Американците масовно ги напуштаат своите работни места. Секој месец милиони поднесуваат откази и ситуацијата сега создава невидени проблеми на пазарот на трудот. Многу компании едноставно не можат да најдат доволно вработени, а проблемот почнува да се одразува и на општата економска состојба, бидејќи се создава дополнителен притисок врз синџирот на снабдување, кој веќе е оптоварен.
Според официјалните податоци, 4,2 милиони Американци поднеле оставки во октомври, 4,4 милиони во септември, 4,3 милиони во август... Истовремено минатата недела, бројот на нови барања за надоместок за невработеност падна на само 184.000, што е најниска бројка од септември 1969 година.
Слободни работни места има повеќе од 11 милиони, а таа бројка расте. Има хроничен недостиг на работници, а американската економија моментално има околу 4 милиони помалку работни места отколку на почетокот на пандемијата. Сето ова станува голем предизвик за работодавците кои се почесто мораат да вработуваат работници без претходно искуство.
Економистот од Американската стопанска комора, Кертис Дубеј, во интервју за AFP истакнува:
„Никогаш не сме имале таква ситуација, да има толку многу слободни работни места. Оваа пандемија го менува односот кон работата. Работни места кои традиционално не се многу атрактивни и за кои се бараат помалку вештини, не се наоѓа работна сила. Работниците едноставно повеќе не се согласуваат со тоа“.
Од оваа информација веќе може да се погоди кој најмногу поднесува оставка. Тоа се претежно работници од услужниот сектор. Од сектор каде што не се бараат големи вештини, но и сектор кој е „рбетот“ на функционирањето на системот. И зошто си заминуваат? Причините има многу, но една од нив секако е што повеќе не чувствуваат страв дека ќе им биде тешко да најдат нова работа.
На некој начин работниците денес можат да ја контролираат ситуацијата бидејќи знаат дека се потребни.
Во време кога невработеноста е висока, работодавците ги диктираат „правилата на игра“, а голема „армија“ невработени е секогаш тука за да влее страв кај работниците кои се плашат дека ќе им биде тешко да најдат нова работа.
Во моментов тоа не е случај. Некој што работи, да речеме како келнер, многу лесно може да најде друга работа во секторот, можеби и подобра.
Работодавците, пак, во кризата поради тоа што не можат да најдат работници, ќе мора да почнат да ставаат на маса некои подобри понуди - подобри услови за работа, подобра здравствена покриеност, подобра пензиска заштеда... Веќе се чувствува дека работодавците ги зголемуваат платите и бенефициите на работниците (и за да не ги загубат постоечките).
Најголемите бонуси се даваат за оние работни места каде што е неопходно да се работи со раце и на локација, за работи каде што работите не можат да се вршат дома од компјутер.
Трендот секако ќе продолжи и следната година кога платите, според некои проценки, би требало да пораснат за околу 4%.
Крајно време би било и работодавачите да почнат да ги зголемуваат платите бидејќи со години стагнираат.
Дали е конечно време работниците да бараат поголеми права и да ги добијат? Тешко.
Имено, овој момент е производ на длабока криза предизвикана од пандемијата на коронавирус која се уште трае, а во моментов има зголемена инфлација, која може да стане уште поизразена поради оваа криза на пазарот на трудот.
Во секој случај, тоа се големи лулашки. Да ја земеме, на пример, оваа бројка - невработеноста во САД достигна врв во април 2020 година, 14,8% - рекордна невработеност од чувањето на рекордот (од 1948 година), но падна на само 4,2% минатиот месец.
Но, што прават сите тие луѓе кои даваат отказ? Од што живеат? Дали веднаш се префрлаат на нови работни места или ...?
Најчесто не - тие само ги напуштаат своите работни места, барем на некое време.
Па, од каде им се парите за живеење? Тие штедеа за време на пандемијата.
Не е тајна дека Американците се големи потрошувачи - тие мора да бидат во најголемата капиталистичка земја во светот, каде што толку многу се врти околу трошењето - но за време на пандемијата, многумина едноставно немаа каде да ги трошат своите пари.
Понатаму, има владини субвенции кои беа дистрибуирани во најтешките месеци на заклучување. Американските власти мислеа дека тоа ќе ја поттикне потрошувачката, но тоа не им се случи на многу Американци, па решија да штедат наместо да трошат.
Некои од нив сега поднесуваат откази и ќе им треба извесно време пред да се вратат на работа. Тоа само зборува колку работниците се „потрошени“ на своите работни места и дека едноставно им е потребен одмор од нив.
Дали овде зборуваме за „големо исцрпување“? Дали луѓето се толку исцрпени од работата што едноставно одбиваат да учествуваат во неа?
Можеби звучи доста поетско, револуционерно и радикално - и иако сигурно има такви случаи, оваа ситуација за која зборуваме денес не е.
Како што веќе спомнавме, отказите масовно се даваат на пониско рангирани работни места, а луѓето не заминуваат за да се „исклучат од системот“ туку искористувајќи ја оваа ситуација, да завршат на подобро работно место.
Така, на пример, во ресторанот и хотелскиот сектор имаме најголема загуба на вработени, но и добивка.
Што значи тоа? Тоа значи дека во недостаток на работници - или „миграција на работници“ - компаниите сега мора жестоко да се борат едни против други за да дојдат овие работници кај нив. Некои, кои имаат акумулирано капитал, ќе успеат во тоа, додека многумина едноставно ќе мора да пропаднат затоа што ќе немаат за кого да работат.
Што се однесува до „прегорувањето“, истото често го пријавуваат и вработените во „горните“ сектори како што се финансиите, банкарството, информатиката... но иако се потешко се справуваат со стресот и тешкотијата на работа, нема многу откази.
Разбирливо е и зошто - се плашат дека во случај на отказ тешко ќе најдат нова работа или дека ќе мора да прифатат послабо платена работа.
Меѓу луѓето кои дадоа отказ и повеќе не планираат да се вратат на работа, има претежно постари луѓе кои сепак требаше да одат во пензија и сега - со оглед на здравствената закана - ја напуштаат работата неколку години порано.
Сепак, оваа ситуација во САД може да биде искористена од самите работници за да се борат за голем број права на кои им биле ускратени со години.
Слична ситуација се случи пред сто години во Франција. По Првата светска војна избувна пандемија на шпански грип - поради големите загуби, и од војната и од болестите - имаше недостиг на работна сила.
Се разбира, властите веднаш притрчаа на помош на големиот капитал за да не мораат да ги зголемуваат платите на работниците со тоа што веднаш ќе ја поттикнат имиграцијата на странска работна сила во Франција, пред се млади мажи (звучи познато).
Понатаму, тие ги поканија жените сами да аплицираат за работа.
Но, работниците ја почувствуваа својата сила и организираа масовни протести, така што на крајот премиерот Жорж Клемансо се согласи на нова мерка: 8-часовен работен ден (нешто за што американските работници ќе се борат само две децении подоцна).
Се разбира, Клемансо и француската буржоазија беа во голем страв дека работниците (уште посилно) ќе се свртат кон комунизмот (СССР штотуку се појавуваше тогаш!).
Ова се секако големи превирања и влијанието на оваа пандемија врз глобалната економија ќе се чувствува уште долго време.
Но, не е гарантирано дека хаотичната состојба мора нужно да има само негативни долгорочни последици.
