„Соломон, те надминав“, наводно биле, според некои историски извори, зборовите на императорот на Источното римско царство, по завршувањето на изградбата на црквата „Аја Софија“ во Цариград, пренесува NationalGeographic.rs.
На темелите на старата црква што изгорела во пожар, Јустинијан изградил нова црква, чија изградба траела од 532 до 537 година, а била доверена на Антемиј од Трал и Исидор од Милет.
Објектот има три насади одделени со столбови. Средниот наос е најширок, речиси квадрат, има тристрана апсида на исток и е засводена со прекрасна купола која му дава на објектот централен карактер. Главното оптоварување на куполата го носат четири сводови што се издигаат на четири пиластри, додека галериите се наоѓаат над страничните кориги. На запад е двоен нартекс.
Дијаметарот на куполата е малку повеќе од 30 метри, а изграден е од 40 радијално поставени ребра кои имаат прозорци на дното кои оставаат впечаток дека куполата лебди. Куполата од западната и источната страна е „прифатена“ од полу-куполи со ист дијаметар, кои понатаму продолжуваат со 4 помали куполи - ниши.
За изградбата на Света Софија, материјалот бил донесен од сите делови на тогаш познатиот свет: порфир од Египет, зелен мермер од Тесалија, црн камен од регионот на Босфор и жолт камен од Сирија.
Аја Софија била империјална градба, во која царот слушал литургија со својата свита, а служела и како место на крунисувањето и седиште на Вселенскиот патријарх.
Духовен живот на Аја Софија:
- Христијанска црква (537—1054),
- Грчка православна црква (1054-1204),
- Римокатоличка црква (1204—1261),
- Грчка православна црква (1261—1453),
- Империјална џамија (1453—1931),
- Музеј (1935—2020)
- Затворена заради претворање во џамија (2020—)
Аја Софија била христијанска црква со векови, сè додека не се поделил христијанскиот свет. Таа поделба значеше и прва „трансформација“ за Аја Софија. Големиот раскол или Великиот раскол се случил во 1054 година, а од тоа најголем раскол во историјата на христијанството, кога Римокатоличката и Православната Црква се разделиле, Света Софија станала грчка православна црква.
Го носела тој статус до 1204 година, кога се случил првиот пад на Цариград за време на Четвртата крстоносна војна, кога градот бил окупиран од Латинската империја, чии владетели ја претвориле црквата во католичка.
Со падот на Цариград, во византиската област се појавиле три нови држави, наследнички на Византиската империја: Никејско Царство, Епирско деспотство и Трапезоидско царство. Во сојуз со Џенова, владетелот на Никејското царство, Михаил, кој подоцна ја основал новата династијата Палеолог, ја ослободил Цариград во 1261 година, а Аја Софија повторно станала Грчка православна црква.
Речиси два века подоцна, во вторник 29.05.1453 година, се случил падот на Цариград. На тој ден, Византија официјално паднала во рацете на Османлиите, а со тоа и Црквата Света Софија.
Следела нова трансформација и нов живот. На Црквата на Светата мудрост биле додадени четири минариња, мозаици и други претстави на светците биле покриени со гипс, а тоа било Империјалната џамија за следните пет века.
Основачот на модерна Турција, Мустафа Кемал Ататурк го одобрил статусот на Аја Софија како музеј во 1934 година и станала симбол на секуларизмот, отворен за сите религии. Од 1935 година до денес, музејот Аја Софија е едно од најпосетуваните места во Турција.
На предлог на сегашниот претседател на Турција, Реџеп Таип Ердоган, судот го поништи декретот од 1930-тите и беше објавено дека молитвите ќе започнат во џамијата Аја Софија на 24 јули.
