Тешко е да не се забележи дека неодамнешната вест за појавата на нов вид на коронавирус, наречен омикрон, почна да се шири низ светот како некакво филмско сценарио за катастрофа.
Наводно, вирусот се шири многу брзо, но не толку брзо како паниката. Паниката, пак, е последното нешто што треба да се поттикне во вакви моменти бидејќи може да доведе до многу погрешни одлуки, како на лично, така и на државно ниво. Затоа, да ја погледнеме ситуацијата што е можно пообјективно, имајќи ги предвид сите информации што ги имаме досега, како и потенцијалните сценарија кои може да произлезат од ова.
Нов вид на коронавирус се појави во јужна Африка. Само два дена откако светот дозна за неговото постоење, Светската здравствена организација (СЗО) го прогласи за „сој на загриженост“.
Ова е категоризација на СЗО, и ова е најсериозната категорија и првпат еден вид на коронавирус е ставен во истиот вид на делта пред една година.
Бројни земји ширум светот реагираа со забрана за влез на луѓе кои доаѓаат од неколку земји во јужна Африка како Јужна Африка, Боцвана, Зимбабве итн. Но, имајќи предвид дека новиот вид е веќе откриен во Белгија, Хонг Конг, Германија , Британија и на други места (списокот сигурно наскоро ќе почне нагло да се зголемува) ова ни покажува дека веќе е доцна за вакви мерки.
Всушност, може да се каже дека овие забрани за влез од споменатите земји се повеќе политичка реакција бидејќи државите треба да покажат дека „нешто прават“ за да го спречат ширењето на новиот вид. Во пракса, овие мерки наскоро ќе се покажат речиси бескорисни бидејќи веќе имаме двегодишно искуство со неможност да се запрат нови соеви.
Не дека такво нешто е невозможно, туку едноставно нема волја - политичка и економска.
Така, наместо со превенција, ќе треба уште еднаш да се занимаваме со санација. Со изборот на таков пристап, веќе, така да се каже, изгубивме две години и над 5 милиони луѓе, но пристапот нема да се промени.
Зошто новиот вид е прогласен за загрижувачки вид?
Поради бројните мутации кои се откриени кај истиот. Станува збор за прилично голем број мутации, околу 50 од нив според кои омикронот се разликува од другите варијанти.
Понатаму, ова е значително поголем број на мутации отколку што беше случајот со претходните варијанти, односно соеви.
Клучната причина зошто овој нов сој е „загрижувачки“ е фактот што на неговиот протеин Спајк се пронајдени околу 30 мутации. Кратко потсетување - коронавирусот предизвикува инфекција користејќи протеини на неговата површина, т.н. Спајк протеин. Се врзува за клетките на телото и навлегува во нив и предизвикува болест. Бидејќи функционира на овој начин, повеќето вакцини се развиваат со таргетирање на спајк протеинот, создавајќи антитела во телото кои го таргетираат спајкот и спречуваат коронавирусот да навлезе во клетките домаќини.
Јасно е дека ако тој дел од вирусот сега мутирал толку многу, како што сугерираат информациите, тоа значи дека антителата - добиени со вакцина или природен имунитет - едноставно нема да го препознаат овој нов вид на вирусот. Дали ќе биде така или дали сегашниот имунитет ќе обезбеди одредена заштита засега е невозможно да се одговори бидејќи не се знае доволно за новиот вид, но ова се некои претпоставки, од тоа произлегува потенцијалната опасност.
Како резултирачките мутации ќе влијаат на однесувањето на вирусот сè уште не е познато, но тој би можел да стане позаразен, би можел да стане отпорен на моментално достапните вакцини, на крајот би можел да ги направи другите превентивни мерки помалку ефикасни, како во однос на инфекцијата, така и во однос на третманот.
Луѓето кои се опоравиле од Ковид-19 би можеле повторно да се заразат, истото важи и за оние кои биле вакцинирани, без разлика колку дози - ако се покаже дека овој нов вид оди во таа насока.
Може ли постојните вакцини да се редизајнираат за да таргетираат нов вид и да понудат заштита од него? Може, но ќе треба време, можеби многу време, зборуваме за недели, потенцијално месеци.
Како што обично се случува, првата реакција на паниката најсилно ја почувствува пазарот, а акциите на берзите тргнаа нагло во надолна линија, а во петокот беше забележан најголемиот пад од февруари (иронично, на „црниот петок“). Очекувано, акциите на патничките и транспортните компании - крузери, авиокомпании... претрпеа силен удар... Пазарот брзо заклучи што би можело да биде најлошото сценарио - вирус кој ја елиминира моменталната заштита и влегувањето на светот во нов тежок период на заклучување.
Фактот што некои од водечките научници, како италијанскиот виролог Роберто Буриони, известуваат дека речиси ништо не се знае за однесувањето на новиот вид не помогна да се спречи ширењето на паниката низ светот.
Но, некои детали се уште се познати, а се наведени во новиот извештај на СЗО. Ова сè уште не се детални студии, туку само првични набљудувања, но тие сугерираат дека овој вид се шири побрзо од порано. Очигледно, веста за новиот вид ја прави особено нервозна Европа, што не е изненадувачки со оглед на тоа што ситуацијата на Стариот континент во последно време е доста тешка.
Надлежните во Јужна Африка, пак, се револтирани поради тоа што нивната земја веднаш се најде на листата на блокади и веќе тврдат дека сега им било кажано дека пријавиле присуство на нов сој. Јасно е што потенцијално значи ова - не би било изненадувачки ако некои земји наскоро почнат намерно да ги кријат информациите што ги имаат за вирусот поради страв од потенцијалните економски последици што сега ќе ги имаат Јужна Африка и земјите во регионот. Непотребно е да се каже дека ова е многу поразително за „глобалната борба“ против актуелната пандемија.
Во светот, особено во Европа, наредните денови и недели ќе бидат одбележани со значителна доза на паника и параноја, на тоа мора да бидеме подготвени и покрај тоа што токму сега е моментот кога одлуките треба да се носат многу трезвено и аналитички. .
За почеток, големиот број мутации на омикронската варијанта се претставува како нешто „страшно“ и повторно речиси повлекува некои паралели со научно-фантастичните и филмовите за катастрофи.
Не е ни чудо што информирањето за научните детали беше препуштено на медиумскиот сензационализам (колку „црни дупки“ веќе требаше да ја проголтаат Земјата?).
Во исто време, ретко се истакнува дека вирусот всушност постојано мутира.
Заборавено е да се спомене дека сите ние, вклучително и сите животински и растителни светови, сме тука каде што сме онакви какви што сме благодарение на мутациите. И не, мутациите - кои наскоро би можеле да ни помогнат - не се секогаш совршени, мудри или намерни. Безброј живи суштества досега се втурнале во ќорсокак на сопственото постоење исклучиво благодарение на мутациите.
Да, на крајот преживуваат оние суштества чии мутации се најдобро прилагодени за опстанок и развој на видот. Мутациите се суровина на еволуцијата, а еволуцијата во никој случај не е совршена.
Проблемот е делумно во самото име „природна селекција“ - природната селекција е процес кој се случува постојано, но не се управува свесно.
Зборувајќи за несовршеноста на еволуцијата, да земеме еден конкретен пример, животното кое сите го знаеме - жирафата. Ларингеалниот нерв (живец на гркљан) се поврзува со мозокот и затоа би било мудро, оптимално, да се помине најбрзиот пат низ животното. Кај жирафата, траекторијата од нејзиниот грклан до мозокот е само десет сантиметри. Но, наместо тоа, со неа, овој нерв оди надолу, низ нејзиниот долг врат, околу срцето, и дури потоа повторно се движи нагоре кон мозокот. Тоа е растојание од околу четири метри!
Но, од каде потекнува таквата неоптимизирана карактеристика кај жирафата? Тоа произлегува од фактот дека жирафата не секогаш имала толку долг врат, згора на тоа, жирафата потекнува од својот антички предок кој немал ни врат. Таа еволуираше за да може да допре до високи лисја и во текот на долг временски период нејзиниот врат се издолжуваше и нејзиниот нерв од гркланот до мозокот заврши во оваа нејзина состојба, во долг период.
Но, жирафата имаше среќа, промените во неа не доведоа до нејзино истребување. Кај многу животни, кои никогаш не сме ги ни сретнале, сигурно се истребени.
Зошто зборуваме за сето ова во контекст на нов вид на коронавирус?
Бидејќи омикрон, со многуте мутации, може да претставува варијанта што оди директно во ќорсокак. Како што повеќепати истакнавме, сето ова засега е само во доменот на теоријата и шпекулациите, но екстремно бројните мутации, според некои експерти, би можеле да доведат до тоа вирусот да стане нестабилен, или сам по себе неодржлив.
Исто така, постои една специфична можност дека појавата на омикрон всушност може да биде добра вест, многу добра вест.
Поаѓаме од претпоставката дека вирусот навистина се шири многу побрзо, како што сугерираат првичните информации.
Зошто е тоа добро?
Бидејќи кај некои други вируси се совпадна дека забрзаното ширење на самиот вирус доведува до слабеење на неговата деструктивност кај заразените.
Со други зборови, ако се покаже дека овој вирус е способен да го помести видот делта - како што делта ги замени претходните - и ако предизвика помала смртност, помала болест, помали шанси за хоспитализација, тоа би можело да биде многу добра вест.
На таков вирус би можело да му се „дозволи“ слободно да се шири низ целиот свет, да стане ендемичен (што овој коронавирус, поради слабата блокада, всушност веќе е) затоа што неговата смртност би станала занемарлива. Ова дури може да доведе до крај на сегашната пандемија.
Какви се шансите за ваков позитивен исход?
Многу е тешко да се каже, но шансата секако постои.
За жал, претходните варијанти го забрзаа ширењето, но не толку нивната опасност. Можеме да се надеваме дека омикрон потенцијално ќе биде исклучок, дека неговата смртност драстично ќе се намали.
Тоа всушност би било во „интерес“ на самиот вирус доколку сака да преживее. Вирусот всушност нема врска со убивање на домаќинот, поважно е да се шири со помош на домаќинот, што значи дека е подобро да се одржи во живот.
Во случај на таков исход, и покрај две тешки години зад нас и сите жртви, би можеле да се сметаме за среќни.
Секако можни се и разни други сценарија како на пример дека омикрон воопшто нема значително да се прошири (иако ова сценарио не е многу веројатно).
Во секој случај, пред нас и новата варијанта се различни можности и немаме ништо од тоа да се фокусираме само на негативни потенцијални исходи и паника, особено додека има простор и надеж за многу подобро сценарио.
Но, иако за подлабоки анализи ќе бидат потребни денови, можеби и недели, првичните информации кои доаѓаат од Јужна Африка, чии научници први го открија новиот вид, се потенцијално охрабрувачки.
Д-р Анџелик Котзи беше една од првите кои открија нов вид кај пациенти, а во интервју за Ројтерс вчера рече дека забележала сосема различни симптоми кај нејзините пациенти инфицирани со омикрон отколку кај делта соевите, но самите симптоми биле „многу благи“.
Некои од пациентите кои дошле на нејзината клиника почувствувале исцрпеност, болки во телото и главоболки.
„Имавме многу пациенти делта за време на третиот бран и тоа не се вклопува во таа клиничка слика. Повеќето пациенти имаат многу, многу благи симптоми и на ниту еден од нив досега не му била потребна интензивна нега. Пациентите успешно закрепнуваат дома“, рече таа.
Таа забележала и дека новата варијанта почесто ги погодува луѓето помлади од 40 години.
И за време на некои претходни пандемии, новите соеви на вирусот се користеа почесто да таргетираат помлади луѓе, но ако оваа варијанта навистина предизвикува само „благи симптоми“, тоа би можело да биде добра вест. Но, засега е сè уште рано да се извлечат заклучоци и ќе треба да се види како новиот вид ќе се однесува во области надвор од неговиот првичен изглед.
