<i>„Ако сакате мир, подгответе се за војна“</i>, е стара изрека по која сите земји се водат во неизвесно време. И времињата станаа понеизвесни на глобално ниво во последните неколку години отколку во 90-тите и во првата деценија на овој век. Затоа земјите во светот повторно се вооружуваат.
Војната во Украина, војната во Израел, тензиите во Јужното Кинеско Море и околу Тајван, најголемиот број конфликти во последните неколку децении кои се случуваат истовремено во Африка, вечно нестабилниот Кавказ и други актуелни и можни кризи се причините земјите да бидат претпазливи и да ги зголемат распределбите за војската.
Светскиот неформален полицаец, САД, покажува знаци на откажување од обидите за воено обезбедување на сите области на светот, волјата за обезбедување на надворешните граници на колективната сфера на влијание на Западот се намалува.
Државите ги зголемуваат сопствените средства за војската бидејќи повеќе не можат да се потпрат на САД да обезбедат некаков релативен глобален мир што постоеше во последната деценија од последната деценија и првата деценија на овој век, што според просечната смртност во воените конфликти (од 0,3 до 1,3 лица на 100.000 луѓе) на светско ниво биле најмирните во историјата.
<b>Голем пораст на воените трошоци во последните неколку години, САД сепак убедливо го издвојуваат најмногу</b>
Според истражувањето на Стокхолмскиот институт за меѓународни мировни истражувања, земјите во светот во 2022 година потрошиле вкупно 2.240 милијарди долари за војската, што е раст од 3,7 отсто во споредба со 2021 година.
Воените расходи во Европа забележаа најголеми годишни зголемувања за најмалку 30 години. Најголем дел од растот во Европа беше поврзан со Русија и Украина, но таа војна ги охрабри другите земји да трошат повеќе за одбрана.
За армијата најмногу издвојуваат <b>САД. </b>Нејзиниот воен буџет од 877 милијарди долари сочинува дури 39 отсто од вкупните светски расходи. Но, растот на трошоците од 2013 до 2022 година е само 3,7 отсто, што е една од најниските стапки на раст во светот.
Трошоците се изразени во 2021 долари за да се прилагодат разликите во цените меѓу годините. Воените расходи изразени како дел од БДП на САД дури се намалија во набљудуваниот период од 4 проценти на 3,5 проценти.
Соединетите Американски Држави се една од двете земји меѓу 15-те најголеми воени трошења што имаа раст на воените трошоци за помалку од 10 проценти. Друг исклучок е Саудиска Арабија, која ги намали воените трошоци.
<b>Кина брзо инвестира во војската</b>
<b>Кина </b>има втора најголема распределба, со 292 милијарди долари и 13 отсто од светскиот удел. Иако учеството на воените расходи во БДП падна од 1,7 отсто на 1,6 отсто, вкупната распределба порасна за дури 63 отсто. 2022 година е 28-та година по ред на раст на кинеските воени трошоци.
Стокхолмскиот институт за меѓународни мировни истражувања нагласува дека на конгресот на Комунистичката партија во октомври минатата година бил потврден силен фокус на зајакнувањето на кинеското вооружување, индустриската воена база и промоцијата на новите воени технологии.
И покрај тоа што беше втора по големина воена сила, од 2018 до 2022 година Кина беше четврти по големина извозник на оружје, со удел од 5,2 отсто, по САД (40 отсто), Русија (16 отсто) и Франција (11 отсто).
Кина има и најголем број на персонал во армијата, 2 милиони луѓе.
Официјален Пекинг не го признава Тајван како посебна земја, но го смета островот за дел од територијата на комунистичка Кина. Островот веројатно одамна ќе беше окупиран ако неговата независност не беше гарантирана од САД, но Кина сепак го провоцира со воени вежби во морето околу Тајван и упади во нејзиниот воздушен простор.
<b>Податоците за воените трошоци на Русија веројатно не се точни, се прикрива вистината</b>
Третата воена сила во светот по воени трошоци е <b>Русија,</b> но таа е далеку од нивото на Кина и САД. Проценетите вкупни трошоци во 2022 година изнесуваат 84,6 милијарди долари, што е 4,1 отсто од БДП. Светскиот удел е 3,9 отсто.
Проблемот со податоците за Русија е што, со оглед на војната во Украина, не е лесно да се дојде до податоците за воените трошоци бидејќи се скриени. Во пролетта 2022 година, Министерството за финансии престана да објавува детали за буџетските трошења на министерствата и другите владини ресори, откривајќи го само вкупниот месечен буџет.
Во друга студија, Стокхолмскиот институт за меѓународни мировни истражувања проценува дека вкупните воени трошоци во буџетот за 2023 година ќе претставуваат 23 отсто од вкупниот државен буџет и 4,4 отсто од БДП, во споредба со 21 отсто од вкупните буџетски трошоци и 4,4 отсто од БДП во 2022 година, а 20 отсто од вкупниот и 3,6 отсто од БДП во 2021 година.
Но, тие проценки се крајно неизвесни бидејќи се однесуваат на директни информации добиени од Министерството за финансии на Русија, а не на јавни податоци.
„Мора да се нагласи дека вкупните воени трошоци не се исти со трошоците за војната“, се нагласува.
Освен неизвесноста во самите податоци, во буџетот на Министерството за одбрана не спаѓаат трошоците за безбедносните служби, изградбата на утврдувања, трошоците за одржување на освоените територии.
Воените активности често се финансираат надвор од државниот буџет, како што се трошоците за мобилизација и обука на војниците, кои се трошоци на регионалните буџети. Некои единици се финансирани и од компании, како што се баталјоните Поток и Точ, кои се финансирани од Газпром.
<b>Петте најголеми воени сили во светот се одговорни за речиси 2/3 од воените трошоци во светот</b>
Голем пораст на воените трошоци од 2013 година е забележан во <b>Индија</b>, за 47 отсто. Со 81,4 милијарди долари е четврта воена сила по расходи, со светски удел од 3,6 отсто.
Нејзиниот главен геополитички ривал е <b>Пакистан</b>, кој издвојува само 10,3 милијарди долари за армијата.
<b>Саудиска Арабија </b>издвојува изненадувачки голема сума за војската, дури 7,4 отсто од БДП. Но, тоа е помалку од 9 отсто од БДП во 2013 година и монетарно намалување од 2,7 отсто во споредба со 2013 година (приспособено за разликите во цените).
САД, Кина, Русија, Индија и С. Арабија се одговорни за 63 отсто од вкупните воени расходи во светот, во вкупен износ од 1412 милијарди долари.
<b>Двоцифрен раст на трошоците во Велика Британија, Франција, Германија, Јужна Кореја и Јапонија</b>
<b>Обединетото Кралство</b> ја имаше шестата најголема распределба за војската во 2022 година, со 68,5 милијарди долари.
Седма е <b>Германија</b> со 55,8 милијарди долари, осма е <b>Франција</b> со 55,8 милијарди долари, деветта е <b>Јужна Кореја</b> (46,4 милијарди), а десетта е <b>Јапонија</b> (46 милијарди).
Освен Велика Британија, која забележа раст на воените трошоци за 9,7 отсто меѓу 2013 и 2022 година, сите земји имаа двоцифрена стапка на раст, помеѓу 15 отсто (Франција) и 37 отсто (Јужна Кореја).
Јапонија ги зголеми воените трошоци во 2022 година за 5,9 отсто во однос на 2021 година, а во август оваа година беше најавено нагло зголемување на воениот буџет на 53 милијарди долари, наспроти 46 милијарди во 2022 година.
<b>Украина е 11-та воена сила во светот според трошоците, што е огромен пораст од почетокот на војната</b>
<b>Украина </b>(44 милијарди), <b>Италија</b> (34 милијарди), <b>Австралија</b> (32 милијарди), <b>Канада</b> (27 милијарди) и <b>Израел</b> (23 милијарди) се на 11-то до 15-то место според вкупните воени трошоци.
Во споредба со 2013 година, трошоците се зголемени меѓу 24 отсто (Италија) и 47 отсто (Австралија), со исклучок на Украина, чии воени трошоци поради рускиот напад на нејзина територија се зголемени за неверојатни 1.661 отсто.
Наведените <b>15 земји</b> сочинуваат <b>82 отсто</b> од вкупните воени расходи во светот или 1842 милијарди долари.
Од останатите земји може да се издвои <b>Полска,</b> чии воени трошоци се речиси двојно зголемени од 2013 година (раст од 95 отсто) и во 2022 година ќе изнесуваат 16,6 милијарди долари.
<b>Романија</b> имаше уште поголем раст, за 124 отсто. Со цена од 5,2 милијарди долари е четириесетта земја во светот. Повеќето земји имаа двоцифрен пораст на воените расходи во набљудуваниот период.
<b>Воените трошоци се уште се мал дел од расходите на државата, а нивниот раст многу тешко ќе се финансира</b>
Севкупно, земјите од светот издвојуваат 2240 милијарди долари за воени трошоци. Ова изгледа како голема сума, но и покрај растот на воените алокации, тие сочинуваат помал дел од буџетските трошоци на земјите во светот и мал дел од БДП.
Огромното мнозинство од владините трошоци се трошат за социјални бенефиции за граѓаните и за здравствена заштита.
На пример, САД оваа година ќе потрошат 2512 милијарди долари за буџетските категории социјално осигурување, здравје, медицинска помош и безбедност на приходите, што е повеќе од вкупните воени трошоци на целиот свет во 2022 година.
Со оглед на се покомплицираната безбедносна ситуација во светот, зголемениот број активни конфликти и зголемувањето на нестабилноста во „жариштата“ на нестабилноста, може да се очекува дека државите ќе реагираат и ќе продолжат да ги зголемуваат воените трошоци.
Проблемот со тоа е што земјите во светот се многу позадолжени од претходните децении, па прашање е колку дополнителен долг можат да позајмат за финансирање на воените расходи.
Дополнително, поради зголемувањето на каматните стапки на државните обврзници, се зголеми и цената на државниот долг, што дополнително го оптоварува буџетот бидејќи значи дека поголем дел од буџетските трошоци во иднина ќе бидат наменети само за плаќање на јавниот долг.
<b><i>(</i></b><a href="https://vecer.mk/kategorija/zabavna"><b><i>Vecer.mk </i></b></a><b><i>VIA <a href="https://www.index.hr/vijesti/clanak/svijet-se-opasno-naoruzava-ceka-li-nas-doba-nesigurnosti-i-ratova/2506775.aspx?index_ref=naslovnica_vijesti_prva_d">Index</a>)</i></b>
<b>Фото: </b>Принтскрин/Профи
