во рововите, блиску еден до друг, за да можеле да викаат еден на друг.
Факт е дека многу германски војници пред војната работеле во Англија и добро го познавале англискиот јазик, но и културата, што го олеснило зближувањето со британските војници.
Некои Германци дури имале девојки во Англија на кои им испраќале љубовни писма преку британски војници. Други, пак, сакале да зборуваат за резултатите од англиската фудбалска лига.
Врската меѓу германските и француските војници била нешто помалку интимна, но се забележани и бројни примирја. Факт е дека многу војници го знаеле јазикот на вториот, што секако помогнало да се воспостави контакт.
Иако овие случаи најчесто се случуваче на Западниот фронт, слични приказни имало и на други места - спонтани прекини на огнот и дружење на војниците имало и на Источниот фронт, меѓу руските и австроунгарските војници.
[caption id="attachment_995258" align="alignnone" width="728"]
Војници “непријатели“ играат фудбал за Божиќ 1914 година[/caption]
Јазикот е важен, но кој е „универзалниот јазик“ што ги обединува луѓето ширум светот?
Музика, се разбира.
Музиката одиграла многу важна улога во создавањето пријателства меѓу официјалните непријатели.
Навечер можело наизменично да се менува песна - едниот ров да пее свој, а потоа од другиот ров да се слуша нивната песна.
Британскиот офицер Едвард Хулс дури пишува во својот дневник дека била планирана „Божиќна забава“ за војниците да можат да се сретнат и заедно да пеат песни што веќе ги научиле еден од друг, а „Auld lang syne“ и „Deutschland“ биле многу популарни. За сè “!
Всушност, се започнало со песна, спонтано...
Германците ги „украсиле“ своите ровови за Бадник. Тие ставиле украси на боровите, запалиле свеќи и почнале да пеат божиќни песни.
Слушајќи го ова, британските војници почнале да пеат свое.
Набргу и двете групи пееле се погласно, знаејќи дека ги слушаат „преку улицата“.
Како што паднала ноќта и се приближувал Божиќ, некои војници самоиницијативно излегле од рововите и стапнале на ничија земја.
Војната очекуваше дека тие ќе бидат убиени веднаш по излегувањето од ровот, но од другата страна немало оган.
Тргнале напред, одејќи по артилеријата на веќе избушената земја, кон „непријателскиот“ ров, носејќи подароци. За подароци се носеле разни работи, она што го имале на располагање во дадените околности... храна, цигари, сувенири, алкохол, па дури и копчиња и капи.
Артилеријата замолкнала.
На Бадник 1914 година владеела тишината на пушките и звукот на песната. Наместо со експлозии, ноќта била осветлена со свеќи.
Првиот што преминал и извикал "Среќен Божиќ!" тој ја заслужува сета благодарност на овој свет, бидејќи во него е она што ги прави луѓето луѓе дури и кога им е наредено да станат ѕверови.
Не го знаеме неговото име, но знаеме дека постоел. Неговото срце било исполнето со песна, протерувајќи ја секоја омраза и немало враќање назад.
Набрзо следела верижна реакција.
По неколку месеци луѓето излегуваат од рововите. Преминуваат на другата страна, со песна, спремни на идентичен начин да го прегрнат оној што е фрлен во овој пекол да умре...
Се проценува дека во ова учествувале повеќе од 100.000 војници.
Војната за момент престанала.
Но, сите оние кои имале можност таа вечер да учествуваат во нешто уникатно, со нетрпение чекале нов ден кога повторно ќе треба да бидат смртни непријатели...
На многу места прекинот на огнот траел за време на Божиќ, а судирите продолжиле и на 26 декември. На некои места примирјето траело до Нова година.
[caption id="attachment_995259" align="alignnone" width="717"]
Војници “непријатели“ разменуваат подароци за Божиќ 1914 година[/caption]
Би можеле да пишуваме за она што следело, за милионите што ќе загинат за време на Првата светска војна, но да не пишуваме, знаеме премногу за овие ужаси.
Наместо тоа, да го завршиме овој текст со писмо од 19-годишниот англиски војник Хенри Вилијамсон, кој и напишал на својата мајка во Лондон утрото по Божиќ 1914 година:
„Драга мајко, ти го пишувам ова писмо од рововите. 11 часот е сабајле. До мене е оган од кокс, спроти мене, дупка е исполнета со слама. Овде земјата е кал, но е замрзнато на други места. Имам луле во мојата уста. Има тутун во лулето. Се разбира, велиш - чекај! Има германски тутун во лулето! Хаха, мислиш дека сега е од некој затвореник или тутунот е пронајден во заробен ров. Но не! Тоа е тутун од германски војник. Да мајко, од жив германски војник од неговиот ров. Вчера британските и германските војници излегоа од своите ровови, се ракуваа на земјата меѓу рововите, си разменија подароци , сувенири ... Да, во текот на Божиќ и сега како што ти го пишувам ова. Зар не е прекрасно?"
