Заедно со војната меѓу Израел и Хамас, која трае веќе две недели и веќе однесе илјадници животи, има многу тези кои имаат за цел да ја објаснат сржта на тој конфликт. Се бараат причините за длабоката омраза меѓу Израелците и Палестинците, која се манифестира и во оваа војна. Се започна по нападот на милитантите на Хамас кој го шокираше целиот свет.
За време на нападот оваа терористичка организација убивала и киднапирала цивили и ги однела во Газа, а подоцна се заканувала дека ќе ги погуби заложниците и тие егзекуции ќе ги пренесува во живо на Интернет. Вкупно загинаа повеќе од 1.300 Израелци.
Израел веднаш почна да ја бомбардира Газа. До завршувањето на овој текст, бројот на загинати беше нешто помал од пет илјади луѓе.
Хуманитарна катастрофа се случи во Газа откако Израел ги прекина сите надворешни резерви на храна, вода, лекови, гориво и електрична енергија, како што во неколку наврати предупредуваа ОН.
<b>До 1918 година, областа била под Отоманската империја</b>
Една од тие тези, која често може да се слушне и која има за цел да ја објасни оваа војна и бескрајната омраза, е онаа што се однесува на самото создавање на еврејската држава во 1948 година, а со која се споменува и заземањето на палестинската земја. Вреди да се потсетиме на историските околности што довеле до основањето на Израел.
До 1918 година, областа на Палестина и денешниот Израел била под Отоманската империја, која се борела на страната на поразените Централни сили во Првата светска војна, што доведува до нејзино пропаѓање.
Блискиот источен дел на Отоманската империја бил поделен во тајните преговори спроведени во 1916 година меѓу Франција, Велика Британија, Русија и Италија. Тие резултирале со Договорот Сајкс-Пико.
Британскиот дипломат Марк Сајкс и неговиот француски колега Франсоа Жорж-Пико се сретнале во 1916 година и било договорено Велика Британија и Франција да ги делат сферите на влијание.
<b>Велика Британија почнува да управува со Палестина</b>
Како што се вели на Британика, Палестина била тешко погодена од војната. Покрај уништувањето предизвикано од борбите, населението било погодено од глад, епидемии и османлиски казни против арапските националисти. Големи битки се воделе во Газа пред британските и сојузничките сили да го заземат Ерусалим во декември 1917 година.
Велика Британија потоа почнува да управува со Палестина како окупаторска сила. Наскоро била донесена одлука за иднината на регионот.
Од османлиските провинции во сириската област, северниот дел бил под мандат на Франција, а јужниот го добил мандатот на Велика Британија. Покрај Палестина во потесна смисла, британскиот мандат ја опфаќал и областа преку реката Јордан, наречена Трансјордан.
Од тоа време треба да се издвои Декларацијата на Балфур. Во 1917 година, британскиот министер за надворешни работи Артур Џејмс Балфур му го соопштил тоа на лордот Волтер Ротшилд, водачот на еврејската заедница во Англија.
Во јули 1920 година, Сер Херберт Самуел, Евреин, бил назначен за прв висок комесар за Палестина. Новата администрација во август објавува дека 16.500 Евреи ќе имигрираат во првата година. Оваа година меѓу палестинските Арапи е позната како „година на катастрофа“ бидејќи идејата за формирање на Арапска Палестина пропаднала со неа.
<b>Балфуровата декларација - предуслов за имиграција на Евреите</b>
Во 1922 година, Друштвото на народите го одобрува британскиот мандат на Палестина, вклучително и нејзината преамбула која ја вклучува Декларацијата Балфур и ја нагласува историската поврзаност на Евреите со Палестина. Членот 2 вели дека задолжителната влада е одговорна за ставање на земјата под такви „политички, административни и економски услови кои ќе обезбедат формирање на еврејски национален дом и развој на самоуправни институции“.
Членот 4 дозволува основање на еврејска агенција за консултации и соработка со палестинската управа за прашања кои се однесуваат на еврејскиот национален дом. Членот 6 бара палестинската управа да ја олесни еврејската имиграција и блиското населување на Евреите.
Иако Трансјордан сочинуваше три четвртини од британскиот мандат на Палестина, тој, и покрај еврејските протести, беше исклучен од клаузулите што го покриваат основањето на еврејски национален дом.
<b>Евреите купувале земја, почнале арапските немири</b>
Било јасно дека иднината на областа ќе биде одредена од населението и сопственоста на земјиштето, при што Евреите ќе се обидат да ги зголемат и двете и ќе успеат.
Во тие години е забележан голем број имигранти (до 1936 година, еврејското население на Палестина достигнало бројка од речиси 400 илјади) и купување на земјиште од арапски сопственици.
Следните години поминале во немири, односно арапски пркос на британската администрација. Нивните водачи биле убиени, уапсени или депортирани. Вкупно загинале околу пет илјади Арапи.
Во потрага по решение прифатливо за двете страни, во пресрет на Втората светска војна, Британците повикале на тркалезна маса во Лондон. Не бил постигнат договор на конференцијата во Лондон одржана во текот на февруари и март 1939 година.
Во мај 1939 година, британската влада издава Бела книга, во која се наведува дека треба да се формира еврејски национален дом во независна палестинска држава. Во текот на следните пет години, на 75.000 Евреи ќе им биде дозволено да влезат во земјата; после тоа, еврејската имиграција би била предмет на арапска согласност.
<b>Евреите целосно се развиле</b>
Преносот на земјиште на Евреите би бил дозволен само во одредени области во Палестина, а независна палестинска држава ќе се разгледува во рок од 10 години. Арапите го одбиле предлогот бидејќи немале доверба во британската влада, додека Евреите биле шокирани.
Тие ја сметале оваа програма за смртен удар, особено во контекст на оние кои очајно бараа засолниште во Палестина од зголемениот прогон во Европа.
Севкупно, од доделувањето на мандатот на Велика Британија до почетокот на Втората светска војна, бројот на руралните ционистички колонии се зголемува од 47 на околу 200.
Помеѓу 1922 и 1940 година, еврејските земјопоседници се зголемиле од околу 148.500 на 383.500 хектари. Еврејското население пораснало од 83.790 на околу 467.000, или речиси една третина од вкупното население.
Тел Авив се развил во целосно еврејски град со 150.000 жители, а стотици милиони долари еврејски капитал биле донесени во регионот. Стапката на еврејска писменост била висока, училиштата се прошириле, а хебрејскиот јазик станал широко распространет.
<b>Ционистичка конференција во Њујорк</b>
За време на воените години, еврејската заедница во Палестина стана уште посилна. Во мај 1942 година, на ционистичката конференција одржана во Њујорк, Дејвид Бен-Гурион, подоцна првиот премиер на Израел, добил поддршка за програмата која барала неограничена имиграција, еврејска армија и воспоставување на Палестина како еврејска заедница.
Холокаустот, заедно со сојузничките откритија на нацистичките логори каде што биле убиени Евреите, доведува до зголемена посветеност на американските политичари за воспоставување еврејска држава.
Во 1945 година, американскиот претседател Хари Труман побарал од британскиот премиер Клемент Атли да го олесни итниот прием на 100.000 Евреи во Палестина. Американскиот Сенат и Претставничкиот дом побарале неограничена еврејска имиграција во Палестина.
Шефовите на арапските држави се состанале во Египет во 1944 година и го усвоиле Александрискиот протокол, во кој се наведува дека жалат за горчливата судбина нанесена на европските Евреи, но додаваат дека нивното прашање не треба да се меша со ционизмот и дека решението на проблемот не треба да се постигне со нанесување неправда на палестинските Арапи.
Помеѓу 1945 и 1948 година имало дополнителна тензија, бидејќи Арапите биле решени да не доаѓаат повеќе Евреи и дека Палестина треба да постигне независност како арапска држава.
<b>Терористички напад на Евреите врз британската влада</b>
Бидејќи соработката на арапските држави се сметала за клучна за британските стратешки интереси, британскиот министер за надворешни работи Ернест Бевин се спротивставил на еврејската имиграција и формирањето на независна еврејска држава во Палестина.
Американскиот Стејт департмент во основа ја поддржал британската позиција, но Труман бил решен да обезбеди, на Евреите раселени поради војната, да им биде дозволено да влезат во Палестина.
Сепак, имало се повеќе неовластено доселување на Евреи, а особено за паметење е настанот од 1946 година, кога Иргун, основан од израелски екстремисти, го разнесува хотелот „Кинг Дејвид“ во кој биле сместени канцелариите на британската влада и армија. Загинале 91 лице.
Еврејската имиграција и нападите врз владата и арапската мобилизација секако, заедно со исцрпеноста по Втората светска војна, ја урнаа британската определба да останат на Блискиот Исток.
<b>ОН сакаа областа да се подели, Арапите одбиле</b>
Во времето на нејзиното повлекување од Индија, Велика Британија го упатува прашањето за Палестина до Обединетите нации.
На 31 август 1947 година, специјален комитет на ОН препорачува регионот да се подели на арапски и еврејски држави, кои треба да одржуваат економска унија. Ерусалим и неговата околина требало да бидат меѓународни.
Сите исламски азиски земји гласале против поделбата, а арапскиот предлог - да се побара од Меѓународниот суд на правдата за надлежноста на Генералното собрание да ја подели земјата против желбите на мнозинството нејзини жители (во 1946 година имало 1,2 милиони Арапи и 678 илјади Евреи во Палестина) бил тесно поразен.
Ционистите го поздравиле предлогот за поделба и поради тоа што признава еврејска држава и затоа што ѝ е доделена нешто повеќе од половина од Палестина.
<b>Граѓанска војна, наскоро основана Државата Израел</b>
Набргу по резолуцијата на ОН, во Палестина избувнале борби. Следува граѓанска војна, а Соединетите Држави предложиле во март 1948 година да се прогласи примирје и проблемот дополнително да се разгледа од Генералното собрание.
Ционистите, инсистирајќи дека поделбата е обврзувачка и загрижени за промена на американската политика, започнале две офанзиви во кои ги освоиле важните градови Хаифа и Јафа.
Арапите во Палестина, поделени, лошо управувани и зависни од редовните армии на арапските држави, станале деморализирани, а нивните напори да спречат поделба - не успеале.
Јафа бил предаден на Евреите на 13 мај, а веќе на 14 мај последниот британски висок комесар, генерал Сер Алан Канингам, ја напуштил Палестина.
Истиот ден е прогласена и државата Израел. За само неколку часа беше призната од Соединетите Американски Држави, а многу брзо и од Советскиот Сојуз.
По еден ден арапските држави му објавија војна на Израел. Војски од Сирија, Ирак, Саудиска Арабија, Трансјордан, Египет и Либан влегоа на територијата на британскиот мандат на Палестина и го нападнаа новооснованиот Израел.
Израел го отфрли нападот и сепак стана независна држава, притоа припојувајќи околу 40 отсто од територијата што беше наменета за Палестина.
Наскоро Израел го признаа 50 земји во светот, а подоцна следеа многу војни, а сето тоа придонесе за омразата на која сме сведоци деновиве.
<b>Идејата Евреите да се населат во Албанија</b>
Конечно, една интересна работа - во 1930-тите, британскиот ционистички новинар Лео Елтон отпатувал во Албанија, очигледно самоиницијативно, за да види дали е можно таму да се формира еврејски национален ентитет.
Патувањето на Елтон било поттикнато од зголемениот прогон на германските Евреи две години по воспоставувањето на нацистичкиот режим и одбивањето на Британија да ги зголеми квотите за еврејска имиграција во Палестина.
Во извештајот до првиот претседател на Хебрејскиот универзитет, Јуда Леиб Магнес, Елтон пишува дека во еден британски весник прочитал дека албанската влада ја поздравила имиграцијата на Евреите во Палестина.
Според Хаарец, британскиот министер му рекол на Елтон дека Албанија нема историја на антисемитизам и дека Албанците муслимани не се фанатици.
Портокалите и лимоните, беше воодушевен Елтон, беа најдобри во светот, а успехот на Евреите во одгледувањето портокали во историјата може да се повтори и во Албанија.
Како прва фаза, Елтон препорача формирање на еврејски национален ентитет во Албанија, сличен на оној во Палестина со мандат, со соработка на двете ционистички движења. Подоцна, Албанија дури може да се претвори во еврејски национален дом.
Не е познато што се случило со таа идеја, дали некое официјално тело разговарало за тоа и дали Магнес воопшто се потрудил да му одговори на Елтон. Во секој случај, Евреите не се доселиле во Албанија во голем број.
Интересно е што високата оценка на Елтон за Албанците е потврдена за време на Холокаустот. Населението во Албанија било многу заштитнички настроено кон еврејските бегалци.
Многумина биле транспортирани до албанските пристаништа на Јадранот, од каде што можеле да патуваат во Италија. Други се криеле во оддалечените планински села, додека некои се приклучиле на движењата на отпорот низ целата земја.
<b><i>(Vecer.mk VIA <a href="https://www.index.hr/vijesti/clanak/ratovi-holokaust-kupovanje-zemlje-ovako-je-nastao-izrael/2505469.aspx?index_ref=naslovnica_vijesti_ostalo_d">Индекс.хр</a>)</i></b>
<a href="https://vecer.mk/">Фото: </a>профи
