Британија веќе некое време е во драматична состојба, но сега достигнува нов врв.
Главниот настан што неодамна го следеше целиот свет беше смртта на долгогодишната кралица Елизабета Втора, но тој настан, освен што потврди дека светската јавност се уште е многу заинтересирана за деталите и протоколите на британското кралско семејство, не беше настан кој ја фрли Британија во хаос - за хаос е одговорна новата премиерка Лиз Трас, поранешна министерка за надворешни работи.
Кратко потсетување - Британија е во се подлабока економска и политичка криза.
Поранешниот премиер Борис Џонсон беше принуден да поднесе оставка по низа скандали и гафови, односно откако неговата сопствена партија му го сврте грбот поради тоа (а можеби и не само поради тоа).
Во исто време, енергетската криза во Европа предизвикува се потешка ситуација во Британија.
ЕУ донекаде се обидува меѓусебно да се поддржува (иако ќе видиме колку добро ќе функционира кога ситуацијата ќе се „вжешти“), а Британија по Брегзит всушност нема премногу опции.
И тогаш на сцената пристигнува Лиз Трас, политичарка која во текот на нејзината кариера постојано покажуваше дека знае како да се трансформира навремено за да остане политички релевантна и успешна.
Некои ги ценат таквите квалитети, а некои дури мислат дека таквата личност е идеална за овој турбулентен период, па почнале да ја споредуваат со Маргарет Тачер.
Тоа е сепак повеќе специфична желба, еден вид копнеж за цврсто лидерство во турбулентни времиња, но тие карактеристики беа сосема погрешно обиди да се проектираат на Лиз Трас.
Како прво, Меги Тачер, првата британска премиерка која беше и најдолготрајниот премиер во 20 век, беше закоравена конзервативка. Таа ја водеше Конзервативната партија од 1975 до 1990 година (а од 1979 до 1990 година беше премиер на Британија).
Лиз Трас, пак, својата политичка кариера ја започна како либерал демократ и многу истакната - таа беше претседателка на либералдемократите на престижниот универзитет Оксфорд.
Таму таа страсно се залагаше за некои либерални каузи, вклучително и легализација на канабисот, но и укинување на монархијата (можеби новиот крал Чарлс е свесен за тоа, па ѝ приреди малку ладен прием оваа недела!).
https://vecer.mk/life/cel-svet-se-smee-za-priemot-na-liz-tras-kaj-noviot-kral-charls-najdobra-komedija-video/
Меѓутоа, кога Трас виде дека можеби ќе напредува подобро како конзервативец, таа го стори тоа и се приклучи на Конзервативната партија во 1996 година.
Да се биде конзервативен во политичко-економска смисла денес може да значи многу, меѓу другото, може да претставува и струја која го фаворизира турбокапитализмот, односно уредувањето на капиталистичката економија на тој начин што примарно им користи на богатите и големиот бизнис, најчесто на штета на работничката класа.
Јасно е дека тоа не е претставено на таков начин, туку како идеја дека ако бизнисите се успешни, тогаш тој успех посилно ќе „тече“ надолу, односно кон работниците. Сепак, и во време кога големиот бизнис е многу успешен, работниците некако секогаш завршуваат само со трошки, но затоа богатите се пресреќни.
За да се влезе во ваква економска атмосфера, потребно е да има таква политичка влада, која ќе наметне таков модел и од првиот ден ќе тврди дека е најдобра за сите присутни.
Токму со таква намера и амбиција дојде Лиз Трас на премиерската позиција. Таа најави дека со преземањето на власта ќе воведе големи даночни олеснувања за богатите кои веднаш ќе се почувствуваат.
Тоа, тврдеше таа, ќе ја поттикне британската економија уште во првите денови од нејзината администрација. Нејзиниот министер за финансии Кваси Квартенг беше таму како уште поголема експертска поддршка за таа имплементација.
Очигледно, треба да се истакне дека бидејќи ова беше премиерска смена за време на активниот мандат, т.е. на Борис му дадоа „шут-карта“ и партијата имаше можност да избере ново раководство, Лиз мораше да се заблагодари на самата партија, конзервативните претставници.
Таа во оваа фаза не требаше премногу да размислува за самото гласачко тело, бидејќи реално од почетокот беше прашање дали воопшто ќе стигне до следните избори (следните британски парламентарни избори не се закажани до 2025 година).
И така, Лиз лесно ја победи конкуренцијата и стана нова премиерка, успешно претрпувајќи уште една трансформација, овојпат нудејќи го привилегираниот класен спокој и уживање во турбулентни времиња, над грбот на работничката класа.
За среќа или не, модерната економија не може сосема да се справи со радикалните идеи без непосредни последици. Така, Трас и Квартенг тргнаа амбициозно со намера да спроведат сè што е ветено.
И што се случи? Британската економска структура, од цените до самата валута, почна брзо да пропаѓа.
Настана паника. Трас мора да организира итно повлекување или ќе владее со земја што тоне.
Што да се прави? Прво, беше кажано дека ќе се отстапи од одредени мерки, се разбира. Но, последиците продолжија да се трупаат, бројките да одат во минус.
И што сега? Откажување од се, без разлика на политичката цена, која ќе биде многу висока.
Но, сега е предоцна. Сопартијците на Трас и приредуваат поладен прием од Џонсон.
Нејзината позиција беше компромитирана во рекордно време.
Дали Трас е веќе на работ на колапс, само шест недели откако ја презеде власта? Можеби, но сепак може да се обиде да го спречи тоа, за почеток со жртвено јагне.
И така вчера таа го отпушти својот министер за финансии Квартенг.
Како тој да е „виновен“ за ситуацијата? Тој не е. Поголем виновник секако е таа што преку даночни олеснувања стигнала на адреса на премиерка, а сега става до знаење дека планира да остане тука.
https://vecer.mk/svet/liz-tras-pravi-vrtenje-za-180-stepeni/
А што ќе прави сега Трас? Истото што го прави во текот на кариерата кога ситуацијата станува тешка - таа ќе се трансформира. Така вчера таа веќе одржа многу кратка прес-конференција на која најави дека ќе направи корпоративен потег - односно дека ќе го направи токму она што вети дека нема да го прави минатиот месец!
„Очигледно е дека сегменти од нашиот мини-буџет отидоа подалеку и побрзо отколку што очекуваа пазарите. Сега треба да дејствуваме за да ги смириме пазарите“, рече таа.
Не кажа ништо за сопствената одговорност за хаосот што настана последниве недели, како за се да е виновен министерот за финансии, барем така излегува.
Запрашана попладнето зошто остана на функцијата кога замина Квартенг, таа рече:
„Мој приоритет е да ја осигурам економската стабилност што и е потребна на нашата земја“.
Веднаш потоа беше кажано дека нов министер на финансии ќе биде поранешниот државен секретар за здравство и поранешен државен секретар за надворешни работи Џереми Хант.
Медиумите пишуваат дека Хант е умерен прагматичар, што ќе има смирувачки ефект на пазарите. Но, се чини дека никој не се прашува како Хант може да биде подеднакво квалитетен експерт за здравство, надворешна политика и сега за финансии.
Начинот на кој Квартенг беше отпуштен беше потег што дополнително го зголемува впечатокот на хаос под новата администрација.
Имено, тој беше во Вашингтон, каде штотуку учествуваше во преговорите со претставници на ММФ. Таму добил порака дека мора итно да се врати во Лондон, што и го направил, за по враќањето да му кажат дека е отпуштен.
Дали е зачувана Трас? Избегна ли поголема криза?
Тешко, бидејќи ситуацијата продолжува да се влошува, а нејзините потези тешко дека ќе доведат до некаков вид на моментална стабилизација.
Конзервативците се нервозни, некои веќе сугерираат дека таа треба да биде соборена од власт што е можно поскоро.
Секако, тука е и опозицијата, која по можност би сакала да предизвика предвремени избори.
Рејчел Ривс, која зборува за економија за опозициската Лабуристичка партија, рече дека е неопходен „понижувачкиот пресврт“, но додаде дека „вистинската штета веќе е направена на милиони обични луѓе кои сега плаќаат многу повисоки хипотеки и се борат да врзат крај со крај“.
Едноставно, Трас веќе ја направи штетата, направи хаос на пазарите што не може да се среди преку ноќ и се поткопа себеси со неуспехот на очекувањата на оние за чија поддршка се бореше на изборите за премиер.
Како мисли да остане на власт и покрај сето ова, ќе видиме, но турбулентната криза во Британија продолжува и пред зимата, што ќе биде многу голем предизвик.
Фото: Imago Lifestyle
