Федералните резерви на САД (ФЕД) го објавија своето најсериозно предупредување досега за она што можеби е потребно за да се спречи високата инфлација во Америка: побавен економски раст, поголема невработеност и потенцијално рецесија.
Трет пат по ред американската централна банка - ФЕД синоќа ја зголеми каматната стапка за 0,75 процентни поени, што се смета за големо зголемување.
Во моментов каматната стапка на ФЕД, која е клучна стапка за долари, но и референтна каматна стапка за сите меѓународни финансиски пазари, е на ниво од три до 3,25 отсто.
Причина за ваквиот скок на каматните стапки е секако високата инфлација која во август достигна 8,3 отсто на годишно ниво.
„Мораме да ја оставиме инфлацијата зад нас. Посакувам да има безболен начин да се направи ова. Не постои“, изјави вчера претседателот на ФЕД, Џером Пауел.
На прес-конференција, шефот на Федералните резерви, Џером Пауел, го призна она што многу економисти го зборуваат со месеци - дека целта на Централната банка е да изврши таканаречено „меко приземјување“, односно доволно да го забави растот. да ја намали инфлацијата, но не толку да предизвика рецесија.- се помалку веројатно.
„Шансите за меко приземјување се намалуваат“, рече Пауел, додека Федералните резерви продолжуваат да ги зголемуваат каматните стапки за да ја забават највисоката инфлација во последните четири децении.
„Никој не знае дали тој процес ќе доведе до рецесија, и ако дојде, колку сериозна ќе биде рецесијата.“
Пред економистите на банката да размислат за задржување на зголемувањето на каматните стапки, ќе треба да видат континуиран бавен раст, „умерен“ пораст на невработеноста и „јасен доказ“ дека инфлацијата полека се движи кон целта од 2 проценти.
„Мораме да ја оставиме инфлацијата зад нас. Посакувам да има безболен начин да се направи тоа. Нема“, рече Пауел.
Со најновата одлука, каматната стапка која влијае на многу деловни и приватни кредити е зголемена на 3% до 3,25%, што е највисоко ниво од почетокот на 2008 година.
Падот на цената на бензините донекаде ја намали инфлацијата, која во август и натаму беше висока и изнесуваше 8,3% во однос на претходната година.
Пониските цени на бензинот, исто така, веројатно придонесоа за неодамнешното зголемување на рејтингот на претседателот Џо Бајден, за кој демократите се надеваат дека ќе ги подобрат нивните шанси на конгресните избори во ноември.
Во средата, претставниците на Федералните резерви, исто така, прогнозираат нови, големи зголемувања на референтната каматна стапка, која би можела да биде висока до 4,4% до крајот на годината, што е цел процентен поен повеќе отколку што предвидуваа во јуни. Тие очекуваат каматната стапка да продолжи да расте следната година, на околу 4,6%, што е највисоко ниво од 2007 година.
Кога Банката на федерални резерви ги зголемува каматните стапки, на граѓаните им станува поскапо да земаат кредит за дом или автомобил, а фирмите да земаат кредит. Потоа потрошувачите и компаниите се задолжуваат и трошат помалку, што ја „лади“ економијата и ја забавува инфлацијата.
Зошто првиот човек на Федералните резерви зборуваше за болните последици од зголемувањето на каматните стапки? Имено, целта на зголемувањето на каматните стапки е да се повлече ликвидноста од стопанството и има ефект на зголемување на сите останати каматни стапки.
Ова дополнително значи забавување на економската активност и во некои случаи рецесија.
ФЕД објави и нови економски проекции за 2022 и 2023 година, кои покажуваат значително забавување на економската активност.
Меѓутоа, доколку централната банка не успее да ја потисне инфлацијата, растот на цените влијае на намалување на економската активност.
Ден по потегот на американските монетарни власти, следеа низа реакции од централните банки.
[caption id="attachment_1115378" align="alignnone" width="748"]
Американската ФЕД ги зголеми каматните стапки, а по неа сите останати: Поскапи кредити и во Македонија?[/caption]
Банката на Англија денеска ја зголеми каматната стапка за 0,5 процентни поени, на највисоко ниво во последните 14 години.
А швајцарската национална банка ја зголеми основната каматна стапка за 0,75 процентни поени и конечно излезе од негативната зона на 0,5 отсто.
Исто така, денеска централната банка на Норвешка ја зголеми каматната стапка за 0,5 поени на 2,25 отсто.
Во четвртокот, Централната банка на Шведска ја зголеми основната каматна стапка за цел процент, а Европската централна банка одлучи за најголемото зголемување на каматната стапка досега - од три четвртини од процентот за 19-те земји кои ја користат заедничката валута - еврото.
Зголемување на каматите се очекува особено од ФЕД, со оглед на изјавите на функционерите дека прв приоритет е справување со инфлацијата, без разлика на последиците по економскиот раст.
И Милан Маринковиќ, партнер во WM equity партнери, истакнува дека тоа не е изненадување со оглед на инфлаторните притисоци.
„Инфлацискиот притисок е се посилен бидејќи во претходниот период беа испечатени многу пари за време на Ковид, но и со оглед на настаните во Украина. Единствениот начин на кој монетарната политика може да влијае на намалувањето на инфлацијата е преку зголемување на референтната каматна стапка. И ФЕД и ЕЦБ, ако сакаат да спречат инфлацијата да стане системски проблем, мора да ја повлечат ликвидноста од пазарот и да ја нарушат понудата и побарувачката на пари“, објаснува Маринковиќ, додавајќи дека во САД очекувале пад на инфлацијата во Август со оглед на претходното затегнување, но тоа е зголемено.
Зголемувањето на каматните стапки на ФЕД предизвикува поместувања на пазарите ширум светот, бидејќи зголемените каматни стапки на доларот ги зголемуваат приносите на краткорочните државни обврзници на САД. Потоа, инвеститорите од целиот свет ги споредуваат приносите што ги добиваат на другите пазари со она што ќе им го даде безбедноста без ризик како САД.
„Ако вашата инвестиција во акции или недвижен имот дава еден или два отсто, ќе ги префрлите парите во американски обврзници кои не носат никаков ризик. Очекувам поради ова во наредниот период да има големи корекции на различни пазари и да има сериозно намалување на вредноста на имотот“, оценува Маринковиќ.
Од друга страна, ЕУ доцни со монетарното затегнување, вели тој, додавајќи дека сега има повисока инфлација во еврозоната отколку во САД и затоа Европската централна банка ќе мора уште поостро да реагира.
„Поминува ерата на евтини пари. На Запад ќе изгледа како 80-тите и 90-тите, а во нашиот случај како 2003 или 2004 година“, смета Маринковиќ.
Според него, ако има криза во Европа, овде ќе биде уште полошо.
„Во Србија 95 отсто од финансискиот пазар го сочинуваат банки, а на банкарскиот пазар доминираат четири или пет банки чии седишта се во ЕУ. Доколку централата на тие банки наидат на проблеми, тие ќе го повлечат капиталот од нивните подружници, вклучително и банките од овде. Може да дојде момент кога изворите на финансирање ќе станат недостапни, а во секој случај скапи. Сега не би советувал долгорочно задолжување со променлива каматна стапка поврзана со еурибор“, предупредува Маринковиќ, коментирајќи дека банките веќе во голема мера престанале да даваат долгорочни заеми со фиксна каматна стапка.
„Сега таа каматна стапка, која се состои од маржа и еурибор, е ниска и заемите изгледаат евтини. Но, инфлацијата нема лесно да запре, а Еурибор оди нагоре. „Нешто што сега изгледа поволно може да се претвори во големо оптоварување, доколку трошоците за живот и ратите за заемите истовремено пораснат поради растот на еуриборот“, вели Маринковиќ.
Сепак, најважниот фактор што ќе одреди што ќе биде со европската и нашата економија се случувањата во Украина, односно дали ќе има ескалација или смирување и враќање на трговијата со енергетски производи меѓу Русија и Европа.
„Во моментов навистина не е лесно да се води монетарна политика“, заклучува тој.
И Верољуб Дугалиќ, професор на Економскиот факултет во Крагуевац, како главен фактор за економските движења ги наведува настаните во Украина, особено по вчерашните најави од Москва.
„Ако се ескалира, прашањето за каматите ќе биде ирелевантно. Доколку нема ескалација, инфлацијата ќе потрае и не се исклучени понатамошни корекции на каматните стапки од страна на ФЕД и ЕЦБ. Тоа значи зголемување на каматите и на нашите пазари“, посочува Дугалиќ.
Според него, проблемот на централните банки е што ја регулираат монетарната сфера со камати, а нарушувањата настанале во реалниот сектор.
„Пореметувањето се решава таму каде што настанало, а во овој случај е на пазарот на стоки, пред се енергија и храна“, заклучува Дугалиќ.
