Европските земји значително го зголемија увозот на оружје од 2018 до 2022 година во споредба со претходните пет години, а уделот на САД во глобалниот извоз нагло се зголеми, објави Шведскиот меѓународен институт за истражување на мирот (СИПРИ). Од 2918 до 2022 година увозот на оружје во Европа се зголемил за 47 отсто во однос на периодот од 2013 до 2017 година, според шведскиот институт, кој го следи извозот и увозот на авиони, воени бродови, тенкови, артилерија, ракети и разни системи за оружје.
Во извештајот, СИПРИ ги анализира сите „трансфери на оружје“, кои вклучуваат купување и бесплатна воена помош што му се става на располагање на Киев. Потоа Институтот ја проценува вредноста на ова оружје. Поради ова, излегува дека минатата година, и покрај големата воена помош за Украина, САД извезле поголема вредност на оружје во Кувајт, Саудиска Арабија, Катар и Јапонија. Затоа што тие земји ги купија најсовремените скапи американски системи, а Украина најмногу оди на половно оружје од американскиот арсенал, чија вредност е помала.
Редоследот на петте најголеми извозници на оружје не се промени: по САД следат Русија, Франција, Кина и Германија.
Европските членки на НАТО го зголемија увозот за 65 отсто. „Иако трансферите на оружје ширум светот се намалени, тие во Европа нагло се зголемија поради тензиите меѓу Русија и повеќето други европски држави“, рече во изјавата Питер Д. Веземан, висок истражувач во СИПРИ.
„По инвазијата на Украина, европските земји сакаат да увезат повеќе оружје и тоа за пократок временски период“, додаде Веземан. На глобално ниво увозот на оружје е намален за 5,1 отсто. Африканските земји го намалија увозот за 40 отсто, а оние во Северна и Јужна Америка за 21 отсто. Увозот во азиско-пацифичкиот регион е намален за 7,5 отсто, а на Блискиот исток за 8,8 отсто.
Исклучок во Азија се земјите од источниот дел на континентот и „одредени земји во други области со високо ниво на геополитичка тензија“, забележуваат тие. „Стратешката конкуренција продолжува во другите делови на светот: увозот на оружје во Источна Азија е зголемен додека испораките на Блискиот Исток останаа на високо ниво“, објасни Веземан.
САД и Русија се најголеми и втори најголеми извозници на оружје во светот во последните три децении. Од 2018 до 2022 година, САД го зголемија своето водство, со 14 отсто поголем извоз во споредба со претходните пет години. Американскиот удел во глобалниот извоз се зголеми од 33 на 40 отсто.
Рускиот извоз на оружје е намален за 31 отсто, а учеството во светскиот извоз од 22 на 16 отсто. Третопласираната Франција се приближи до Русија со зголемување на нејзиниот удел во глобалниот извоз од 7,1 отсто од 2013 до 2017 година на 11 отсто во петгодишниот период кој завршува во 2022 година.
„Инвазијата на Украина веројатно дополнително ќе го ограничи рускиот извоз на оружје“, рече Веземан од СИПРИ, „бидејќи Русија ќе има приоритет да ги снабдува сопствените вооружени сили, додека побарувачката од другите земји ќе остане ниска поради трговските санкции“. Минатата година СИПРИ предупреди дека глобалниот нуклеарен арсенал најверојатно ќе расте во наредните години, забележува Ројтерс.
Како што велат во СИПРИ, ваквите големи промени не се невообичаени за оружјето, бидејќи често се доволни една или две големи и скапи нарачки за да се зголеми извозот. Но, како што вели Веземан, постојат и структурни причини за растот на француската индустрија: „Франција силно ја промовира својата посветена индустрија и на тој начин постигна голем успех во последната деценија“.
Во истиот период германскиот извоз е намален за 35 отсто, а кинескиот за 23 отсто. „Кина не успеа да навлезе на некои големи пазари, во некои случаи има јасни политички причини“, изјави за Дојче веле истражувач од Стокхолмскиот институт. На пример, Кина не продава оружје на соседна Индија, која е еден од главните купувачи.
„Изненадувачки е што Кина не беше во можност да се натпреварува со конкурентите од САД и Европа дури и во повеќето земји од Блискиот и Блискиот Исток“, додава Веземан.
Истражувачите забележуваат дека Русија ја престигна Кина како главен снабдувач на субсахарска Африка, што е особено очигледно по државните удари во Мали, а Турција добива значително помалку оружје од САД.
СИПРИ ги анализираше и нарачките за скапо оружје, како воени авиони, воени бродови, носачи на авиони и подморници за следниот период.
Според нивните анализи, САД ќе останат убедливо најголем извозник. Околу 60 отсто од сите нарачани борбени авиони и хеликоптери се американско производство. Само минатата година 13 земји нарачале 376 вакви американски авиони.
Франција забележала голем број нарачки, додека никој не нарачал германски авиони, но имало бродови. Русија има релативно малку нарачки, што се објаснува со фактот дека домашната армија има потреба од повеќе оружје, па има помалку за продажба.
Да потсетиме, минатогодишниот извештај на Институтот покажа дека Европа почна да се вооружува уште од руската инвазија на Крим. Извештајот за периодот од 2017 до 2021 година покажа дека обемот на купено оружје всушност паднал за 4,6%, но европските земји купиле 19% повеќе оружје отколку во претходниот период.
