Монт Еверест е малку повисок отколку што се мислеше, според заедничкото кинеско-непалско мерење кое го реши долгогодишниот спор околу висината на највисокиот врв во светот што се протега на заедничката граница на двете земји.
Монт Еверест е именуван по британскиот геодет од колонијалната ера Џорџ Еверест, кој никогаш не го видел. Врвот на планинскиот венец на Хималаите во Азија се наоѓа на границата помеѓу зоната Сагармата во Непал и автономниот регион на Тибет во Кина. Новозеландскиот алпинист и истражувач Едмунд Хилари и непалскиот шерпа Тензинг Норгај први се искачиле на Монт Еверест во 1953 година.
Денес, искачувањето на Еверест е масовен феномен. Оваа највисока точка на планетата ја искачиле 678 луѓе само во 2017 година, додека шестмина починале пред да стигнат до целта. Масовната посета на планинарите ја направи оваа планина највисоката депонија во светот.
Официјален Катманду и Пекинг долго време ја оспоруваа точната висина на Монт Еверест, но откако и двете земји испратија експедиција геодети на врвот, тие се согласија дека официјалната висина на Монт Еверест е 8.848,86 метри (29.032 стапки) надморска височина. Ова е малку повисоко од нивните претходни мерења.
Висината на Еверест била предмет на мерење уште во 1808 година кога Британците, додека вршеле колонијална власт над Индија, започнале големо тригонометриско истражување на Индија за да ги одредат локациите и имињата на највисоките планини во светот. Почнаа од јужна Индија и напредуваа кон север носејќи големи теодолити со тежина од 500 кг и носени од 12 мажи. Сепак, Непал не им дозволи на Британците да влезат во земјата поради сомневање за можна агресија и шпионажа, стравувајќи од анексија.
Како и да е, во 1847 година, Британците започнаа детални набљудувања на врвовите на Хималаите од станици за набљудување на растојание до 240 км. Следната година, британскиот главен геодет на Индија, Ендрју Во, направил набљудувања од станицата Савајпор, лоцирана на источниот крај на Хималаите. Следната година, Во го испратил Џејмс Николсон, кој направил две успешни набљудувања од Жирол на растојание од 190 километри, потоа уште 30 набљудувања од пет локации, од кои најблиску била 174 километри.
Занемарувајќи го прекршувањето на светлината, кое не дава точни податоци, беше утврдено дека приближната висина на Монт Еверест е 9.200 метри надморска височина.
Во 1852 година, Радханат Сикдар, индиски математичар и геодет од Бенгал, стациониран во геодетскиот штаб во Дехрадун, бил првиот што го идентификувал Еверест како највисока планина на светот на 8.840 метри (29.002 стапки) со тригонометриски пресметки врз основа на податоците на Николсон. Беа направени мерења во стапки и беше откриено дека врвот XV (Еверест) е висок точно 29.000 стапки (8.839,2 m), но јавно објавената висина е 29.002 стапки (8.839,8 m). За да се избегне впечатокот дека висината на Еверест е само проценка, на одредената висина, која била во 1856 година, биле додадени два стапки (61 см).
Непал претходно користеше за своето мерење проценка од 8.848 метри направена за истражување на Индија во 1954 година, што вклучуваше и снегот што лежи во како пирамида на врвот на карпата. Долго време ова се сметаше за „официјална“ висина.
Кинеско истражување во 2005 година покажа дека висината на карпата на врвот - позната како Чомолунгму и Сагармарта на локалните јазици - е 8.844,43 метри (29.017 стапки), околу 3,7 метри (11 стапки) помалку од проценката од 1954 година.
Непал, кој е дом на уште седум од 14-те највисоки врвови во светот, го испрати својот прв тим геодети во мај минатата година за да го измери Еверест. Владини претставници пред десет години изјавија за Би-Би-Си дека се чувствуваат под притисок од Кина да ја прифатат кинеската висина и затоа решиле да одат на ново мерење за „еднаш засекогаш да ја измерат висината“.
Кинеските геодети потоа се искачија на врвот во пролетта 2020 година, кога и двете земји ја затворија планината за други планинари поради пандемијата на коронавирус.
Дамодар Дакал, портпарол на одделот за истражување во Непал, рече дека непалските геодети го користеле глобалниот сателитски систем за навигација за да ја добијат „прецизната висина“ на џиновскиот врв.
Двете земји испратија тимови да се искачат на планината користејќи GPS и тригонометрија за да ги направат конечните пресметки.
„Кога геодетскиот рефлектор беше поставен на врвот, геодетите на станиците околу врвот го измерија растојанието од шест точки до рефлекторот, што значеше дека може да се пресметаат најмалку шест триаголници за да се одреди висината на планината“, рече Џијанг Тао. , научен соработник на кинеската академија за геодетски и картографски податоци за China Daily.
Еверест е „вечен симбол... на пријателството меѓу Непал и Кина“, рече непалскиот министер за надворешни работи Прадип Кумар Гјавали, објавувајќи ги резултатите од нивното истражување во видео-повик со неговиот кинески колега Ванг Ји. По тој повод, кинескиот министер за надворешни работи Ванг Ји и неговиот непалски колега истовремено притиснаа копче за време на виртуелна конференција, а на екранот блесна новата висина на Еверест.
„Ова е пресвртница во историјата на планинарството што конечно ќе стави крај на дебатата за височините, а сега светот ќе има бројка“, рече Бир Лама, претседател на Непалската планинарска асоцијација.
Дали висината на Монт Еверест е конечна?
Причината зошто новодоговорената висина би можела да биде привремена е затоа што хималајскиот опсег долг 2.900 километри се наоѓа на границата на индиската и евроазиската тектонска плоча, чие издигнување предизвикано од нивниот судир го довело до Монт Еверест, а поради нивното постојано туркање, Хималаите се издигаат во просек за околу 1 см секоја година.
Планинарите претходно сугерираа дека земјотресот со јачина од 7,8 степени според Рихтеровата скала, во кој загинаа речиси 9.000 луѓе во Непал во 2015 година, може да ја промени висината на Монт Еверест. Во таа прилика беа оштетени над милион згради, а на Еверест настана лавина во која загинаа 19 луѓе.
Новото мерење на висината на Еверест ќе има мало практично значење. К2, втората највисока точка во светот, е пониска за 237 метри. Сепак, Еверест е исклучително популарен и од средината на 1990-тите е вистинска трка за искачување на врвот. Појавата на подобра планинарска опрема, како и туристички агенции „кои водат кон врвот“ го направија искачувањето на Монт Еверест прашање на мода и добра заработка.
