Нападите на Северен тек 1 и 2 се најдрастичните примери меѓу околу 10.000 напади врз енергетската инфраструктура, како што ги брои швајцарскиот институт „Пол Шерер“ кои се случија од 1980 година.
Војната на дното на морето, како што аналитичарите ја нарекуваат можна конфликтите околу клучните подводни инфраструктурни објекти, со години се предмет на дебата меѓу стратезите. Неколку земји, вклучувајќи ги САД, Кина, Русија и Велика Британија, имаат средства да извршат такви напади.
Во неделата, на 10 октомври, во 8 часот наутро, нуркачите на германската морнарица се спуштаа кон оштетените цевки на гасоводот Северен тек кога се случи целосен курцшлуз на педесетина километри од брегот на оддалечениот остров Борнхолм.
Сè што стигнувало до островот преку подводни кабли исчезнало за миг - струја, телефонски врски, интернет...
Во исто време, во водите околу островот имаше вистинска мала флота составена од пловни објекти на различни морнарици - три дански, вклучително и фрегата „Абсалон“, шведски бродови, два американски воени брода, руска подморница со придружен брод, и германскиот миночист „Дилинген“ и специјален брод „Мителгурн“.
Паниката траеше неколку часа, како и шпекулациите дека се работи за ново подводно пренасочување, како она што десет дена претходно ги запре двата крака на гасоводот „Гаспром“.
На крајот локалната електродистрибутивна компанија ги стартуваше турбините во со цел да се замени електричната енергија што вообичаено пристигнува на островот преку подводни кабли.
[caption id="attachment_1124577" align="alignnone" width="728"]
Точките во близина на Борнхолм каде што се минирани Северни ток 1 и 2[/caption]
Данските власти понатаму не го спомнаа дефектот на кабелот, наведувајќи само дека приоритет е редовното снабдување со електрична енергија на островите. Речиси во исто време, како што беше речено, „се стабилизираше притисокот“ во гасоводите Северен тек 1 и 2.
Шведската истрага
Флота од воени бродови од секаков вид се преплави околу данскиот остров кратко време откако шведските истражители собраа докази за саботажа на гасоводот од дното на морето и по пристигнувањето во Стокхолм отворено објавија дека се поубедени од порано дека Северен тек 1 а 2 биле оштетени со саботажа и дека силината на експлозијата одговара на детонирањето на неколку стотици килограми експлозив.
„Потврдуваме дека имало детонации на Северен тек 1 и 2 во рамките на шведската економска зона, што предизвика значителна штета на гасоводот. Истрагата на местото на експлозијата го зајакна сомнежот дека се работи за саботажа“, изјави шефот на шведските истражители, Матс Лундквист, истакнувајќи дека на местото на експлозијата се пронајдени докази кои дополнително ќе се испитуваат.
[caption id="attachment_1124578" align="alignnone" width="783"]
Фрегата на кралската данска морнарица „Абсалон“ во пристаништето на островот Борнхолм,[/caption]
Заминувањето на Швеѓаните беше сигнал до другите заинтересирани страни да започнат свои истраги, па Германците, Данците и Норвежаните веднаш се појавија во Борнхолм.
Компанијата „Норд стрим АГ“, која е сопственик на гасоводот, е информирана дека нема да може да испрати свои истражители во дупките на Северен тек 1 и 2, додека не завршат официјалните истраги.
„До денеска не успеавме да извршиме увид на оштетениот дел од гасоводот“, соопштија од „Газпром“.
„Според информациите што ги добивме од данските власти, ќе бидат потребни повеќе од 20 работни дена за да се обработи нашето барање.“
Покрај Данците, истражителите на компанијата, мнозинска сопственост на Руси, ги блокираат и Норвежаните да пристапат до местата каде што експлодираа гасоводите.
Пренасочувањето го организираше државата, прашање е само која.
Германска истрага
Нападите на гасоводите „Северен тек 1“ и „2“ се сложена операција, која не можела да ја изведе терористичка организација, туку само добро опремени и обучени специјални сили, сметаат германските безбедносни експерти, кои по Швеѓаните и Данците, се вклучија во истрагата за експлозиите во Балтичкото Море.
-Гасоводите „Северен тек 1“ и „2“ беа оштетени во експлозии еднакви на силата на 500 килограми ТНТ. Толку било потребно за да се уништат неколку сантиметри челична облога и исто толку армиран бетон во кој биле поставени гасоводните цевки, проценила германската разузнавачка служба БНД.
Со оглед на тоа што цевките биле поставени на длабочина од 80 до 110 метри, германските експерти за безбедност сметаат дека е исклучено терористичките организации да се одговорни за нападот, туку една од ретките земји кои имаат можност да планираат и да извршат таков акција.
Анализата на германските разузнавачи, кои учествуваат во сложена истрага што ја водат повеќе или помалку заеднички Шведска, Данска и Германија, дојде само неколку дена откако шведските истражители ги објавија своите оскудни наоди за резултатите од нивната прелиминарна истрага кај островот Борхолм.
Експерти во Данска и Шведска најавија дека успеале да откријат траги од експлозив и евентуално некои други докази кои би можеле да укажат на тоа како е извршен нападот, но и дека ќе биде тешко да се идентификуваат сторителите.
Во неделата германската полиција и морнарицата отидоа во Борхолм сами да ја проценат штетата и да добијат вистинска слика за штетата на гасоводот.
Откако шефот на германската полиција, Дитер Роман, претходно, минатата недела, побара помош од морнарицата за да се процени штетата на Северен тек 1 и 2, тим германски истражители тргна кон Данска, придружуван од бродовите „Дилинген “ и „Мителгурнд“.
[caption id="attachment_1124579" align="alignnone" width="722"]
Подводен дрон на Seafox[/caption]
Во списокот, сите разузнавачки служби, вклучително и германската БНД, ја отфрлија можноста дека се работи за несреќа, наведувајќи дека материјалниот замор или слична комбинација на околности не била веројатна причина за експлозиите.
Војна на дното на морето или 10.000 саботажи за 40 години
Нападите на Северен тек 1 и 2 се најдрастичните примери меѓу околу 10.000 напади врз енергетската инфраструктура, според евиденцијата на швајцарскиот институт „Пол Шерер“ кои се случиле од 1980 година.
Војната на дното на морето, како што аналитичарите ги нарекуваат можни конфликти околу клучните подводни инфраструктурни објекти, со години е тема на дебата меѓу стратезите, кои долго време предупредуваа дека неколку земји, вклучувајќи ги САД, Кина, Русија и Велика Британија , имаат средства за извршување на такви напади.
[caption id="attachment_1124580" align="alignnone" width="850"]
Гасовод на дното на морето[/caption]
На ваква опасност во февруари предупреди тогашната француска министерка за одбрана Флоренс Парли, која најави дека заштитата на подводната инфраструктура, вклучувајќи гасоводи, нафтоводи и оптички кабли, е составен дел од стратегијата за одбрана на суверенитетот на Франција.
Според планот за заштита на инфраструктурата на Парли, француската морнарица ќе може да користи подводни беспилотни летала и мини-подморници за да оперираат на длабочини до 6.000 метри, како што веќе го прават Британците и Кинезите.
„Франција сака да го брани суверенитетот, ресурсите и инфраструктурата дури и во длабочините на океанот“, објави тогаш Парли.
Неколку месеци подоцна, Европската унија ги идентификуваше Русија и Кина како единствените две земји способни да користат подводни експлозивни направи за да предизвикаат голема штета на подводната инфраструктура.
Истовремено, од НАТО стигна предупредување дека од 2015 година има зголемена активност на руските подморници околу клучните подводни кабли и дека Москва има способност и знаење да спроведе акции насочени против инфраструктурни објекти лоцирани на морското дно.
[caption id="attachment_1124581" align="alignnone" width="1466"]
Модести Блејз и Вили Гарвин во акција[/caption]
На денот кога експлодираа цевките Северен тек 1 и 2, командантот на германската морнарица, Јан Кристијан Как, ја објасни за Велт важноста на подводната инфраструктура, но и предупреди за способноста на Русија да започне акции против такви објекти во Балтичкото Море и Атлантик.
Меѓусебни обвинувања
Западните разузнавачки служби тврдат дека Москва има на располагање роботи способни да следат подводни кабли или гасоводи и да поставуваат експлозивни полнења, што ќе доведе до истрага за движењето на сите бродови и подводни дронови од почетокот на годината.
Американската Централна разузнавачка агенција (ЦИА) ги предупреди Германците за можни напади на Северен тек во текот на летото, тврдејќи дека руските комуникации во кои се изразува загриженост за можните украински акции против гасоводот биле пресретнати.
Според извори на магазинот Шпигел, Украинците наводно се обиделе да ангажираат брод во Шведска за да изведат таква операција, но ЦИА подоцна проценила дека руските извори не биле претерано веродостојни.
[caption id="attachment_1124586" align="alignnone" width="1837"]
Ирански дрон[/caption]
Речиси во исто време Русите ги обвинија Соединетите Американски Држави дека го саботираат гасоводот во данските води, наведувајќи дека областа каде што се случиле експлозиите е под контрола на американските разузнавачки служби.
„Санкциите не беа доволни за англосаксонците. Се префрлија на саботажа... Почнаа да ја уништуваат паневропската енергетска инфраструктура. На сите им е јасно кој има корист од ова. Тие што имаат корист го направија тоа“, изјави рускиот претседател Владимир Путин.
Американците ги отфрлија руските обвинувања, но неколку дена подоцна се испостави дека патролниот авион П-8А „Посејдон“ го прелетал Борхолм само неколку часа по експлозиите.
„Морнарицата P-8A беше на рутински лет над Балтичкото Море, а не е поврзан со истекувањето на гасоводот „Северен тек“, изјави портпаролот на американската морнарица за Ројтерс, што предизвика мноштво шпекулации за наводна вмешаност на САД во саботажа на гасоводот.
Непосредно по експлозијата, поранешниот полски министер за надворешни работи Радек Сикорски твитна:
„Ви благодариме САД“, но го избриша твитот неколку дена подоцна.
[caption id="attachment_1124583" align="alignnone" width="853"]
Твитот на Радек Сикорски[/caption]
Американските политичари никогаш не криеле дека не ги сакаат руските гасоводи на Балтикот. Претседателот Џозеф Бајден ова го изјави уште пред почетокот на војната во Украина.
„Ако Русија ја нападне Украина, „Северен тек 2“ повеќе нема да постои. Ќе ставиме крај. Ви ветувам дека ќе успееме“, рече американскиот претседател.
Чии се тие дронови?
Комплицираната ситуација околу истрагата ги подигна тензиите во Балтичкото Море, така што воздухопловните сили на Данска и Норвешка во неколку наврати од средата подигнаа борбени авиони за да пресретнат „странски авиони“ кои се приближуваат до воздушниот простор на Данска.
Ниту Норвежаните ниту Данците не сакаа да одговорат на прашањата за тоа дали се работи за руски авиони, објави данската телевизија ТВ2.
Покрај Балтикот, тензиите се зголемени и во Северното Море, каде норвешките власти истражуваат „значителен број“ извештаи за неидентификувани дронови околу нафтените и гасните постројки.
Истрагата за „мистериозните беспилотни летала“ заеднички ја водат вооружените сили и полицијата, јавуваат медиумите во Норвешка, наведувајќи дека досега се сослушани триесетина сведоци на летови со беспилотни летала.
„Истрагата откри дека сите пријавени случаи не биле навистина загрижувачки... Во еден случај тоа бил Јупитер кој бил малку посветол или бил далечен брод“, изјави еден од началниците на норвешката полиција, Амунд Ревхајм.
Сепак, норвешките вооружени сили драматично го зголемија своето присуство околу платформите за нафта и гас во Северното Море, иако досега истрагата не можеше да го идентификува потеклото на беспилотните летала.
Дополнителни сили беа распоредени по експлозиите на гасоводите Северни Ток 1 и 2, а во тек е и проверка на гасоводот „Европајп 2“ кој од Ставангер води кон Германија.
[caption id="attachment_1124582" align="alignnone" width="817"]
Мрежата на европски гасоводи[/caption]
Во исто време, компанијата „Гашко“ има ја зајакна безбедноста на гасоводот „Европајп 2“.
Во отсуство на докази кои би можеле да го идентификуваат вистинскиот виновник, очите на јавноста се насочени и кон украинските специјалци, чија обука за подводни активности во претходните години ја спроведувале нуркачи на американската морнарица.
Според една од верзиите, која беше претставена во западните медиуми минатата недела, саботажата била предизвикана од Русите кои се обидувале вештачки да ги зголемат цените на природниот гас и во исто време да покажат како се способни да спроведат таква акција на други подводни инфраструктурни објекти од светско значење.
Од друга страна, добар дел од западните разузнавачи сметаат дека уништувањето на гасоводите Северен тек 1 и 2 во никој случај не одговара на руските интереси, особено ако се земе предвид евентуалното користење на овој гасовод во иднина.
Списокот на осомничени за пренасочување може да биде многу поширок, ако се земе предвид фактот дека израелските разузнавачи во неколку наврати од почетокот на годината предупредуваа дека нуркачи на Хезболах како оговорот на властите во Тел Авив, летаат околу сензорите поставени на дното на морето, тестирајќи ја брзината.
[caption id="attachment_1124584" align="alignnone" width="1030"]
Мапата на гасоводот во филмот “Светот не е доволен “(1999)[/caption]
Во средината на минатата година израелски нуркачи поставија мини и го онеспособија иранскиот брод „Савиз“ закотвен во Црвеното Море.
„Савиз“ беше регистриран како товарен брод, но Мосад со години тврдеше дека е шпионска и логистичка база на Иранската револуционерна гарда.
Водачите на НАТО во јуни 2021 година најавија дека ќе го заштитат и диверзифицираат синџирот на снабдување со енергија и дополнително ќе обезбедат клучна инфраструктура.
„Ќе ги засилиме напорите да се справиме со предизвиците што претстојат за нашата енергетска безбедност“, се вели во документот насловен „Посветеност за зголемена приспособливост“, кој, со оглед на настаните што следеа, се толкува како мрачна навестување за енергијата во војна со Русија.
Диверзии на Турски тек
Понеделник, 10 октомври, кога Борхолм ја загуби струјата, рускиот претседател Путин ја обвини Украина дека се обидува да саботира еден од делниците на јужниот гасовод Турски тек.
На ова реагираше претседателот на Србија, Александар Вучиќ, кој изјави дека Србија ќе остане без струја и гас доколку се уништи гасоводот Турски тек, а потоа најави дека ќе побара од БИА и полицијата да го заштитат гасоводот во Србија од можни пренасочувања.
[caption id="attachment_1124585" align="alignnone" width="748"]
Турскиот претседател Реџеп Таип Ердоган, рускиот претседател Владимир Путин и српскиот претседател Александар Вучиќ и бугарскиот премиер Бојко Борисов присуствуваат на церемонијата на отворање на проектот Турски тек во Истанбул на 8 јануари 2020 година.[/caption]
“Никој во медиумите не забележа, а пишува дека претседателот Путин денеска рекол дека некој се обидел да го уништи Турски тек и да спречи понатамошен проток на гас“, рече претседателот Вучиќ.
„Да се случеше тоа, не знам што ќе направевме, тоа би значело дека нема да имаме струја, затоа што нема да работат гасните централи ТЕТО Нови Сад, Зрењанин и ТЕТО Панчево. Тоа би значело без гас, ништо, без разлика на нашите резерви, кои се најголеми во историјата “, изјави Вучиќ за новинарите по разговорот со претседателот на Обединетите Арапски Емирати, Мохамед бин Зајед Ал Нахјан.
Александар Вучиќ рече дека од руска страна ќе побара дополнителни информации за обидот за уништување на Турски тек и дека ќе побара дополнително да се заштити нашиот гасовод по целата должина.
„Разговарав со БИА, ќе разговарам со полицијата за подигнување на хеликоптери за заштита на гасоводот од потенцијални пренасочувања и се друго. Ова, се плашам, се случи во Црното Море, не кај нас, но ќе направиме што можеме“, рече Вучиќ со порака дека „како што најави, претстои голема борба“.
