Медиумите од германско говорно подрачје деновиве се распишуваа за за 30-годишнината од распадот на Југославија
По тој повод, Австриската прес-агенција (АПА) објави разговор со еминентниот виенски економист Марио Холцнер, кој го пренесоа повеќето австриски медиуми.
Не можеше да се спречи политички колапс, но ќе се исплатеше економски за да се спаси Југославија, рече Холцнер од Виенскиот институт за меѓународни економски студии (ВИИВ) во интервју за АПА.
Холцер всушност ги коментираше економските аспекти на Југославија, како и економскиот развој на државите што се појавија по нејзиното распаѓање.
„Хрватска беше технолошки лидер во Југославија, сега е на задниот дел на ЕУ“
„Тоа ќе беше предност за сите земји, особено за Словенија и Хрватска“, рече извршниот директор на WIIW, Холцнер на прашањето како економски би се развивала реформирана Југославија во последните три децении.
Холцнер посочи дека словенечките банки или хрватскиот ланец бензински пумпи биле активни низ цела Југославија.
„Во Југославија, Словенија и Хрватска беа технолошки лидери. Сега, на пример, Хрватска е во задниот дел на ЕУ“, рече тој, осврнувајќи се особено на непрофитабилната хрватска индустрија за изградба на бродови.
Триесет години по крајот на Југославија, Словенија и Хрватска остануваат најнапредните поранешни републики, но нивното водство над останатите земји од поранешна Југославија опаѓа.
Пристапувањето кон Европската унија во 2004 година (Словенија) и 2013 година (Хрватска) не се рефлектира јасно во развојот на бруто домашниот производ по глава на жител, посочува виенскиот економист.
Црна Гора го направи најголемиот економски скок
Црна Гора го направи најголемиот економски скок напред во последните 20 години, се префрли на туризам по распадот на нејзината алуминиумска индустрија и затоа може да си дозволи висок дефицит, објасни Холцнер.
Во малата јадранска земја, која го прифати еврото како своја национална валута, има понатамошен потенцијал за проширување на туризмот. Од друга страна, другите земји како Србија или Македонија „не се неуспешни“ потпирајќи се на зајакнување на нивната индустрија, рече тој.
Промената во економската парадигма како последица на корона кризата може да му даде на регионот економски поттик.
Холцнер наведува тренд на „конвергенција“ за намалување на зависноста од производителите во Источна Азија. Покрај тоа, платите во Србија сега се пониски отколку во Кина, нагласи директорот на Виенскиот институт.
Веќе има знаци дека инвеститорите се повеќе ориентирани кон Југоисточна Европа отколку Источна Азија, вели Холцнер.
Премногу национални пазари
„Секој би имал корист од влезот во ЕУ“, истакна Холцнер за поранешните југословенски републики надвор од Унијата. Конечно, домашните пазари на земјите од поранешна Југославија се толку мали што зголемувањето на продуктивноста е можно само со пристап до поголем пазар.
„Ова се мали земји кои заедно имаат половина од грчкиот БДП“, објасни експертот за АПА. Но, би било „губење време“ за државите да чекаат за полноправно членство во ЕУ, особено што условите за тоа се затегнати по „лошите искуства“ со Бугарија и Романија, така што има и политички блокади.
Како „мешана економија“ со отворена миграциска политика, Југославија беше подобро развиена од земјите од комунистичкиот источен блок.
Погрешна валутна политика
„Проблемите закотвени во југословенскиот систем се видливи и денес“, рече Холцнер, осврнувајќи се на важната улога на менаџерите во „самоуправувачките“ југословенски компании или ставовите кон валутата. Поради туризмот и гастарбајтерите имаше пресметки во германски марки, поради што луѓето во регионот денес сè уште не сметаат во соодветната национална валута, туку во евра. „Бидејќи девалвацијата не беше дозволена, резултатот беше преценета национална валута, висок дефицит, како и застојани плати и високи бројки за невработеност“, рече виенскиот економист.
За Словенија, воведувањето на еврото во 2007 година имаше далекусежни и не само позитивни последици, посочува Холцер.
Приклучувањето кон заедничката валута овозможи евтини заеми кои, меѓу другото, беа искористени за откуп на компании. Една година подоцна, за време на финансиската криза, земјата се најде на работ на банкрот, државниот банкарски систем беше тешко погоден, а многу водечки компании беа продадени во странски раце.
„Тоа беше историска катастрофа за словенечката економија“, резимира Холцнер.
